آیت الله حاج شیخ احمد مجتهدی تهرانی در سال 86 نقاب در رخ خاک کشید. به مناسبت سالروز ارتحال آن فقیه بزرگوار، گفت وگوی منتشرنشده ای از ایشان منتشر می شود.

به گزارش لنگرنیوز به نقل از فارس ،  محمد رضا کائینی: گمان می برم تمامی آنان که در معرض تربیت آن «نفس مطمئنه » قرارداشتند، دوره آموختن ازاو را درزمره خوش ترین ایام خویش قلمدادکنند.

در وجود و محضر او گوهری نایاب می یافتی که در دیگری نبود. او برای ترویج دین، سربازانی بی شمار وکم بدیل تربیت کرد که حیات و مکتبش را جاودانه ساختند و به نمادی از «مابقی الدهر» مبدل کردند. رضوان خاص ربوبی نثارش باد.

اینک در سالروز ارتحال استاد بزرگوارم مرحوم حضرت آیت الله حاج شیخ احمد مجتهدی تهرانی(قده)،گفت و شنود منتشرنشده ای که درمورخه  25/11/71 با آن یگانه دوران انجام داده ام به شما تقدیم می کنم و امید دارم که سالکان طریق علم و اخلاق را به کار آید.

**پدرم به دلیل فقر مایل نبود من طلبه شوم

 *حاج آقا! با تشکر از این که این فرصت را لطف فرمودید، با علم به این که خسته هستید، تقاضا دارم ابتدائاً ازخودتان  بفرمایید و بعد ادوار تحصیلی تان را بیان کنید تا سئوالات بعدی را خدمتتان عرض کنم؟.

بسم الله الرحمن الرحیم. تولدم در سال 1302 خورشیدی در محله هفت تن بازار تهران بوده است. پدرم در بازار تهران کاسب و در اواخر عمر بارفروش بود. از اول هم چون وضع مالی اش خوب نبود، مایل به طلبگی من نبود، چون به کمک من محتاج بود، ولی از آنجایی که به طلبگی عشق داشتم، طلبه شدم و مخفیانه عمامه گذاشتم. شب اول ،بعد از عمامه گذاری هم که وارد منزل شدم، عمامه ام را زیر عبا پنهان کردم که پدرم نفهمد!اما فهمید و خیلی با من دعوا کرد! ولی بعدها به من علاقمند شد. تاجایی که می آمد و به من اقتدا می کرد، حتی وجوهات هم می داد.

*اسم شریفشان؟

ـ حاج میرزا باقر مجتهدی. 78 سال عمر کرد. اواخر جوری بود که خوشش هم می آمد بعضی ها بگویند این پدر فلانی است! اول برای طلبگی ام ناراضی بود، ولی آخر عمر حتی به من وجوهات هم می داد که برای امام به نجف بفرستم که رسیدش هم می آمد. مقلد ایشان بود. وضع مالی اش خوب شده بود و اقلام درشتی وجوهات می داد.

به هرحال ازمجموع قرائن معلوم می شود تقدیر و لطف الهی بود که ما طلبه شدیم، والا پدرم کاسب بود، جدم هم کاسب بود. گرچه اجداد ما از علمای کاشان بودند.

مرحوم ملا محمدعلی مجتهد، مرحوم ملا محمدباقر مجتهد که در کتاب «لباب الالقاب» مرحوم آخوند ملا حبیب الله کاشانی  ،ذکری از آنها هست. با این که هیچ یک از خویشان من مرا برای طلبگی تشویق نکردند و به من نگفتند طلبه بشو، خودم شبی در مسجد خندق آباد در سنه 60 قمری دیدم سیدی نشسته است و هفت هشت ده تا بچه را درس می دهد و ضَرَبَ ضَرَبا می گوید! ما هم عشقی پیدا کردیم. شروع به تحصیل کردیم و آرام آرام این عشق در ما زیاد شد . با این که کاسب بازار بودم و از بچگی در بازار شاگردی می کردم، از شانزده تا هجده سالگی، هم بازار می رفتم و هم مشغول درس بودم. تا اینکه سیوطی را خواندم و بعد در مسجد لرزاده، خدمت استادمان مرحوم آقای آشیخ علی اکبر برهان رفتم و شروع به تحصیل کردم و تقریباً تا اواخر مغنی هم آنجا بودیم. در سال 62 قمری به قم رفتیم.

*پس تقریبا تا اوایل سطح را در تهران تحصیل فرمودید؟

ـ مقدار کمی را، تا اواخر مغنی.

*اساتیدتان درتهران چه کسانی بودند؟

ـ اساتید اینجا فقط مرحوم حاج شیخ میرزا اکبر برهان و مرحوم آشیخ احمد سعیدی خراسانی. مقداری از مقدمات را هم پیش آقای دبیری خواندم.

*در قم چطور؟

ـ مختصری و چند روزی، مغنی را پیش مرحوم آقای مطهری خواندم، بعد پیش مرحوم آقای صدوقی مطول خواندم، بعد پیش آشیخ محمدجواد خندق آبادی که از فضلای قم بود مقداری شرح لمعه و رسائل خواندم و همچنین مکاسب را خدمت آقای سلطانی طباطبایی.  کفایه جلد اول را، پیش آیت الله مرعشی نجفی خواندم، جلد دوم را پیش مرحوم آقای آسید صادق شریعتمداری. درس خارج  را هم که عمدتا به محضر آقای بروجردی می رفتیم. البته خارج نکاح را پیش مرحوم آشیخ عباسعلی شاهرودی و یک مقدار خارج مکاسب را هم پیش آیت الله گلپایگانی در منزلشان خواندیم. با یک عده از طلبه ها از جمله  آقای خزعلی و آقای آشیخ محمود تحریری و آقای حاج حسین آقا خندق آبادی و آقای نصراللهی که در مشهد واعظ هستند، اشارات را پیش آقا شیخ جواد خندق آبادی خواندیم.

 **در نماز باران مرحوم آیت الله آسید محمدتقی خوانساری من و امام باهم شرکت کردیم 

*حضرتعالی قبل از حضور آیت الله بروجردی و دردوره مدیریت آیات ثلاث، وارد قم شدید؟

ـ بله،مرحوم آیت الله بروجردی هنوز به قم مشرف نشده بودند و در بروجرد بودند. در قم بودیم تا ایشان به قم مشرف شدند. از جمله خاطرات من در آن دوره این است که  در نماز باران مرحوم آیت الله آسید محمدتقی خوانساری هم شرکت کردیم که مرحوم امام هم در آن نماز تشریف داشتند و به برکت آن نماز و دعای مرحوم خوانساری، رودخانه قم که خشک بود، لبالب پر از آب شد!

به هرحال همچنان  در قم مشغول بودیم تا سنه 67 قمری، که متأهل شدم و امتحان رسائل و مکاسب دادم .بعد در سنه 69 قمری خدمت آقایان آیت الله حاج آقا مرتضی حائری، آیت الله  آسید محمد داماد و آیت الله حاج آقا روح الله کمالوند خرم آبادی کفایه و خارج را امتحان دادم و همانطورکه عرض کردم در درس مرحوم آیت الله  بروجردی شرکت میکردم تا این که قسمت شد و به تهران برگشتم.

شما فعالیت های علمی از قبیل تألیف یا نوشتن تقریرات دروس خارج هم داشته اید؟ در این زمینه هم اگر مطلبی هست بفرمایید.

تقریرات درس آیت الله بروجردی را در آن حدی که در درس ایشان حضور پیدا می کردم، از قبیل نماز جمعه، نماز مسافر و... نوشتم. درس نمازجمعه ایشان،حدود دو ماه طول کشید. مرحوم آقای بروجردی اول تمام اقوال شیعه و سنی را نقل و نقد فرمودند و بعد تک تک مدارک اقوال را و سپس شروع به ردّ اقوالی که غیر از نظر خودشان بود کردند و نهایتاً به صورت استدلالی وارد قول خودشان شدند ، هنوز نوشتجات آن درس را دارم.

*نظرشان دراین باره چه بود؟

ـ نهایتا فرمودند نماز جمعه خوانده شود، اما احتیاط واجب این است که نماز ظهرهم خوانده شود. جالب اینجاست چون مرحوم امام هم در آن درس شرکت می کردند، در فتوای ایشان هم اثر گذاشت و امام هم می فرمایند احتیاط واجب این است که نماز ظهر خوانده شود.

نوشتجات دیگری هم هست که در منزل دارم، ولی چاپ نشد ه اند، ولی جزوه هایی که نوشته ام و چاپ شده، مطالبی است درباره «محرم و نامحرم»، «گناهان کبیره» و «غیبت» که توسط مؤسسه در راه حقِ قم، مکررا چاپ شده اند. این کتاب ها با این که حجمشان کم است، به خاطر این که مطالبی در آنها نوشته شده که کمتر گفته شده، زیاد به آنها مراجعه می شود و طالب دارد.

*کتب دیگری در دست تألیف ندارید؟

ـ چرا کتاب حالات آشیخ محمدحسین زاهد را دارم می نویسم. علاوه براین رساله ای درباره«ارث » و رساله دیگری در باره «حقوق والدین »رامشغول هستم.

*اشاره فرمودید به بحث نمازجمعه.درهمان دوره تحصیل حضرتعالی ،در باره وجوب و عدم وجوب نماز جمعه ،مباحثه ای بین مرحوم آیت الله سید محمدتقی خوانساری و آیت الله بروجردی مشهور اتفاق افتاد. شما از این مباحث اطلاع دارید؟

ـ آن شب که بحث می کردند ،من آنجا بودم...

*کجا بود؟

ـ منزل آیت الله آسید محمدتقی خوانساری بود. آقای آسید نورالدین شیرازی با حزبش از شیراز به قم مشرف شده بود و شب آنجا بودند. راجع به نماز جمعه بحث شد. آسید نورالدین گفتند: پدر ما در شیراز نماز جمعه می خواند، ولی وقتی جلویش را گرفتند و نتوانست اجرای حدود کند، یعنی افرادی را که خلاف می کردند را نتوانست حد بزند، فرمود: من دیگر نماز جمعه نمی خوانم، نماز جمعه مخصوص فقیهی است که بسط ید داشته باشد.

به هرحال اختلافاتی که درباره اقامه نمازجمعه در زمان غیبت امام زمان(عج) هست، مطرح شد، چون این مسئله اختلافی است. مرحوم آیت الله آسید محمدتقی خوانساری احتیاط واجب داشتند، آیت الله اراکی همین طور، مرحوم  آیت الله خویی همین طور. بعضی ها قائل به وجوب تخییری بودند از جمله مرحوم آقای آسید ابوالحسن اصفهانی. قولی هم هست که بعضی ها چون نماز جمعه را از مناصب امام(ع) می دانند می گویند در دوره غیبت امام ، خواندنش حرام است! بعضی ها قائلند نماز جمعه کافی نیست و باید نماز ظهر هم خوانده شود.

مرحوم آیت الله بروجردی در این باره احتیاط واجب می کردند. مرحوم امام قائل به این بودند که احتیاط مستحب است. خود بنده هم چون اهل احتیاط هستم، نماز ظهر را هم می خوانم و بد نیست کسانی که می توانند به این مستحب عمل کنند.

*مباحثه آقای خوانساری و آقای بروجردی به جایی هم رسید؟

ـ نه،صرفا اقوال را نقل وحول آن بحث می کردند.

*خدمت حضرت امام هم تلمذی داشتید؟

ـ بله،در قم در سنه 63 قمری که تقریباً همان 20 شهریور باشد، امام در مدرسه فیضیه زیر کتابخانه، عصرها درس اخلاق داشتند که خدمتشان می رفتیم.

**درس اخلاق امام به علت اتهام به سیر و سلوک صوفی گری تعطیل شد  

*از دوران درس اخلاق امام خاطره ای دارید؟

ـ عده ای بودند که با درس اخلاق ایشان مخالفت و تعبیراتی مثل سیر و سلوک یا صوفی گری می کردند و ایشان ناچار شدند بعد از مدتی درس را تعطیل کنند. بعد ازآن ایشان مشغول به تدریس رسائل در مدرسه دارالشفاء و مقید به نماز جماعت بودند و از همان اول روح قدس و تقوا در ایشان بود. از 40 سالگی که ایشان را می شناختیم، در نماز آیت الله آسید محمدتقی خوانساری شرکت می کردند. حتی یک شب آقای آسید محمدتقی تشریف نیاوردند، آیت الله اراکی هم نبودند و امام در جوانی امام جماعت شدند و ما هم در مدرسه فیضیه به ایشان اقتدا کردیم. در 24 سال قبل هم ، یک سفری به نجف مشرف شدم. امام تازه از ترکیه به نجف مشرف شده بودند که خدمتشان رفتیم و در نماز ایشان شرکت می کردیم. ایشان اجازه ای هم برای ما نوشتند و ما ازآن به بعد در هرماه، از دو هزار و خرده ای تا 500 هزار و خرده ای برای ایشان پول می فرستادیم. از وجوهاتی که مردم برای ایشان به ما می دادند، مجاز بودیم نصفش را در مدرسه مصرف کنیم و نصف دیگرش را هم برای خودشان می فرستادیم.

حتی در پاریس هم که بودند، توسط آقای صدوقی برایشان وجوهات را فرستادیم و در اینجا هم تا روزهای آخر، رسیدهایمان در بیمارستان مُهر شد. این اواخر در اجازات،برداشت  را به ثلث تقلیل بودند، ولی درمورد  بنده، همان نصف را اجازه فرموده بودند.

در جماران هم، با ایشان ملاقات های خصوصی داشتیم و گاهی مسائلی را از ایشان سئوال می کردیم که سه مسئله برجسته از میان آنها راکه برای روحانیون وائمه جماعات مفید است را بازگو می کنم: یکی این بود که بنابه فتوای ایشان، هر کسی که خانه اش را می فروخت باید فوراً خمسش را می داد، چون از معونه بودن خارج می شد. یک روز در جماران خدمت ایشان عرض کردم: این برای بیچاره ای که یک خانه 60 متری دارد، مشکل است، چون باید مقداری هم قرض کند تا بتواند جای بزرگ تری را بسازد که مثلاً پسرش را زن بدهد و این  فرد نمی تواند خمس بدهد. ایشان که دیدند گفتم: «این بیچاره چه کند؟» تبسمی کردند و فرمودند: «شما از طرف من وکیل هستید که وقتی این گونه افراد به شما مراجعه می کنند خمس را بگیرید و بعد از طرف من به آنها ببخشید»، لذا عده ای از طلبه ها، پاسدارها و مستضعفین که ازاین اجازه باخبرشده بودند ، مراجعه می کردند و خمس ها را به ما می دادند و ما از طرف ایشان به آنها می بخشیدیم.

*حدی هم داشت حاج آقا؟

ـ نه، همین مستضعف بودن.برای افرادی که بی بضاعت باشند و قدرت دادن خمس را نداشته باشند، اجازه بخشش داشتیم،والا کسی که خانه 50 یا 100 میلیونی فروخته است، قدرت پرداخت خمس را دارد.

مورد بعد این بود که سابقاً اگر کسی بی وصیت می مرد، اداره سرپرستی برای بچه هاو اموالش قیم تعیین می کرد. متدینین می گفتند چون این قیم را طاغوت تعیین کرده است، کافی نیست، می رفتند پیش یک مرجع یا وکیل او و اجازه می گرفتند که شما ما را قیم کنید که برای حمایت از بچه های صغیر،تا دستمان باز باشد و به خلاف شرع برنخوریم. پرسیدم: «حالا که انقلاب شده، بازهم نیاز به مراجعه به مجتهد هست؟ اگر اداره سرپرستی کسی را به عنوان قیم معین کرد، باز هم نیاز به مراجعه به مرجع یا وکیل مرجع هست؟» فرمودند: «اگر کسانی را که در اداره سرپرستی هستند، من معین کرده ام و روحانی هستند، اجازه نمی خواهد، ولی اگر همان طاغوتی ها و اداری های زمان قدیم هستند و آنها قیم معین می کنند، الان هم باید به مجتهد مراجعه شود!». نفرمودند: «حالا که حکومت اسلامی شده پس همه چیز اسلامی است».

مسئله دیگری را هم راجع به موقوفات سئوال کردم. در زمان طاغوت اگر تولیت موقوفاتی مجهول بود و می رفتند از اوقاف اجاره می کردند، متدینین می گفتند کافی نیست،بنابراین  به مجتهد مراجعه و از او هم اجاره می کردندکه اجاره ای را که به مصرف می رساندند، شرعی بشود. پرسیدم: «حالا چطور؟» فرمودند: «این هم مثل همان. اگر کسی که در اوقاف اجاره می دهد از طرف من است، یعنی یک روحانی است که از طرف من مجاز است و این کار را می کند، لازم نیست به مجتهد مراجعه شود، ولی اگر همان طاغوتی های سابق اند و همان اداری سابق است که پشت میز نشسته است، او موقوفه را اجاره می دهد ،بازهم باید به مجتهد مراجعه کنند».

نکته جالب برای بنده این بود که ایشان نفرمودند چون الان حکومت اسلامی شده است،دیگر اشکالی ندارد!

*در تهران فعالیت های علمی حضرتعالی چطور ادامه پیدا کرد؟هم از جنبه ادامه تحصیل و هم تاسیس حوزه علمیه؟

ـ پس از بازگشت به تهران، هفت، هشت سالی در درس مرحوم آیت الله آسید احمد خوانساری و آیت الله حاج شیخ محمدرضای تنکابنی، پدر آقای فلسفی شرکت می کردم تا این که مرحوم آشیخ محمدحسین زاهد فوت کردند.

من دو سالی هم در مسجد امین الدوله، در خدمت ایشان تفسیر می گفتم. در زمان ایشان ،بنده لمعه، مطول و منطق و... راهم درس می گفتم. 21 محرم 72 قمری که ایشان فوت کردند، شاگردان ایشان برای ادامه تحصیلاتشان به من مراجعه کردند.

ایشان به مقدماتی ها درس می دادند. درآن زمان مرکز درس را، مسجد آسید عزیزالله دربازار تهران قرار دادیم. شاگردان آن زمان ما الان از مجتهدین و مدرسین قم هستند، امثال آقای استادی، آقای خرازی آقای موسوی تهرانی و دیگران. بعد آمدیم مسجد مرحوم حاج ملا محمد جعفر درخیابان ری،بازارچه نایب الامام مقابل حمام قبله. از آن مقطع هم، سالی ده بیست و گاهی 25 نفر در اینجا معمم شده اند. از سال 75 قمری که به این مدرسه مرحوم حاج ملا محمد جعفر آمدیم، تا حال که 1413 قمری است، مرتب هرسال برنامه عمامه گذاری داشته ایم.

عده ای از طلبه های ما حدود چهارده پانزده نفرشان ،امام جماعت مساجد شاخص تهران هستند، مثل حاج آقا اوسطی، حاج آقای ارفع و دیگران . الحمدلله طلاب مدرسه هم مشغول اند و الان مدرسه ما حدود 300، 400 محصل دارد که خود من عهده دار اداره مدرسه و بالای سرشان هستم، درعین اینکه چند نفر از ائمه جماعت معنون تهران در اینجا مدرس اند، مثل حاج آقا ضیاآبادی، حاج آقای رئوفی، حاج آقای مرعشی، آقای طبرستانی، آقای حبیبی، آقای جاودان و مدرسینی هم از طلبه های خودمان هستند که هر کدام 40، 50 طلبه دارند.

اینجا مهمترینِ کلاس ها، کلاس عمومی است و بنده خودم عهده دار اداره آن هستم. هیچ مدرسه ای کلاس عمومی ندارد. امتیاز طلبه های مدرسه ما این است که پیش خود من درس می خوانند، لذا می گویند ما طلبه های فلانی هستیم، درحالی که دیگران می گویند ما طلبه فلان مدرسه هستیم. اینجا نمی گویند طلبه مدرسه حاج ملا محمد جعفر بلکه می گویند طلبه فلانی هستیم. علتش این است که از روز اولی که محصل به اینجا می آید، پیش خود بنده درس دارد.

کلاس های عمومی ما ،دو بار در روز پرپا می شود. از اول امثله تا آخر مغنی برایشان یک کلاس دارم،به این ترتیب که یک روز تفسیر قرآن، یک روز نهج البلاغه، یک روز صحیفه سجادیه است که در آغاز آن متونی هم درباره  اخلاق، اصول عقاید و...قرائت می شود.

بعد از این که مغنی شان تمام شود و وارد مختصر و مطول شوند، یک کلاس عمومی هم برای آنها داریم که شرایع، عروه و یک حدیث اخلاقی است. علاوه براین نوعاً در درس های ما هر روز باید توسل به اهل بیت(ع) هم باشد.

روزهای وفات در اینجا عزاداری داریم، مجلس داریم، شب وفات همین طور. الان تا رسائل و مکاسب دراینجا درس داریم. آرام آرام قرار است دروس کفایه و خارج هم در این مدرسه تأسیس شود، ان شاءالله. توجه عمومیِ علما و مراجع به خصوص مرحوم امام و رهبری انقلاب به این مدرسه امری معروف است.

حتی یک وقتی رهبر انقلاب به من فرمودند: «اگر مدرسه شما نبود، من متحیر بودم بچه هایم را کجا بفرستم». بحمدالله هر سه آقازاده های ایشان پیش ما بودند که دو تایشان حالا به قم تشریف برده اند. یکی شان هم الان اینجا مشغول است و ما از هر سه تا راضی هستیم و از طلبه های خوب هستند که ان شاءالله در آتیه به مملکت خدمت کنند.

کسانی که در این مدرسه درس خوانده اند، چه از شخصیت های مملکتی، چه از علما ،همه نمره یک شده اند، امثال مرحوم دکتر چمران، مرحوم دکتر فیاض بخش، مرحوم دکتر قندی که در حزب جمهوری شهید شدند.

آقای دکتر حسن حبیبی هم اینجا درس می خواندند، آقای ناطق نوری و دیگران... علت هم این است که خودم بالای سرشان هستم، لذا دلم می خواهد مدارس تهران و شهرستان ها همین برنامه ای را که در اینجا دارم داشته باشند، چنان که شنیده ام آرام آرام خودِ طلبه های ما مؤسس شده اند و بعضی جاها این برنامه ها را شروع کرده اند و ان شاءالله امیدواریم در آتیه در تمام تهران در کنار هر مسجدی یک مدرسه باشد و طلبه داشته باشد. هم نماز باشد وهم تدریس .مساجد را با گفتن حدیث و حفظ قرآن و اینها شلوغ کرد. شنیده می شود شورای مساجد دور هم می نشینند و بحث می کنند که چرا مساجد خلوت است؟ خلوتی مساجد به خاطر این است که امام جماعت ها نماز را می خوانند و می روند.

**امام جماعت باید شب و روز خود را وفق مسجد کند

امام جماعت هاباید مثل من شبانه روز خود را وقف مسجد کنند. روز و شب در مسجد بنشینندوبرنامه تبلیغی داشته باشند.

ائمه جماعات  حتی سه ماه تابستان که مدارس تعطیل اند، اعلام کنند ما آخوند مکتبی هستیم بچه مدرسه ای های دبستان، راهنمایی و دبیرستان در مساجد اسم نویسی کنند و صبح تا ظهر برای اینها کلاس اخلاق و اصول عقاید بگذارند و از میان آنها کسانی را که به درد طلبگی می خورد، جدا کنند و وقتی کلاس 9 را تمام کردند یا دیپلم گرفتند، بیایند و مشغول طلبگی شوند و ان شاءالله طلبه زیاد داشته باشیم و در تمام شهرها و روستاها روحانی حضور داشته باشد و کمبود نداشته باشیم.

ان شاءالله دعا می کنیم خدا همه ائمه جماعت را به این فکر بیندازد که درپی برنامه باشند، چون که همه به فکر برنامه هستند، الا ما! آن طور که باغبان، کاسب و تاجر به فکر برنامه هستند، ما هم باید به فکر این باشیم که 20 سال دیگر هم مساجدمان پرجمعیت باشند. تا برنامه مساجد درست نشود، مساجد خلوت هستند! اگر برنامه تعلیم و تربیت درمساجد باشد، پدر این بچه هم به هوای بچه اش می آید و مساجد پرجمعیت می شوند، چنانچه شنیده می شود بحمدالله مساجدی که شبیه برنامه ما درآنجا برقراراست، پرجمعیت اند. 

با تشکر از شما که لطف فرمودید و با ضیق وقتی که داشتید به سئوالات ما پاسخ دادید. اگر حرفی باقی مانده که بفرمائید...

خیر، عرضی ندارم. موفق باشید. و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته.