به گزارش ایسنا، در یادداشت علی ربیعی به مناسبت ۱۶ آذر آمده است: «در میان حضار مرحوم مهدی قلی هدایت (حاجی مخبرالسلطنه) رئیس الوزراء سابق ایران که از لحاظ سن و قدمت و خدمت مرتبه ارشدیت داشت، مرتجلا عرض کرد: "ذات مقدس شاهانه چند سال قبل کلنگی به زمین زدند که اوضاع جسمی مردم این کشور را اصلاح می کرد (اشاره او به کلنگی بود که اعلیحضرت شاه در ۱۳۰۷ برای ایجاد راه آهن در محل ایستگاه کنونی به زمین زدند) امروز نیز بنایی را شروع می فرمایید که روح را پرورش می دهد. الحمدلله که نمردم و چنین روزگاری را دیدم. (علی اصغر حکمت، دانشگاه تهران چگونه به وجود آمد؟، ایران نامه، سال هیجدهم، ص ۲۹۹ شماره ۳، تابستان ۱۳۷۹)

این تصور وجود داشت که کسی که ساختمان دانشگاه را می سازد بر اساس پروژه مهندسی مشابهی می تواند ذهنیت کسانی را که در این دانشگاه درس می خواند شکل دهد و راه آهن سازی، کشور را از نهاد سازی پارلمانی عصر مشروطه مستغنی می سازد.

دانشگاه بطلان این تصور را به اثبات رساند دانشگاه یک نهاد آموزش مهارت های فنی صرف نیست. محل رسیدن به کاربردی ترین و دانشگاه مکان تجلی یک خودآگاهی وسیع است که می تواند با جامعه و با جهان هم به گفتگو بنشیند.

شانزده آذر در کشور ما به درستی روز دانشجو نامیده می شود اما آن خودآگاهی عمیق، آن روشنگری و روشن اندیشی و حس مسئولیت اجتماعی که در چنین روزی تجلی یافت به ما اجازه می دهد که این روز را روز دانشگاه در معنای مدرن و ملی آن نیز بنامیم. در چنین روزی بود که دانشگاه مفهوم حقیقی خود را به نمایش گذاشت.

آن روز که کلنگ دانشگاه تهران را می زدند چنین درکی از دانشگاه وجود نداشت. موسسین و بنیان گذاران اولیه دانشگاه در کشور ما درک روشنی از رسالت دانشگاه نداشتند. فکر می کردند همان طور که راه آهن را می سازند دانشگاه را هم می توان ساخت و مهندسی کرد. دانشگاه به محض آن که بر روی پای خود ایستاد از هویت مستقل خود از استقلال آکادمیک خود دفاع کرد و در یک هیئت جمعی به دیکتاتوری شاه گفت من آن دانشگاه که تومی خواهی دست آموز تو باشم نیستم. در عصر دیکتاتوری، نقش دانشگاه در تصمیم سازی در مشاوره و مشارکت در امور کشوری نادیده انگاشته می شد، مدیریت دانشگاه در کنترل دانش ودانشگاه نبود و دیدیم که این شیوه در نهایت به چه عاقبتی دچار شد.

دانشگاه همچنان که از نام آن پیداست مکان تحصیل دانش جهانشمول است اما این همه ی رسالت دانشگاه را توضیح نمی دهد. دانشگاه همچنین مکان پرورش وظهور روشنفکران و روشنگرانی است که میان ارزشها و دانش ها جهان شمول با ارزشهای جامعه و با فرهنگ و تاریخ و تمدنی بومی ترکیب بندی می کنند.

مسئولیت دانشگاه برای توسعه و تحکیم هویت ملی یک امر انکار ناپذیر است. پاسخگویی به نیازهای بومی پاسخگویی به پرسش های بومی از وظایف دانشگاه است. ۱۶ آذر از آن رخدادهایی است که به آکادمی خاص ایرانی هویت می دهد. در این حادثه هویت دانشگاه با هویت بومی پیوند می خورد. اما درک و برداشت ما از رسالت دانشگاه باید یک درک سیال و متناسب با تحولات زمانه حاضر باشد.»

انتهای پیام