سایت "لنگرنیوز" به نقل از وبلاگ
«پلاک 12» نوشت:
به خطبه غدیر که نگاه می کنیم بعد از دستور به پذیرش ولایت امیرالمؤمنین(علیه السلام) شاید حساس ترین فرمان رسول خدا(صلی الله علیه) دستور مهمی بود که از طرف ایشان صادر شد و همه گان را تا قیامت به تکلیفی عظیم امر نمود تا چشمه سار ولایت برای همیشه تاریخ جوشنده و ساری باشد .
در آخرین جملات خود در روز غدیر پیامبر رحمت(صلی الله علیه) پس از آنکه جریان ولایت امیرالمؤمنین را توضیح دادند چنین امر فرمودند: ” فَلْیُبَلِّغِ الْحَاضِرُ الْغَائِبَ وَ الْوَالِدُ الْوَلَدَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَة.”[۱] ترجمه: پس بایسته است این سخن را حاضران به غایبان و پدران به فرزندان تا برپایی رستاخیز برسانند.
این دستور رسول خدا(صلی الله علیه) نشان از اهمیتی دارد که بر اهل فن پوشیده نیست و آن این است که هر انسانی در زندگی ولایت کسی را می پذیرد و لاجرم آنکه تحت ولایت ائمه هدایت(علیهم السلام) در نیاید قدم در مسیر رهبران گمراهی خواهد گذاشت.
نکته جالب تر آن که رسول خدا(صلی الله علیه) پس از آنکه به حاضران دستور میدهد تا به غایبان اطلاع دهند مسئولیت را تا روز قیامت متوجه پدران نموده و میفرمایند بر هر پدری لازم است که مسئله غدیر را، که نماد جریان ولایت است برای فرزندان خود نقل کنند.
نکته قابل توجه این است که این حرکت باید از دوران کودکی شروع شود، و اگر مسئله ولایت و یا هر مسئله ی دیگر رها شد تا فرزندان به سن جوانی رسیدند، در آن زمان کار به غایت مشکل خواهد شد.
امروزه متاسفانه به دلایل مختلفی من جمله کوتاهی خانواده ها در آموزشِ مهم ترین فریضه دینی یعنی ولایت، باعث شده است تا این مسئله در اذهان فرزندان این مرز و بوم کم رنگ شود؛ چیزی که نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه) ۱۴۰۰ سال قبل، پیش بینی فرموده بودند :
“رُوِىَ عَنِ النَّبىّ (صلى الله علیه وآله) : اِنَّهُ نَظَرَ اِلى بَعْضِ الاَطْفالِ فَقالَ: وَیلٌ لاَِولادِ آخِرِ الزَّمانِ من آبائِهِمْ! فَقیلَ یا رَسُولَ اللّهِ مِنْ آبائِهِمُ المُشرکین؟ فَقالَ لا، مِنْ آبائِهمُ المُؤمِنینَ لایُعلّمَوُنَهُم شَیئاً مِن الفرائضِ وَ اِذا تَعَلَّمُوا اَوْلادُهُمْ مَنَعُوهُمْ وَ رَضَوُا عَنْهُمْ بِعَرض یَسیر مِنَ الدُّنیا فَاَنَا منْهُمْ بَرىءٌ وَ هُمْ مِنّى بُرَاءُ.[۲]“
ترجمه: حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه)روزى به بعضى از کودکان نظر افکند و فرمود:واى بر فرزندان آخرالزّمان از پدران ایشان! عرض شد: یا رسول اللّه (صلی الله علیه)از پدران مشرکشان؟ فرمودند:نه! از پدر مسلمانشان؛ ایشان که به فرزندان خود چیزى از واجبات دینى نمى آموزند و اگر فرزندان از فرایض چیزى فراگیرند بازشان دارند؛ و به چیز کمى از متاع دنیا از فرزندان خود خشنود شوند. من از این مردم بیزارم و آنان هم از من بیزارند.
اما یک سوال همیشگی که خیلی وقت ها هم بی جواب می ماند این است که “چه بکنیم؟”این سوال در مقابل تمام مسائل تربیتی قرار می گیرد و جواب های آن در بسیاری از موارد یا جنبه عملی ندارد و یا برای مخاطب قانع کننده نیست.
در این وجیزه اصولی را به صورت مختصر بیان می کنیم که تمسک به آن ها باعث آگاهی گام به گام و تشدید روحیه ولائی فرزندانمان می شود .
- چون که با کودک سرو کارت فتاد …
زبان و بیان اوّلین رسانه ایست که انسان با آن ارتباط برقرار می کند. این رسانه اگر مطابق فهم مخاطب نباشد کار آمد نخواهد بود . والدین اگر بخواهند فرزندانشان نسبت به مسئله ولایت ارتباط برقرار کنند، باید به اندازه فهم فرزندان و با زبان خودشان با آن ها صحبت کنند. این نکته از اصول تربیتی اهل بیت(علیهم السلام) بوده است. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در این زمینه فرمودند: ”نَحنُ مَعاشِرُ الأنبیاءِ نُکلِّمُ النّاسَ على قَدرِ عُقُولهم”[۳] ما از طائفه پیامبران هستیم با مردم به اندازه فهمشان صحبت می کنیم.
باید بدانیم اگر با فرزندانمان به اندازه فهمشان صحبت نکردیم به جای آن که اصلاح کنیم تباهی به بار خواهیم آورد و زمینه گریزان شدن آن ها را فراهم خواهیم کرد؛ چراکه زمانی که انسان چیزی را نفهمد به ستیزه با آن بر خواهد خواست، گو اینکه امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرموده اند “النَّاسُ أَعْدَاءُ مَا جَهِلُوا”[۴] ترجمه: مردم دشمن چیزهایی هستند که نمی دانند. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در مورد خطر سخن گفتن ما وراء فهم افراد چنین می فرمایند: مَا أَنْتَ مُحَدِّثٌ قَوْمًا حَدِیثًا لَمْ تَبْلُغْهُ عُقُولُهُمْ إلَّا کَانَ عَلَى بَعْضِهِمْ فِتْنَةً ” ترجمه: شما برای گروهی ما ورای فهمشان صحبت نمی کنید الا این که جمعی از آن ها را در فتنه ای گرفتار می کنید.
- استفاده از ابزار مناسب
دومین نیاز برای ایجاد پیوند عمیق بین فرزندان و جریان ولایت اهل بیت(علیهم السلام)، استفاده از ابزار مناسب است؛ ابزاری که مطابق روحیه کودکان و نوجوانان باشد و درک مسائل را برای آنان تسهیل کند. در این راه از ابزار گوناگونی می شود استفاده نمود که به برخی از آن ها اشاره می کنیم .
الف. داستان
خداوند(جل وعلی) از این ابزار در موارد بسیار زیادی استفاده نموده است. قرآن را که ورق بزنیم داستان های زیادی از اقوام مختلف و شخصیت های متفاوت می بینیم؛ داستان هایی مثل داستان حضرت یوسف، حضرت موسی، حضرت نوح، قوم لوط و… که یقینا با اهداف تربیتی در قرآن گنجانده شده است.
داستان علاوه بر این که ماجرایی را نقل می کند و اطلاعات لازم را در مورد آن ماجرا به مخاطب می دهد، با استفاده از عنصر خیال باعث می شود قوه تصویرگری فرد فعال شده و ارتباط بهتری با موضوع برقرار کند.
اما داستان مورد استفاده برای کودکان باید علاوه بر زبان کودکانه ای که بیان کردیم، برای کودکان، از لحاظ محتوایی، قابل فهم باشد. درک بسیاری از کرامات اهل بیت(علیهم السلام) نیازمند مقدماتی علمی،کلامی و فلسفیست، که فقدان آن ها باعث می شود فرد یا در مقام انکار برآید و یا درکی ناصواب از ساحت اهل بیت(علیهم السلام) پیدا کند. مثلا بیان داستان هایی که در حد توان درک فرزندان نیست از اهل بیت(علیهم السلام) یک شخصیت تخیلی می سازد که دستیابی به پاره از مقامات آن بزرگواران نیز محال می نمایاند. این شیوه نه تنها مقرب نیست، که افراد را در مسیر بعد و دوری از اهل بیت(علیهم السلام) قرار خواهد داد و دیواری بین فرد و اهل بیت(علیهم السلام) می کشد، به نام دیوار “ما که امام نمی شویم” برای دوری از این آسیب ها باید مطالبی را در خور فهم فرزندان در قالب داستان بیان کنیم .
ب. شعر
شعر به خاطر آهنگ موزونی که دارد غالبا بیشتر در اذهان می ماند و به خاطر قابلیتی که در حمل بار معنایی دارد مطالب زیادی را می تواند به فرزندان منتقل کند. استفاده از قالب های شعر کودکانه می تواند در تشدید حب فرزندان مان به اهل بیت(علیهم السلام) و بالا بردن اطلاعات آن ها در وادی ولایت کمک کند. در گذشته اشعار زیبایی رایج بود که مادران برای فرزندان خود می خواندند به عنوان مثال از قدیمی ترین اشعار کودکانه می توان به شعر مشهور زیر اشاره نمود .
ای یار با شهامت/ بگو تو از امامت امامت خوش نوا / دوازده پیشوا
اول آنها علی/ آمده بعد از نبی دوم امام حسن/ سوم امام حسین
چهارم امام سجاد/ پنجم امام باقر ششم جعفر صادق/ هفتم موسی کاظم
هشتم امام رضا/ رضا به حکم قضی نهم محمد تقی/ دهم علی نقی
یازدهم عسکری/ زعیب و نقصان بری دوازدهم مهدی است/ زنده ولی غایب است
ظهور کند زمانی/ روشن کند جهانی
ج. بازی
کوکان به خاطر مقتضای دوران کودکی به بازی علاقه دارند. از دستورات اسلام این است که کودکان را تا هفت سالگی رها نمائید تا مشغول بازی باشند. امام صادق(ع) فرمود:”دَعْ إِبْنَک یلْعَبُ سَبْعَ سَنینَ[۵]” اما این رها کردن به معنای عدم آموزش نیست بلکه بازی ،خود ظرفیتیست که می توان در قالب آن بسیاری از نکات را به فرزندان آموزش داد. بازی های کودکانه ای که در آن نکاتی در مورد ولایت گنجانده شده باشد می تواندزمینه گرایش روحی فرزندان را به خاندان وحی بیشتر نماید . امروزه در دنیا برای جهت دهی به نسل ها از بازی استفاده می کنند به عنوان مثال زمانی که می خواهند نسلی به عریانی روی بیاورند عروسکی می سازند به اسم “باربی” که با پوشش نامناسب خود این نوع زندگی را به فرزندان یک نسل آموزش می دهد این ظرفیت بالا متاسفانه در مجامع دینی مورد غفلت قرار گرفته و از آن جا که فرموده اند “هدایت منتشر نمی شود الا از همان مسیری که ظلالت منتشر می شود” بایسته است که در این مسیر از این ابزار کارآمد استفاده نمائیم .
طلبه فاضلی را می شناختم که در منزل خود تلوزیون نداشت، از او سوال کردم که نداشتن تلوزیون برای فرزندان مشکلی ایجاد نکرده است گفت نه من و همسرم روزی یک ساعت و نیم با فرزندانمان تئاتر بازی می کنیم و هر بار یک داستان از داستان های اهل بیت(علیهم السلام) را به صورت بازی با کودکان برایشان توضیح می دهیم این کار علاوه بر ایجاد علاقه بین من و فرزندانم باعث شده است که آن ها به جای علاقه به شخصیت های کارتونی و تلوزیونی به ساحت قدس اهل بیت(علیهم السلام) علاقه مند شوند .
- حضور در فضای مذهبی
فرزندان ما در هر فضایی رشد کنند نسبت به آن فضا و مناسبات آن علاقه مند خواهند شد حال اگر بخواهیم فرزندانمان به فضای ولایت اهل بیت(علیهم السلام) علاقه مند شوند باید آنها را در فضای اهل بیت(علیهم السلام)قرار دهیم . رفتن به اماکن زیارتی ، حضور در هیئت های مذهبی واز این قبیل مکان ها باعث پیوند بین فرزندان ما و اهل بیت(علیهم السلام) خواهد شد . البته این حضور نیز باید مطابق مقتضای روحی فرزندانمان باشد تا ایجاد نفرت نکند برای این کار توجه به نکات زیر ضروریست .
الف. پرهیز از ایجاد تقابل
فرزندان به خاطر روحیه ظریف و کودکانه ای که دارند، نسبت به بعضی از مسائل، مثل بازی، کشش بیشتری دارند و هرچیزی که در مقابله با این قرار بگیرد برایشان نفرت آور است.
فرض کنید فرزند ما در حال حاضر می خواهد استراحت کند و یا مشغول بازی با هم سالان است، به یک باره ما تصمیم می گیریم به یک امام زاده برویم؛ اگر برای رسیدن به تمایلات مذهبی خود با قدرت والدینی، فرزندان را مجبور کنیم که از چیزی که اکنون به آن تمایل دارند دست بکشند یقینا در ذهن آن ها این تصویر شکل خواهد گرفت که “نمادهای ولایی با خواست های آنها در تضاد است” این آغاز یک جدایی است و تبعات آن حتی در طول زندگی فرد وجود خواهد داشت. مشهور است که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) روزی در هنگام نماز سجده ای از سجده های نماز را به صورت نامتعارفی طولانی نمودند، با آن که ایشان در حال نماز رعایت ضعیف ترین نمازگزاران را می نمودند و نماز را خیلی طولانی نمی کردند؛ بعد از نماز اصحاب از حضرت علت طولانی شدن سجده را سوال نمودند، حضرت فرمودند در آن سجده حسنین(علیهم السلام) بر پشت من سوار شده و مشغول بازی بودند و من نخواستم خاطر آن ها را مکدر کنم؛ این نشان می دهد که حضرت نمی خواستند بازی کودکان را در تقابل با نماز قرار دهند، و این مختص به رسول خدا(صلی الله علیه و آله) و حسنین(علیهم السلام) نبوده و نیست،بلکه آموزشیست برای کسانی که قصد تربیت فرزندان را دارند تا آن ها نیز هیچ گاه مفاهیم دینی را در تضاد با تمایلات کودکانه قرار ندهند .
ب. تشویق و ترغیب
ایجاد شوق برای حضور در اماکن مذهبی یک نیاز دیگر برای استفاده صحیح از این ظرفیت است. فرزندان به خاطر عدم درک کامل از فضاهای معنوی و مذهبی و قداست آن ها، همیشه نیاز به یک موتور محرک دارند تا این گونه فضاها برای آن ها کشش داشته باشد. به عنوان مثال اگر قرار است فرزندمان را به یک زیارت گاه ببریم در راه رفت یا بازگشت با خرید چیزی مثل بستنی که فرزندان به آن کشش دارند آنان را ترغیب کنیم تا با ما همراه گردند .
مرحوم آیت الله مجتهدی(رحمه الله) میفرمودند “در گذشته زمانی که مسجدی ساخته می شد در حیاط آن چند درخت توت هم کاشته می شد بچه ها در بهار به نیت خوردن توت به مسجد می آمدند ولی بعد از مدتی حضور برای آن ها در این فضا از خوردن توت ها هم شیرین تر می شد، می آمدند دل بسته مسجد می شدند و می ماندند” این یعنی ایجاد رغبت و تشویق .
ج. عدم آزار
یکی دیگر از نکات مهم این است که فرزندانمان را برای حضور در مکان های مذهبی آزار ندهیم. مثلا زمانی مناسب را برای زیارت انتخاب کنیم که گرما فرزندان را اذیت نکند و یا در هنگام زیارت آن ها را مورد فشار قرار ندهیم. در حرم حضرت علی بن موسی الرضا(علیه السلام) پدری را دیدم که صورت فرزندش را به درب حرم فشار می داد و در حالی که صورت بچه آزرده شده بود و گریه می کرد، به او می گفت درب حرم را ببوس! این فشارها و آزارها فرزندان ما را آزرده خاطر می کند و رغبت آن ها را برای زیارت و حضور در اماکن مذهبی کاهش می دهد .
- مراقبت در مقابل آلودگی ها
در دنیای امروز که عصر ارتباطات و در واقع جنگ رسانه هاست یکی از مهم ترین کارهایی که خانواده ها برای ولایی شدن و ولایی ماندن فرزندانشان باید انجام دهند، جلوگیری از قرار گرفتن فرزندان در فضاهای آلوده به شبهات است.
امروزه صدها سایت و شبکه ماهواره ای به صورت مستقیم علیه معارف شیعه فعالیت می کنند. این شبکه ها که رسالت اصلی خود را در نابودی مکتب اهل بیت(علیهم السلام) می دانند، با القای شبهات بی شمار سعی در غیر عقلانی جلوه دادن تشیع دارند . از طرفی در بسیاری از خانه ها اینترنت و ماهواره وجود دارد؛ ما باید بدانیم زمانی که ما در حال تماشای برخی از این شبکه های به ظاهر مذهبی هستیم، فرزندان ما نیز این شبهات را می شنوند و اگر ما قدرت تحلیل داشته باشیم یقینا کودکان ما قدرت تحلیل ندارند و شبهات به عنوان سوال بدون پاسخ گوشه ذهن آن ها باقی خواهد ماند و روزی باعث انکار آن ها نسبت به بسیاری از مسائل می گردد . برای جلو گیری از این رخداد غیرمبارک باید خانه را از این گونه وسائل پاک کنیم و یا لا اقل آنها را در فضای کودکان مورد استفاده قرار ندهیم. حتی در زمانی که ما مشغول گفتگو با دوستان خود هستیم و شبهاتی را مورد نقد و نظر قرار می دهیم باید حواسمان به شنیدن این مسائل توسط فرزندانمان باشد؛ چرا که شنیدن این شبهات از پدر و مادر به مراتب از شنیدن از طریق رسانه ها مؤثرتر است گو اینکه کودکان در افکار خود تا حد زیادی مقلد پدران و مادران خود هستند.
این نکته سخت قابل تامل است که نسل دیروز و امروز از جهت باورها و معلومات دینی با هم فاصله زیادی دارند و اگر امروز برای کم کردن این فاصله کاری نکنیم در آینده ای نه چندان دور باید شاهد تقابل دو نسل در وادی اعتقادات و باورهای ولایی باشیم و کار به آنجا خواهد رسید که باید در مقابل فرزندانمان به جنگ برخیزیم پس تا هنوز دیر نشده است در راه ولایی شدن فرزندانمان قدمی برداریم.
[۱] الإحتجاج طبرسی/ ج۱ /ص۶۲
[۲]المستدرک/ج۲/ ب۵۹/ ص۶۲۵/ ح۱
[۳] شرح کافی مولى صالح مازندرانی/ ج۲ / ص۱۳۹
[۴] نهج البلاغه/تحقیق صبحی صالح/ ص۵۰۱
[۵] الکافی، ج۶، ص ۴۸
۱۳۹۳/۰۸/۰۷ ۰۹:۰۷
