خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: واژه فرهنگ واجد طیف معنایی گسترده ای است. اصطلاحی است به واقع نامحدود که اساساً می توان آن را به هر چیزی اطلاق کرد که توسط موجودات انسانی آفریده شده و از هر آنچه که جزئی از طبیعت بوده، مجزاست. بسیاری از اندیشمندان برای روشن کردن این مفهوم گفتارهای متفاوتی را اطلاق کرده اند.

بر این اساس فرهنگ شامل ارزش های اجتماعی و هنجارهای موجود در جوامع بشری و همچنین دانش، باورها، هنرها، قوانین، آداب و رسوم، توانایی ها و عادت های افراد گروه یا جامعه می شود. در ادامه این تعریف بالتبع می توان بیان کرد که فرهنگ چیزی است که هر فرد به عنوان یک عضو از جامعه خود فرا می گیرد.

مفهوم مهمی که اینجا مطرح می شود «هنجار» است. هنجار فرهنگی رفتار قابل قبول یک جامعه را تعیین می کند و به عنوان راهنمای نحوه رفتار، پوشش لباس، زبان، و حرکت در یک موقعیت خاص و همچنین انتظارات در یک گروه اجتماعی عمل می کند. با توجه به این نکته که هر کشوری و هر فرهنگی واجد خرده فرهنگ هایی در زیرمجموعه خود است، بنابراین تک فرهنگ گرایی و ترویج یک فرهنگ خاص برای کل آن جامعه خطرهایی در پی خواهد داشت.

می دانیم که رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای در نخستین دیدار خود با هیأت دولت سیزدهم مسئله «بازسازی انقلابی عرصه فرهنگ» را با قید عقلانیت مطرح کردند. بنابراین روند گذشته عرصه فرهنگ، روندی رو به تکامل نبوده است و چون فرهنگ برای مردم است و دستور رهبری نیز کلی است و کلیت فرهنگ را واجد می شود، بنابراین ضرورت دارد که نظرات و پیشنهادات نمایندگان کلیه خرده فرهنگ ها در این بازسازی اعمال شود.

متأسفانه نخبگان و فعالان فرهنگی در استان های کشور، راه چندانی به رسانه ها ندارند و نقطه نظرات، ایده ها و تئوری های آنها که بعضاً از نظرات پایتخت نشینان ممکن است بهتر باشد، مطرح نمی شوند. شاید یکی از دلایل برای ضرورت این بازسازی همین شنیده نشدن صدا و نظریات نخبگان استان ها و مناطق دورافتاده توسط رسانه های انقلابی باشد. رسانه ای که از بیت المال ارتزاق می کند باید صدای تک تک مردم ایران – و نه صرفاً پایتخت نشینان – باشد.

برای رسیدن به این مقصود خبرگزاری مهر در پرونده بازسازی انقلابی عرصه فرهنگ خود تلاش کرده تا با فعالان فرهنگی شهرستان های مختلف کشور نیز گفت وگو کند. از این دست مطالب پیشتر گفت وگوهایی با میترا متاجی، فعال و منتقد فرهنگی و ناشر مستقر در شهرستان نوشهر مازندران، محمدرضا یوسفی، کارشناس ارشد مدیریت آموزش و فعال فرهنگی در خراسان جنوبی، عبدالله رئیسی، از فعالان فرهنگی و رسانه ای در سیستان و بلوچستان و حجت الاسلام جواد فراهانی، فعال فرهنگی استان مرکزی و اکبر فراهانی نیا مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان گلستان، احمد رشیدی، فعال فرهنگی اهل سنت از شهر سقز و نواب کرد، رئیس اداره کتابخانه های عمومی شهرستان خاش گفت وگو کرده ایم. در این قسمت نیز پای صحبت های حجت الاسلام سید حسین حسینی نوری؛ امام جمعه شهرستان ملارد نشستیم.

قسمت های پیشین این مجموعه را اینجا ببینید و در ادامه با مشروح این گفت وگو همراه شوید:

* می دانیم که انقلاب اسلامی ایران ماهیتی فرهنگی دارد و ما در اصل پیروزی قیام به زعامت امام خمینی (ره) را مدیون مؤلفه های فرهنگی هستیم. بنابراین باید در طول عمر پربرکت انقلاب، فرهنگ اصلی ترین دغدغه حکومت بوده باشد. از وجهی این دغدغه وجود داشته است، چرا که در کلام امام (ره) و مقام معظم رهبری به عنوان رهبران دینی و سیاسی جامعه همیشه از وجهی ایجابی ضرورت توجه به فرهنگ دیده می شود. با این اوصاف وقتی که رهبر و رئیس حکومت از مسئله بازسازی انقلابی عرصه فرهنگ سخن به میان می آورند، نشان از ضعف های شدید در برنامه های پیشینی دارد. به نظر شما ضرورت بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه در چیست و آسیب ها و نقاط ضعف ساختار کنونی را در چه مواردی می بینید؟

بازسازی انقلابی حوزه فرهنگ و به پیوست آن رسانه به عنوان ساختار فرهنگ ساز عصر فعلی، نیاز به شناخت مختصات دقیق آنچه هست، آنچه می تواند باشد و آنچه باید باشد، است. این بازسازی باید در لایه سازمانی، نیروی انسانی و سیاست ها اعمال شود. اگر این سه لایه با استراتژی شناسایی نظام مسائل و حرکت انقلابی برای بازسازی آن حرکت کنند می توان امیدوار بود فرهنگ و رسانه می توانند جایگاه اصلی خود یعنی ایفای نقش موتور پیشران را در جامعه ایفا کنند. البته همان گونه که مقام معظم رهبری نیز تاکید کردند منظور از «حرکت انقلابی» یعنی حرکتی خردمندانه و عاقلانه. معنای «انقلابی بودن» بی هوا حرکت کردن و بی حساب حرکت کردن نیست.

* مهم ترین مسئله کشور و مردم که با بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه باید حل شود، چه مسئله ای است؟

داشتن نقشه راه فرهنگی مبتنی بر افکار عمومی، مخاطب شناسی، ذائقه شناسی و برآمده از نظام مسائل فرهنگی کشور ضرورتی حتمی برای توفیق بازسازی انقلابی حوزه فرهنگ و رسانه است. وقتی از بازسازی سخن به میان می آید، این بازسازی باید به پایداری رابطه میان افکار عمومی و بدنه فرهنگی در لایه های مختلف منجر شود و الا باید منتظر ربایش افکار عمومی توسط فرهنگ های ساختگی موازی باشیم؛ فرهنگ هایی که با پوسته جذاب باهدف تغییر پاردایم های فرهنگ ملی و بومی حرکت کرده و هر ثانیه تاخیر ما منجر به تقویت آن می شود.

* برای تدوین موفق طرح بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه و در مرحله بعد، اجرا و نظارت بر اجرا، چه الزاماتی باید رعایت شود؟

قطعاً پرهیز از نگاه کوتاه مدت و مبتنی بر شعار و تعریف دقیق حفره های نیازمند بازسازی فرهنگی و تحقق نتیجه اثربخش می تواند، حرکتی انقلابی در راستای بازسازی فرهنگی رسانه ای قلمداد شود. رسانه، هم به عنوان بخش مهمی از ساخت فرهنگی جامعه و هم به عنوان بازوی جدی تحقق سیاست های فرهنگی، باید دارای نقشی محوری بوده و بتواند ضرورت ها، چیستی و چرایی این بازسازی را عمومی سازی کرده و مطالبه گر تحقق بدون فوت وقت این مهم باشد. آنچه نباید از آن غافل بود خسارت های ناشی از تعلل در تحقق موفق بازسازی فرهنگی است.

* اگر این طرح درست تدوین و اجرا شود، چه فواید و تأثیر ملموسی بر زندگی مردم خواهد داشت؟

اگر این طرح درست تدوین و اجرا شده و باعث ارتقای سطح و ذوق زیبایی شناسی مردم گردد، وضعیت هم صنایع فرهنگی و هم فرهنگ عمومی تغییر خواهد کرد. بجای حمایت از یک فرهنگ یا باور خاص و یا حمایت از یکسری محصولات صنایع فرهنگی خاص باید به بالا رفتن ذوق زیبایی شناسی مردم و داوری ذوقی آنها سرمایه گذاری کنیم. این سرمایه گذاری در آینده اتفاقات خوشایندی را رقم خواهد زد.

* جایگاه مردم در نظام حکمرانی مطلوب فرهنگ چیست؟

سازمان های رسانه ای و فرهنگی در کشور ما طراحی پاسخگویی و نظام نیازشان مبتنی بر بر مخاطب شناسی مردمی نیست. یعنی اساساً سازمان فرهنگی و رسانه ای مشتری ندارد و پاسخگوی جایی هستند که پول از آن دریافت می شود و در واقع نگاه کاملاً اقتصادی است و این نگاه وقتی بالا به پایین و دستوری شود و پول محوریت باشد ناکارآمدی و بی اثر شدن پدیدار می شود، اما اگر با توجه به نظر و سلیقه مردم محتوا ساخته شود و به مردم و جامعه پاسخگویی شکل بگیرد، پویایی، خلاقیت و تحول صورت خواهد گرفت.

* نخبگان، فعالان فرهنگی و مسئولان چه وظایفی در بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه دارند؟

ایجاد کسب و کارهای جدید و خلاقانه، راه اندازی مراکز خلاقیت، نوآوری و ایده پردازی در عرصه فرهنگ، توجه به مفاخر استان ها و پررنگ کردن توانمندی های استانی، اصلاح رویه های ناموفق قبلی، مقابله با جنگ نرم، جریان سازی فرهنگی، گسترش دایره مردمی در فعالیت ها و ترمیم زیر ساخت های فرهنگی و توجه به کارکردهای شورای فرهنگ عمومی از حوزه های مهمی است که نیازمند بازنگری و هم افزایی نخبگان فرهنگی ملی و منطقه ای است.

* مردم چگونه می توانند در بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ و رسانه مشارکت کنند و پیشنهاد شما در طراحی سازوکار این مشارکت مردمی چیست؟

سرمایه گذاری در صنایع فرهنگی و فناوری اطلاعات، بالابردن سواد رسانه ای، بهره گیری حداکثری از نخبگان در رسانه، افزایش توان رسانه های مسئول و متعهد در تمامی نقاط دنیا و گسترش فرهنگ اسلامی ایران در سپهر جهان، افزایش تعاملات فرهنگی مطلوب با دیگر فرهنگ ها و ادیان، ضرورت توجه رسانه های داخلی به آداب و رسوم، سنت ها و اسطوره ها و خرده فرهنگ ها، ارائه تولیدات فرهنگی مناسب نیاز مخاطبان، ساخت و بازساخت مدام سرمایه فکری خود در برخورد با تحولات کنونی در بازسازی انقلابی ضروری است.

* به نظر شما مهمترین اصل و سیاست حکمرانی فرهنگی چیست؟

سیاست فرهنگی، سیاست انقلاب اسلامی است. انقلاب اسلامی بدین معنا است که فرهنگ اسلامی در کلیه شئون فردی و اجتماعی کشور اصل و پایه و مبنا قرار گرفته است. بنا بر این نباید فراموش کرد که انقلاب اسلامی حقیقتاً انقلاب فرهنگی است و اگر نگوییم همه اختیارات و امکانات، قدر مسلم این است که می توانیم بگوییم بیشترین و مهم ترین و عمده ترین تلاش ها و توانمندی ها باید برای تکامل و توسعه و تحرک فرهنگی در همه شئون فردی و اجتماعی به بهترین نحو صرف شود.

* میزان تاثیر منش و سبک زندگی مسئولان، در فرهنگ عمومی جامعه چقدر است؟

مردم به طور معمول از رفتارهای مسئولان و رهبران خود الگو می گیرند و نه از گفتار آنها، چرا که گفتار حرفی است که ممکن است در دل هم بنشیند و اثر معنوی زیادی داشته باشد اما آنچه اثر فوق العاده ای دارد رفتار است. یکی از احادیثی که پیامبر اکرم (ص) درباره مسئولان دارند این است که می فرمایند که خداوند در روز قیامت از مسئولین و رهبران جامعه سؤال می کند که شما چگونه رفتار و اعمالی داشتید؟ این اعمال و رفتار به طور خاص مورد سؤال قرار می گیرد. علت هم این است که مسئولان و سیاستمداران کشور نقش مستقیمی در شکل گیری رفتار در بین مردم دارند. یعنی معمولاً افراد جامعه از مسئولان خودشان درس می گیرند. در برخی از روایات داریم که مردم از هر چیزی بیشتر به مسئولان و مدیران خود شبیه تر هستند. سعی می کنند خودشان را با آنها تطبیق دهند. با رفتار و عملکرد آنها خودشان را وفق می دهند.

* با توجه به انتصاب رئیس جدید صداوسیما، چه پیشنهادهای ملی و استانی برای بازسازی ساختار رسانه ای کشور دارید؟

برنامه ریزی در جهت ایجاد مخاطب پایدار با ضریب اثر بالا

کنش گری فعال در جنگ تبلیغاتی و رسانه ای

به کارگیری روش های عادلانه و توجه به استعدادیابی از همه نقاط کشور برای جذب و تربیت هنرمندان، بازیگران، مجریان و کارمندان متعهد و کارآمد و جوان

تدارک خطوط محتوایی ویژه ازجمله «استحکام بنیان خانواده»، «فرهنگ کار و جهاد اقتصادی»، «نگاه امیدوارانه به آینده»، «احساس مسئولیت و تقویت روحیه مسئولیت پذیری»، «تربیت نسل جوان پیش رونده، امیدوار، پُرشوق، خودباور و معتقد به ارزش های اسلامی و ملی»، «حفظ هویت دینی، ملی و انقلابی»، «حفظ سنت های ملی و قومی»، «انعکاس مفاهیم اخلاقی و ارزش های انقلاب اسلامی» و «سواد رسانه ای»

شکل دهی یک جریان پرقدرت و مستقل تولید محتوا برای مخاطب کودک و همچنین نوجوان