به گزارش لنگرخبر، حاشیه های ساخت پیاده راه فرهنگی میدان مرکزی رشت پایانی ندارد. این بار پیدا شدن استخوان و سفال های شکسته در مرکز رشت باعث کندی این طرح عمرانی شده است. پس از نزدیک به یک ماه که در میدان شهدای ذهاب (شهرداری) رشت لودر ها، بلدوزر ها و کارگران مشغول کندن آسفالت و به هم ریختن باغچه میانی میدان هستند، در پایین ساختمان پست که در فهرست آثار ملی کشور به عنوان میراثی تاریخی و فرهنگی به ثبت رسیده است، تکه هایی از سفال و استخوان پیدا شد. این موضوع آغاز دور تازه ای از اعتراض ها به این طرح شد. پروژه پیاده راه فرهنگی بافت مرکزی رشت که با تاکید شهردار از چندی پیش آغاز شده، برای اجرا با مخالفان متعددی رو به رو بود. برخی از شهروندان به هم ریختگی در میدان اصلی شهر آن هم در نیمه دوم سال را که فصل بارندگی و آبگرفتگی است، آزاردهنده و نادرست می دانند. علاوه بر شهروندان مخالف، کسبه و بازاریان نیز از نخستین مخالفان اجرای این پیاده راه سازی بودند و اجرای آن را سبب کسادی بازار خود می دانستند. علاوه بر این ۳ گروه، برخی اعضای شورای رشت نیز اجرای آن را دارای اولویت لازم نمی دانستند و تاکید داشتند که با وجود مصوبه شورا، شهردار باید پروژه های دیگری را بر اجرای پیاده راه سازی در مرکز شهر، اولویت می داد.

میدان ۵۰ ساله و گورستان ۷۰۰ ساله

با وجود همه مخالفت ها، شهردار رشت کلنگ آغاز ساخت پیاده راه فرهنگی بافت مرکزی شهر را به زمین زد و از اواخر مهر ماه ماشین آلات سنگین میدان شهرداری را درنوردیدند و یک به یک خیابان ها را که منتهی به میدان شهرداری می شد، کندند. این طرح بنا بر وعده شهردار قرار بود در نخستین روزهای اسفند ماه افتتاح شود و به شهروندان و گردشگران تعطیلات نوروزی رشت هدیه داده شود، اما این روز ها محل شایعه ها و حواشی شده است. این بار دلیل این حواشی نه مخالفت هایی که از ابتدا با اجرای پیاده راه همراه بود، بلکه پیدا شدن بقایای استخوان و سفال هایی است که در کندن زمین پایین ساختمان پست به دست آمده است.

پیدا شدن استخوان ها در میدان مرکزی شهر رشت، به گفته محقق و پژوهشگر تاریخ رشت از بقایای گورستانی است که بیش از ۷۰۰ سال پیش در محل کنونی میدان و ساختمان های اطراف گسترده بوده است. «روبرت واهانیان» در گفت و گو با همشهری با اشاره به تاریخچه میدان شهرداری رشت می گوید: قدیمی ترین سند مربوط به رشت نشان می دهد که در محل فعلی ساختمان شهرداری یک تپه بوده که در آنجا اموات دفن می شدند. به دلیل بلندی آن و دوری از آبگرفتگی، این تپه محل دفن مردگان بوده است؛ نه تنها ساختمان فعلی شهرداری بلکه اطراف ساختمان تا مسیرهای منتهی به خیابان سعدی و همچنین خیابان امام(ره) و خیابان دکتر شریعتی محل دفن مردگان بود.

وی می افزاید: این گورستان و بقعه خواهر امام رضا (ع) مکان هایی هستند که در کهن ترین سندی که از رشت وجود دارد، ذکر شده است. بنا بر اسناد در مکان ساختمان شهرداری یک بقعه به نام سید ابو جعفر نیز وجود داشته که در زمان احداث ساختمان شهرداری توسط شهردار نظامی رشت در سال های ۱۳۰۴ شمسی تخریب شد. ساختمان شهرداری در مکان فعلی که همان گورستان سابق است، بنا گذاشته شد. واهانیان به وجود آب نمای مقابل ساختمان شهرداری نیز اشاره می کند و می گوید: تا سال ۱۳۲۰ در مقابل در ورودی ساختمان کنونی شهرداری یک آب نما و فواره وجود داشت که در سال های ۱۳۲۴ تا ۱۳۲۵ فواره برداشته شد و مجسمه شاه پهلوی دوم در آنجا نصب شد. نمای میدان تا دهه ۱۳۴۰ هجری شمسی همچنان باقی مانده بود؛ به طوری که روی گورستان وسیع منطقه، ساختمان های اطراف یک به یک ساخته شدند. به گفته واهانیان در اواسط دهه ۴۰،  باغچه های اطراف میدان اصلی به صورت یک میدان بیضی شکل، میدان اصلی رشت را تشکیل می دهند. از آن سال به بعد نمای میدان به همین شکل باقی مانده است. این محقق می گوید: وجود گورستان در محل کنونی میدان شهرداری کاملا مسجل است و وجود استخوان در عملیات عمرانی شهرداری برای پیاده راه سازی غیرقابل پیش بینی نبوده است.

 مکان دفن اموات در قرن سوم تا چهارم

با استناد به سخنان این پژوهشگر و اسناد موجود، می توان وجود استخوان های یافته شده در مقابل ساختمان پست را توجیه کرد، اما وجود سفال های یافته شده در محل مذکور که منجر به توقف عملیات عمرانی و همچنین حساسیت کار شناسان اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان شده است، معمای دیگری است که برای یافتن پاسخ آن با رئیس اداره باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان گفت وگو کردیم.

«ولی جهانی» با تایید یافتن چند تکه سفال شکسته در عملیات عمرانی شهرداری در محل ساختمان پست به همشهری می گوید: خرده سفال هایی که به دست آمده متعلق به دوره تیموری است. می دانیم که محل ساختمان شهرداری و اطراف آنکه مشمول میدان کنونی شهرداری می شود محل دفن اموات در قرن ۳ و ۴ بوده است.

این باستان شناس می افزاید: با حفاری حدود یک متر که در پایین ساختمان پست انجام گرفته، گورهای خرپشته ای نمایان شده است؛ نمونه آن را پیش از این در کاوش های «پنج پیران» لاهیجان دیده ایم که تدفین آنها به صورت اسلامی بوده است، اما با توجه به ظواهر معماری و سفال های به دست آمده به نظر می رسد که قدمت آثار میدان شهرداری رشت متعلق به دوره تیموری است.

جهانی معتقد است وجود سفال ها می تواند به وجود خانه ها و بناهایی مربوط باشد که پیش از آن که گورستان شهر در آنجا ایجاد شود وجود داشته است، اما جهانی تاکید دارد که برای اطمینان از قدمت سفال ها و خرده سفال ها باید بررسی های بیشتری انجام شود. با وجود این که پیدا شدن استخوان ها و سفال های کشف شده از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دلیلی برای متوقف شدن پروژه اعلام نشده و اکنون با حضور یک ناظر و کار شناس از سوی اداره کل مربوط، عملیات عمرانی در مابقی محوطه بافت مرکزی رشت ادامه دارد، اما به نظر می رسد حواشی پیاده راه فرهنگی میدان شهرداری رشت تمامی ندارد.