چرا ایرانی “وقت” ندارد؟

۱۳۹۴/۱۰/۱۷ ۰۸:۴۴ چاپ کد خبر: 43462
 با فرض اینکه نتایج آمارگیری سازمان آمار درست و گویای بخشی از شرایط اجتماعی باشد آیا ما با فقدان فرهنگ و تفریح در میان مردم روبروییم؟


این اولین بار نیست که مرکز آمار با تفکیکِ نوع فعالیت های روزانه سعی کرده نشان دهد یک ایرانی در طول روز چه کارهایی انجام می دهد. زمستان ۸۷ و بهار و تابستان ۸۸ نیز طرح آمارگیری گذران وقت با هدف ارائه اطلاعات درباره نوع و زمان فعالیت های انجام شده اجرا شد.


با سپری شدن چندسال و در پاییز و زمستان ۹۳ بار دیگر آمارگیری درباره نوع فعالیت های روزانه از سر گرفته شد.


آمار اخیر مرکز آمار ایران درباره نوع و اندازه فعالیت های روزانه در بهار ۹۴ است. طبق داده های اخیر این مرکز، ایرانی ها بیشترین زمان را صرف نگهداری و مراقبت شخصی می کنند و کمترین زمان را به فعالیت های داوطلبانه و خیریه اختصاص می دهند.


به طور جزئی تر هر ایرانی در طول روز ۲ ساعت و ۵۲ دقیقه به فعالیت های شغلی، ۳ ساعت و ۱۲ دقیقه به خانه داری، ۲ دقیقه به فعالیت های خیریه و داوطلبانه، ۵۲ دقیقه به فعالیت های آموزشی و فراگیری، ۱ ساعت و ۲ دقیقه به مشارکت اجتماعی، ۱۸ دقیقه به فعالیت های فرهنگی و تفریحی، ۱۶ دقیقه به فعالیت های ورزشی، ۲ ساعت و ۱ دقیقه به استفاده از رسانه های جمعی و در نهایت به میزانِ ۱۳ ساعت و ۲۴ دقیقه به نگهداری و مراقبت شخصی می پردازد.


با توجه به اینکه سومین بار است که مرکز آمار به طور پیوسته اقدام به انتشار این آمار کرده کارشناسان نظرات متفاوتی درباره آن ابراز کرده اند. برخی از آن ها این آمار را سطحی و برخی نیز آن را نزدیک به واقعیت می دانند.


اما فارغ از اینکه این آمار تا چه حد به شرایط واقعی نزدیک است، رقم اعلام شده برای هر فعالیت قابل توجه است. یکی از مواردی که در این داده ها به چشم می آید رقمِ پایین فعالیت های اجتماعی و فرهنگی است.


ایرانی ها در پاییز نود وشه، ۹دقیقه، در زمستان نود و سه، ۱۱دقیقه و در بهار نود و چهار، ۱۸دقیقه را به فعالیت های تفریحی و فرهنگی پرداخته اند. هرچند بنا بر این اعداد به نظر می رسد فعالیت های تفریحی و فرهنگی افزایش یافته، اما کارشناس نظرات دیگری دارند.

استرس به جای تفریح!

یک روان شناس درباره این آمار معتقد است که میزانِ کم فعالیت های فرهنگی و تفریحی در جامعه ما معلولی از استرس ها و فشارهای اجتماعی است. این کارشناس همچنین می گوید تفریح میان مردم ما بدل به امری توخالی شده و ما ایرانی ها بالانس فعالیت های زندگی مان را از دست داده ایم.



دکتر مهدی ملک محمد به فرادید گفت: از آن جایی که در آمار مرکز آمار ایران فعالیت فرهنگی و تفریحی تفکیک نشده اند و همچنین مشخص نیست که دقیقا چه فعالیت هایی مدنظر بوده نمی توان به طور خاص اظهار نظر کرد. اما به طور کلی و بنا بر آن چه مشهود است، بخش بزرگی از زندگی ما صرف استرس های کار و زندگی شده و فعالیت های روزانه ما بالانس خود را از دست داده اند.


این روان شناس همچنین با تایید اینکه تفریح بخش کمی از زندگی ایرانیان را در بر گرفته تحلیل کرد: ما باید ببینیم چه اتفاقی افتاده که فعالیت های روزانه ما نامتوازن شده‍ اند؟ ما در جامعه ای زندگی می کنیم که سال هاست در شرایط اضطرار قرار دارد، هنگامی که افراد در شرایط اضطرار قرار داشته باشند نیازهای آن ها در وهله اول نیازهای اولیه است. در حال حاضر جامعه ما در نیازهای فیزیولوژیک خود مانده و نهایتا در یک پله بالاتر و نیاز به امنیت ایستاده است.


ملک محمد تصریح کرد: بنابراین پرداختن به تفریح و فرهنگ دور از ذهن مردم قرار گرفته است. البته این ارتباطی به اقتصاد ندارد. چرا که طبقه مرفه ما نیز ذهنی فارغ ندارد تا بتواند فعالیتی فرهنگی و تفریحی برای خود دست وپا کند.


عضو انجمن روان شناسی ایران با اشاره به اینکه زنان کمتر به فعالیت های فرهنگی و تفریحی می پردازند نیز گفت: در شرایطی که توصیف کردم زنان استرس های بیشتری را تجربه می کنند و درنتیجه ذهنشان کمتر می تواند در زمان اوقات فراغت قرار گیرد. توقع از زنان همچنان بسیار بالاست.


این مشاور با تصریح این نکته که فعالیت های تفریحی ما با استرس روبروست اظهار کرد: ما ایرانی ها حتی زمانی که بخواهیم فعالیتی تفریحی انجام دهیم رفتار و ذهنمان متلاطم می شود. مثلا در ایام تعطیلات جمعیت گسترده ای به مسافرت می روند؛ در حالی که در تحلیل رفتار آن ها ما نوعی از وظیفه مداری را می بینیم و نه نگاهی فراغتی و آزاد.


وی تصریح کرد: درنتیجه پیش زمینه تفریح که باید ذهنی فارغ باشد، به استرس و نگرانی تبدیل می شود. بنابراین فعالیت های تفریحی ما از درون تهی شده و محتوایی ندارند.


مهدی ملک محمد همچنین اظهار کرد: البته این به معنای آن نیست که ایرانیها زمان فراغت ندارند، بلکه آن ها ترجیح می دهند بیشتر این زمان را بخوابند یا در حرکتی منفعلانه تلویزیون تماشا کنند. رفتاری که نه تنها فعالیتِ تفریحی کارا و مفیدی نیست بلکه فرد را در وضعیت بی هدفی قرار می دهد.


این روان شناس و مشاور در ادامه و در پاسخ به این سئوال که تفریح کم و این شرایط چه تاثیری خواهد داشت توضیح داد: در روان شناسی تفریح گفته می شود تفریح انرژی بخش زندگی است. این در حالی است که در کشور ما تفریح نه تنها انرژی بخش نیست بلکه باعث کاهش انرژی می شود. مانند زمانی که فردی که از تفریح یا مسافرت برمی گردد و پس از آن می خواهد یک روز هم در خانه استراحت کند! چرا که او در مدت تفریح نیز درگیر چالش هایی بوده است.


مهدی ملک محمد همچنین گفت: مثالی در زمینه مصرف فرهنگی بزنم. سرانه مطالعه کتاب در ایران کم است. خیلی از افراد دلیل این را گران بودن کتاب عنوان می کنند. در حالی که چنین نیست و دلیل مطالعه کم این است که حتی مطالعه کتاب هم نیاز به وضعیت آزاد ذهنی و دوری از استرس ها دارد.


وی همچنین با ذکر این نکته که ابراز خوشی و تفریح در جامعه ما ارزش تلقی نمی شود ادامه داد: یکی از چیزهایی که در ایران ارزش مدار شده این است که افراد به یکدیگر بگویند “خیلی خسته ام!” اگر فردی از روزِ خوش و تفریحاتی که داشته تعریف کند لقب “الکی خوش” می گیرد. این امر البته به روان کاوی فرهنگی ایرانی ها و اینکه مظاهر شادی و خوشی را ضدارزش تلقی می کنند بازمی گردد.


ملک محمد بار دیگر و با اشاره به آمار مرکز آمار در انتها گفت: همچنین به دلیل ضد ارزش بودن فعالیت های تفریحی این امکان وجود دارد که افراد با وجود فعالیت تفریحیِ بالا به پرسشگر مرکز آمار اطلاعات درستی ندهند.


فعالیتِ کم فرهنگی برابر با توسعه نیافتگی است

یک جامعه شناس نیز با تایید اینکه میزان فعالیت های فرهنگی در میان ایرانی ها کم است می گوید فعالیت کم فرهنگی باعث می شود که ما بسیاری چیزهای دیگر را نیز از دست بدهیم و نپرداختن به فرهنگ جلوی رشد جامعه را می گیرد.


امان الله قرایی مقدم به فرادید گفت: فرهنگ از نظر جامعه شناس اصل است و همه چیز از آن نشات می گیرد. ردپای فعالیت های فرهنگی در دیگر زمینه ها مانند اقتصاد، روان شناسی و … دیده می شود. بسیاری نظریه پردازان کسب ارزش های فرهنگی را در دوری از آسیب های اجتماعی موثر می دانند. همچنین تا فرهنگ و ساختار فرهنگی درستی وجود نداشته باشد نه اقتصاد شکوفا خواهد شد و نه توسعه یافتگی در پیش خواهد بود. ماکس وبر معتقد است آنچه موجب رشد اقتصاد می شود ذهنیت فرهنگی است.


این جامعه شناس در ادامه اظهار کرد: دلیل اینکه فعالیت فرهنگی در ایران بسیار پایین است این است که نه در سطح آموزش و پرورش نه توسط دولت و نه توسط خانواده ها اقدامی صورت نگرفته و جوانان ارزش ها را در سایه فرهنگ نهادینه نکرده اند.


قرائی مقدم ادامه داد: توجه کم به فعالیت فرهنگی باعث شده آنومی فرهنگی در جامعه شکل بگیرد و عناصر فرهنگی ما ضعیف شوند. ما چندین فرهنگسرا در کشور داریم؛ اما آیا این فرهنگ سراها محلی برای فرهنگ و فعالیت فرهنگی هستند؟ خیر. این فضاها به شدت ضعیف عمل کرده و به یک اسم تقلیل داده شده اند.


این استاد دانشگاه همچنین به تبعات نپرداختن به فرهنگ پرداخته و گفت: اگر به ارزش فرهنگ در بین جوانان بی توجهی بشود جرائم و آسیب های اجتماعی زیاد خواهند شد. بنابراین به اعتقاد بسیاری فرهنگ از اقتصاد نیز مقدم تر است.


دکتر قرائی مقدم همچنین اظهار کرد: زمان ایده آل برای پرداختن به فعالیت فرهنگی در روز باید دو ساعت باشد. کمتر از این میزان باعث افسردگی اجتماعی خواهد شد. بنابراین باید فضاهای فرهنگی غنی وجود داشته باشند و مطمئن باشیم که با هزینه هزار تومان در زمینه رشد فرهنگی بیش از ۱۰ هزار برداشت خواهیم کرد.

همرسانی کنید:
برچسب‎ها : سیلاب پراکنی

طراحی و پیاده سازی توسط: بیدسان