بخش نخست/

مقدمه:

در برنامه ریزی استراتژیک آمریکا برای مهار انقلاب اسلامی و تغییر رفتار جمهوری اسلامی ایران، از مجموعه راهبردهای زیر به شکل یک پازل نظم یافته و هم افزا بهره گیری می شود.

- اعمال تحریم های گزنده و هوشمند علیه ایران و تأکید بر حفظ رژیم تحریم ها
-امنیتی ساختن محیط پیرامونی ایران از طریق جنگ نیابتی
-تثبیت بی ثباتی در حوزه های نفوذ استراتژیک ج.ا.ا
-تلاش دائمی برای باورپذیر نمودن و معتبر ساختن تهدید آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه ج.ا.ا

راهبردهای مذکور که تلفیقی از بسته های تهدید و تحریم را شامل می گردد، در واقع می بایست این اهداف را محقق سازد:

1-ایجاد جنگ ادراکی و محاسباتی در مسئولین ج.ا.ا
2-وادار ساختن مسئولین ج.ا.ا به محاسبه مجدد پیرامون اهداف، منافع و امنیت ملی
3-ایجاد اشتباه در محاسبات مسئولین ج.ا.ا و پذیرش اراده سلطه گران

تحقق اهداف فوق از طریق تهدید، تحریم و تحمیل، به طور قطع فرجامی جز تحقیر ملی نخواهد داشت.

این نوشتار در قسمت اول با عنوانم پازل آمریکا برای تحقیر ایران، به کارکرد عواملی همچون تهدید و تحریم جهت تحمیل و تحقیر ملی اشاره دارد و در قسمت دوم به چرایی بازی بازیگران معتقد به تعامل گرایی در پازل شیطان اشاره خواهد داشت.

کارکردهای بسته تلفیقی تهدید و تحریم:

تهدید و تحریم تلفیقی از اعمال قدرت سخت و قدرت اقتصادی علیه یک کشور است که به شکل هم افزا عملیاتی می گردند. این بسته تلفیقی، بیش از همه کارکردی ادراکی و محاسباتی خواهد داشت که طی آن تصویری ساخته شده و به ظاهر تأثیرگذار از شرایط را بر ذهنیت و دستگاه استدلالی و محاسباتی مسئولین، نخبگان و افکار عمومی کشور هدف منتقل می نماید.

تهدید و تحریم و تصاویر به ظاهر تأثیرگذار آن، هنگامی که وارد دستگاه استدلال نظری و محاسبات مخاطبان هدف شود، ذهنیت آن ها را منتقل و محاسبات آنان را دچار اشتباه می سازد.

ازاین رو می توان گفت که جنگ ادراکی، لایه راهبردی جنگ نرم است:

جنگ ادراکی ناشی از اعمال بسته تهدید و تحریم، پس از آنکه اراده اعمال کنندگان را در قالب طرح ها و توافقات به طرف مقابل تحمیل می کند، در کارکردی دیگر، مخاطبین آماج را به گسل متعارض علیه منافع، اهداف و امنیت ملی کشورشان تبدیل می سازد.

جایگاه تحریم و تهدید در نبرد محاسبات آمریکا علیه ایران:

از نظر مقامات آمریکا تهدید و تحریم دو ابزار راهبردی در نبرد محاسبات به شمار می روند ازاین رو دائمی بودن آن ها می توان تعیین کننده این نبرد باشد.

مقامات کاخ سفید بر این اعتقادند که فشار تحریم ها عامل تغییر محاسبات در طرف ایرانی بوده و آنان را به پای میز مذاکره کشانده و عامل تهدید و معتبر ساختن آن نیز می تواند ایرانی ها را پای میز مذاکره نگه دارد. به عبارت دیگر هم افزایی تحریم و تهدید، از یک سو می بایست طرف ایرانی را دچار اشتباه محاسباتی ساخته و از سوی دیگر برای رهایی از آثار و تبعات تحریم و تهدیدها مقامات ایرانی در نهایت شروط تحمیلی آمریکا را بپذیرند. دراین ارتباط تأمل بر اظهارات مقامات و استراتژیستهای آمریکایی جایگاه تحریم و تهدید را در نبرد محاسبات ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی ایران مشخص می سازد. ریچارد ان.هاس رئیس اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا اذهان می دارد: «احتمال این وجود دارد که فشارهای اقتصادی [فشار ناشی از تحریم ها] باعث شود تا برخی در ایران نگاه تازه ای به مذاکرات داشته باشند [افزایش فشار اقتصادی] ایرانی ها را به این نتیجه خواهد رساند که هزینه راهی که اکنون در پیش گرفته اند بسیار زیاد است بنابراین منطقی است که تغییر رفتار بدهند.

در ارتباط با هم افزایی تحریم ها و تهدیدات چارلز راب از اعضاء کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان آمریکا اظهار می دارد: «تنها با تهدید معتبر زور با ترکیب تحریم ها، می توان برای یک راه حل دیپلماتیک قابل قبول امید واقعی داشت».

بر این اساس در برنامه ریزی آمریکا در نبرد محاسبات، امنیتی ساختن محیط پیرامونی ایران از طریق جنگ نیابتی در دستور کار قرار گرفته است تا در کنار تهدید مستقیم ایالات متحده و رژیم صهیونیستی، تصویری معتبر و هم افزا از تهدیدات را در کنار تحریم القاء نماید.

تجربه های تعامل آمریکا با کشورهای مختلف مؤید این نکته است که ایالات متحده هیچ گاه و با هیچ کشوری بازی برد-برد انجام نداده است. آمریکا در تعاملات راهبردی خود، همواره عوامل موفقیت را حفظ کرده و تا تحمیل تمام خواسته های موردنظر و تحقیر کامل طرف مقابل از تهدید و تحریم به عنوان عوامل برتری ساز بهره می گیرد.

بر این اساس به نظر می رسد مصوبه اخیر مجلس سنا نمایندگان ایالات متحده برای نظارت کنگره بر توافق هسته ای با ایران، در حقیقت کامل شدن و دائمی شدن پازل آمریکا جهت تحقیر ملی است. این مصوبه و پذیرفتن ضمنی آن از سوی کاخ سفید، عملاً تهدید و تحریم را به یک زیرساخت دائمی برای تحمیل هرچه بیشتر خواسته های ایالات متحده و تحقیر ایران مبدل می سازد.

فرجام نبرد محاسبات:

فرجام نبرد محاسبات آمریکا علیه ایران را می توان با مبنای کاملاً متمایز از یکدیگر ترسیم نمود.

1- مبنای محاسباتی به ایمان الهی و برگرفته از حکمت، عزت و مصلحت
2- مبنای کاملاً مادی و متأثر از اشتباه محاسباتی

گروهی که مبنای محاسباتی متکی به ایمان را برمی گزینند. می بایست با اعتماد به خداوند متعال و اعتقاد به سنن آفرینش الهی، دشمن خود را به خوبی بشناسد و هیچ گاه با خوش بینی به آن اعتماد نکرده و با تکیه بر نیروی مردم و عقلانیت صحیح (حکمت، عزت و مصلحت) در نبرد محاسبات عمل نمایند.

بدیهی است به کارگیری قواعد فوق، وعده الهی مبنی بر نصرت جبهه حق را محقق می سازد در مقابل، چنانچه افرادی دچار سستی در اعتماد به خداوند متعال و سنن الهی گردند و با مرعوب شدن در مقابل دشمن و اشتباه محاسباتی، پایه های تصمیم خود را صرفاً بر عوامل محسوس مادی استوار سازند، بدون تردید در نبرد محاسبات پذیرای تحمیل و در نهایت تحقیر خواهند گردید.

گروه دوم با محاسبات صرفاً مادی و عقلانیت ابزاری، پس از ابتلاء به اشتباه محاسباتی که به گسل متعارض علیه اهداف، منافع و امنیت ملی تبدیل می شوند.

این گروه با دوقطبی سازی سعی می کنند اشتباه محاسباتی خود را در مقام مصلحت نشانده و آن را تبدیل به تصمیم نهایی نمایند.

بنابراین اختلال محاسباتی می تواند عامل شکاف ملی گردد و امنیت ملی یک کشور را دچار مخاطره نماید و این مهم فرجامی است که آمریکا برای توافق در مذاکرات هسته ای که تدارک دیده است.

در این رابطه جمع بندی پژوهشگران برجسته مرکز مطالعات خاورمیانه در موسسه بروکینگز و شورای روابط خارجی آمریکا قابل توجه است. خانم سوزان مالونی و ری تاکیه اظهار می دارند: «در شرایطی که حکومت ایران دچار چند دستگی است و اقتصاد در ایران به شدت تحت فشار است، مسلماً سیاست های آمریکا در قبال ایران می تواند روی تعادل قدرت بین جناح های صاحب نفوذ در سیاست ایران مؤثر واقع شده و فرصتی را برای تغییر اولویت های سیاسی ایران فراهم کند.

پیامدهای تحمیل و تحقیر در توافق هسته ای:

مصوبه اخیر مجالس سنا نمایندگان آمریکا و پذیرش ضمنی آن توسط رئیس جمهور این کشور، مؤید این نکته است که طرف ایرانی چنانچه خواهان توافق باشد، می بایست در چارچوب تعیین شده طرف آمریکایی، توافق غیر عزت مندانه را به انتظار بنشیند. این چارچوب تحقیرآمیز عبارت است از:

- در این چارچوب تحریم ها نه تنها لغو نمی گردند بلکه به یک رژیم دائمی علیه جمهوری اسلامی ایران تبدیل می شود.
- تهدیدات علیه ایران به عنوان یک تضمین هیچ گاه منتفی نمی شود.
- ایران می بایست نظارت های پروتکلی و فرا پروتکلی استثنایی را بپذیرد.
- در چارچوب تعیین شده طرف آمریکایی تحقیق و توسعه به محاق برده شده است.
- جمهوری اسلامی ایران می بایست گام ها و مراحل اعتمادساز بی قیدوشرط را طی کند و تعهدات مشخص عمل نماید.
- چشم انداز روشن و متقنی برای ستانده های ایران دیده نمی شود.

بدیهی است که توافق در چنین چارچوبی توافقی غیرعزتمدانه و تحقیرآمیز خواهد بود و پیامدهای ناگواری را برای منافع ملی و امنیت ملی رقم می زند که در زیر به اختصار به آن ها اشاره می گردد.

1- فروریختن امنیت هستی شناختی انقلاب اسلامی

انقلاب اسلامی بیشترین تأثیر را در هویت یابی ملت های مسلمان برجای نهاده است. ازاین رو امنیت هستی شناختی به مشابه یک امنیت هویتی برای انقلاب اسلامی قلمداد می گردد. به عبارت دیگر امنیت هستی شناختی، امنیت هستی و وجودی انقلاب اسلامی است که هویت انقلاب در آن معنادار می گردد. توافق غیرعزتمندانه که توأم با تحمیل و تحقیر باشد به هویت انقلاب اسلامی و به روح اصلی نظام اسلامی لطمه وارد می سازد.

به مخاطره افتاده امنیت هستی شناختی انقلاب اسلامی به معنای به مخاطره افتادن ساختن حقیقی و واقعی جمهوری اسلامی است.

2- از بین رفتن عزت و اعتماد به نفس ملی

پیشرفت های شگفت آور ایران در فناوری های پیشرفته و ارتقاء چشمگیر جایگاه علمی ایران («از رتبه پنجاهم به رتبه هفدهم) طی ده سال، باعث افزایش اعتماد به نفس ملی و ارتقاء عزت ملی گردیده است.

توافق غیرعزتمندانه و تحقیرآمیز به حس اعتماد به نفس و عزت ملی خدشه وارد می سازد. این مهم، عملاً عامل ایستایی و مهار پیشرفت علمی ایران می گردد.

در این راستا گفته می شود در طی دو سال گذشته جایگاه علمی کشور دو پله سقوط را تجربه کرده است.

3- خدشه دار شدن همبستگی و انسجام ملی

تاکنون پیشرفت های علمی علاوه بر این که عامل عزت و اعتماد به نفس ملی بوده، همبستگی و انسجام ملی را نیز به ارمغان آورده است. در چنین شرایطی توافق تحمیلی و تحقیرآمیزی که خطوط قرمز نظام را مدنظر نداشته باشد، یقیناً همبستگی و انسجام ملی را خدشه دار خواهد ساخت. قطب بندی شدن جامعه حول موافقین و مخالفین توافق اولین رهاورد تضعیف همبستگی و انسجام ملی خواهد بود.

4- تضعیف قدرت نرم و افول جایگاه الهام بخش ایران

از دیگر پیامدهای ناصواب و نامطلوب توافق غیرعزتمندانه و تحقیرآمیز تضعیف قدرت نرم و جایگاه الهام بخش ایران است. عزت مداری و استقلال خواهی، سلطه ناپذیری و ایستادگی در برابر کانون های قدرت و ثروت جهانی، بخشی از مؤلفه های گفتمانی انقلاب اسلامی است. این مؤلفه ها گفتمان انقلاب اسلامی را به گفتمانی الهام بخش گفتمان برتر در منطقه تبدیل کرده است. پذیرش توافق تحقیر غیرعزتمندانه منجر به تقویت گفتمان های بدلی و تقلبی در برابر گفتمان انقلاب اسلامی می گردد.

5- گرفتار شدن در چرخه تشدید تحریم ها و افزایش تهدیدات

درحالی که مقامات آمریکایی بارها اذعان داشته اند که حتی پس از توافق با ایران هم رژیم تحریم ها پابرجا خواهد ماند، در چنین شرایطی توافق، تحمیلی و تحقیرآمیز خواهد بود، توافق بر این اساس، فلسفه وضع و کارآمدی تحریم ها را به اثبات می رساند و در عمل جمهوری اسلامی ایران را در چرخه تشدید تحریم ها و افزایش تهدیدات و ستانده های بیشتر گرفتار می سازد.

6- گرفتار آمدن در فرآیند خطرناک پرونده های مفتوح

پذیرش توافق تحمیلی که خطوط قرمز عزت ملی و پیشرفت را رعایت نکرده باشد، ایران را در مسیر فزاینده شدن مطالبات طرف های آمریکایی-اروپایی قرار می دهد. این روند را در اظهارات مقامات غربی پیرامون پرونده های مفتوح علیه ایران در موضوعاتی مانند حقوق بشر، حمایت از تروریسم، موشک های بالستیک و ... از هم اکنون می توان مشاهده کرد.

در این شرایط یا می بایست تحمیل و تحقیر بیشتری را پذیرفت یا به ابتدای آغاز مذاکرات بازگشت.

7- هدر رفتن فرصت ها و معطل نگه داشتن ظرفیت ها

معطل نگه داشتن ظرفیت های درونی و فرصت سوزی یکی از اهداف طرف های غربی در پای میز مذاکرات است. تداوم این روند در توافق تحمیلی، غیرعزتمندانه و تحقیرآمیز قابل پیش بینی است.

این موضوع در درون خود، باعث افزایش نارضایتی عمومی و بروز ناکارآمدی نظام می گردد و بنیان های اصلی جمهوری اسلامی ایران را ضعیف می کند.

نتیجه گیری

بنابراین با عنایت به آثار و پیامدهای تحمیل و تحقیر که در توافقی غیرعزتمندانه به منصه ظهور می رسد می توان گفت که طرف های آمریکایی-اروپایی، فراتر از موضوع هسته ای به مذاکرات و توافق می نگرند. با این تفاسیر می توان گفت غرب به دنبال دستاوردهایی «فرا هسته ای» است که طیف وسیعی از اهداف بین المللی، منطقه و راهبردی را در خصوص جمهوری اسلامی ایران تأمین کند. آنان درصدد هستند از طریق دائمی ساختن تحریم ها و تهدیدات، دامنه تحمیل خواسته ها مطالبات خود به ایران را فزاینده ساخته و جمهوری اسلامی ایران را در مسیر تحقیر قرار دهند.

سخن پایانی:

مقابله با برنامه ریزی استراتژیک آمریکا و خنثی سازی پازل تهدید، تحریم و تحمیل برای تحقیر ایران نیازمند راهبردی دقیق و همه جانبه است. توجه به سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت امام خامنه ای، این راهبرد و دقیق و همه جانبه را مشخص و معین می سازد.

معظم له در دیدار مسئولان و کارگزاران و جمعی از مدیران ارشد دستگاه های کشوری و لشگری می فرمایند: «جمهوری اسلامی بر مبنای عناصر اصلی محاسبات عقلانی خود یعنی اعتماد به پروردگار و سنن آفرینش» و «شناخت دشمن و بی اعتمادی به او» راه پرافتخار خود را با تکیه بر مردم، بهره گیری از تجربه ها و تلاش و مجاهدت پیگیر برای تحقق آرمان های ملت ادامه می دهد.

رفتار آمریکا و قدرت های سلطه گر مانند رفتار شیطان است چراکه آن ها همواره تلاش دارند با تهدید و تطمیع و به ویژه وعده هایی که هیچ گاه به آن ها عمل نمی کنند، کشورهای دیگر را مرعوب و تحت سلطه خود درآورند و شیطان نیز تلاش دارد با تهدید و تطمیع، دستگاه محاسباتی انسان را از کار بیندازد و او را دچار خطای در محاسبه کند.

همه باید مراقب این خطر بزرگ باشند زیرا خطای در محاسبه باعث می شود که اراده و توانایی های انسان در جهت تصمیم اشتباهی که اتخاذ می شود، عملاً به هدر رود. یکی از خطاهای بزرگ محاسباتی این است که انسان عوامل معنوی و سنت های الهی را نادیده بگیرد و فقط در چارچوب عوامل محسوس و صرفاً مادی حدود بماند. نگذارید دشمن با استفاده از تهدید و تطمیع در دستگاه محاسباتی شما اثر بگذارد.»

دکتر رضا سراج

عضو هیئت علمی دانشگاه و کارشناس ارشد مسائل راهبردی