پژوهش فعالیتی است که با هدف بسط و گسترش فرآیند دانش و توسعه علوم کاربردی صورت می گیرد که با همین هدف بسیار ساده و روشن، ضرورت نهادینه شدن پژوهش را در اموری چون مسائل فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی امری اجتناب ناپذیر است زیرا همه پژوهشگران بر این باورند: ضرورت تمرکز مدیریت پژوهش به منظور سامان بخشی و سیاستگذاری در بالاترین سطوح / ضرورت هم آهنگی بودجه های پژوهشی در یک ردیف مستقل و افزایش آن / ضرورت و اهمیت تربیت نیروی انسانی پژوهشگر/ و پیوند میان پژوهش و تصمیم گیری از جمله مواردی است که پرداختن به فرآیندی از این دست موجب رشد و کمال پژوهش در کشور به خصوص آموزش و پرورش خواهد شد.

«گاسلین» جامعه شناس نامی سه کارکرد آشکار جامعه را اینگونه معرفی می کند: حفظ و انتقال فرهنگ (دانایی- عقاید- ارزش ها)/ نوآوری، اکتشاف و انتقال دانش نو /و قرار دادن افراد در موقعیت های مختلف درون جامعه.
بنابراین زندگی امروز را با همه فراز و نشیب هایی که دارد نمی توان بدون برنامه ریزی های زیربنایی تصور شد و نمی توان بدون برنامه ریزی بدون اهرمی به نام «پژوهش» در نظر گرفت زیرا پژوهش محور و زیربنای توسعه در هر جامعه ای است که متأسفانه فرهنگ پژوهش و استفاده کاربردی از یافته های پژوهشی هنوز در جامعه ما نهادینه نشده است و بپذیریم گسترش فرهنگ پژوهش به قصد شناخت مشکلات، موانع، فرصت ها و تهدیدهای احتمالی جامعه است و در این راه بایستی جهدو تلاش را دو چندان کرد تا فرآیند پژوهش بتواند خود را نشان دهد و این هنر تحقیق، پژوهشگران توانا را به جامعه معرفی می کند که در راستای گسترش دانش، کوشش خود را چون فصل دانایی مؤمنانه به ثمر برسانند و به قول «فردوسی» این شاعر بلند آوازه ایرانی شاید به این گونه؛

چون پرسند پرسندگان از هنر                       نشاید که پاسخ دهی از گهر
گهر بی هنر ناپسند است و خوار                  مرین داستان زد یکی هوشیار
توانا بود هر که دانا بود                               ز دانش دل پیر برنا بود

این هدف بی تردید زمانی انتظارات را برآورده می کند که بپذیریم تشویق و ترغیب پژوهشگران و ارج گذاشتن به تلاش های آنان علاوه بر تقویت دانش و مهارت پژوهشی شان می تواند گامی مؤثر در جهت بهبود کیفیت فعالیت های پژوهشی در آموزش و پرورش باشد.
همه پژوهشگران به خصوص در ساختار آموزشی به این نتیجه رسیده اند که پژوهش به دو مفهوم در جهت بالندگی نظام آموزشی گام بر می دارد:
یکی به عنوان روش آموزشی، اجرای فعالیت های یاددهی را مؤثر ساخته و بازدهی برنامه های آموزشی را دو چندان می کند که در این شکل با طراحی برنامه های آموزشی مسأله محور، یادگیری فراگیران عمیق و پایدارتر می گردد و بینش علمی این گروه تقویت می شود.

در مفهوم دوم پژوهش به عنوان روشی کارساز برای مطالعه مسائل و مشکلات نظام آموزشی در نظر گرفته می شود که با طرح مسأله و برداشتن گام های نظم برای حل چنین فرآیندی صورت می گیرد که به هر رو بهسبب دستیابی به اهداف رفتاری بایستی جهد و تلاش را پیش رو گذاشت و با «سعدی» این شاعر همیشه ماندگار همراه شد:

صاحبدلی به مدرسه آموز خانقاه                     بشکست عهد صحبت اهل طریق را
گفتم: میان عابد و عالم چه فرق بود؟               تا برگزیدی از آن، این فریق را؟
گفت: آن گلیم خویش به در می کشد ز موج       وین جهد می کند که بگیرد غریق را

پژوهش موجب افزایش آگاهی نسبت به دشواری های فرا روی نظام آموزشی و نحوه رویارویی با آن ها می گردد و در کلاس موجز پژوهش توأم با آموزش بستر توسعه و ارتقای نظام آموزشی را هموار می سازد و یک پژوهشگر سعی می کند برای دستیابی به مطالبی تازه، بدیع و مفید همواره در پی جستجو باشد و با نگرشی نو در تجزیه و تحلیل داده ها به نتیجه گیری کاربردی برسد هر چند می داند این اندیشه «مولانا» را نباید به فراموشی سپارد:

علم دریایی است بی حد و کنار                     طالب علم است غواص بحار
گر هزاران سال باشد عمر او                         او نگرد و سیر، خود از جستجو

باز همه پژوهشگران بر این باورند که پژوهش در حوزه علوم انسانی می تواند اساس توسعه و رشد هر جامعه ای باشد و در ایران پژوهش در حیطه بسیار اندک و غیرکاربردی است.

بی تردید امر تحقیقات با نظام آموزشی ارتباط تنگاتنگی دارد، در این ارتباط باید رویکرد «علمی نگر» را به عنوان تفکر غالب در جامعه و نظام آموزشی حاکم کرد و فضای امنی برای پژوهشگران با تغییر نگرش سنتی بوجود آورد و لزوم توجه به سه نوع پژوهش: توسعه یی/ بنیادی / و کاربردی تحقق بخشید.
در پایان این نگارش اگر با یک نگاه جزیی تر نتیجه ای ژ را در ارتباط به امر پژوهش در نظام آموزش و پرورش ایران رقم زنیم خالی از لطف نخواهد بود زیرا عقیده داریم برای نهادینه کردن فرهنگ پژوهش بایستی از مدارس شروع کرد و دانش آموزان را در این راه هم تربیت نمود و هم ترغیب

 بنابراین:

- اگر ما بتوانیم در ارتباط با سیاست های آموزش و پرورش به دنبال پژوهش هایی باشیم با زمینه کاربردی هم به بهبود یادگیری کمک خواهیم کرد، و هم اهداف نظام آموزشی را با سرعت بهبود خواهیم بخشید.
- یکی از کوشش هایی که باید در رعایت اولویت بخشیدن به پژوهش در سطح نظام پژوهش های آموزشی صورت گیرد تربیت «پژوهشگر» است.
- اگر نتایج طرحهای پژوهشی مورد استفاده قرار نگیرد، مطمئن باشیم نمی توانیم به تحقق اهداف آموزش و پرورش کمک کنیم.

منابع
1. طوسی، بهرام / راهنمای پژوهش و اصول علمی مقاله نویسی/ مشهد / نشر تابران / چاپ چهارم / 1380
2. مولایی، عزیزاله- ماه منظر علی اکبروند / هنر پژوهش / نشر رسانش / چاپ اول / 1383
3. آریان پور، امیرحسین / آیین پژوهش / تهران / نشر گستره / چاپ چهارم / 1378