به گزارش پایگاه اطلاع رسانی لنگرخبر، دکتر سپیده آشفته پور لیلاکوهی در یادداشتی با موضوع گردشگری اقتصاد مقاومتی ،اقدام وعمل مطالبی را مطرح و راهکارهایی را نیز ارائه کرده است.

متن یادداشت را در زیر بخوانید.

 

1-مقدمه

مفهوم اقتصاد مقاومتی در سال 1390 در واکنش به فشارهای اقتصادی و تحریم های اقتصادی کشور، مطرح و بیان شد(معلمی.63:1391). از دیدگاه مفهومی، اقتصاد مقاومتی یک الگوی اسلامی است که کیفیت تعامل و ارتباط اقتصادی با کشور های خارجی را تعیین می کند بطوریکه از یک نگاه به اوضاع داخلی اقتصاد کشور و نقاط ضعف نظارت داشته و از نگاه دیگر با اتکا به وجوه قوت اقتصاد داخلی، حقوق پایمال شده ملت را از کشورهای متجاوز استیفاء کند (معلمی.63:1391). اقتصاد مقاومتی به عنوان یک اصل در آموزه های اسلامی می باشد که بر خلاف تاکتیک ویا حتی استراتژی، امری گذرا نبوده بلکه همواره و در تمامی مراحل باید مورد توجه باشد و تعارض هریک از استراتژی ها، تاکتیک ها و یا دیگر اجزاء برنامه با اصل موجب حذف آن خواهد شد (جلیلی58:1374). اقتصاد مقاومتی یک نظام اقتصادی که هماهنگ با سیاست های کلان سیاسی و امنیتی نظام اسلامی و برای مقاومت در برابر اقدامات تخریبی شکل می گیرد تا بتواند در برابر ضربات اقتصادی تحریم ها و توطئه های گوناگون اقتصادی نظام استکبار مقاومت کرده و توسعه و پیشرفت خود را ادامه داده و روند رو به رشد همه جانبه خود را در ابعاد ملی، منطقه ای و جهانی حفظ نماید. اقتصاد مقاومتی رابطه نزدیکی با انسجام ملی دارد. با توجه به اینکه اقتصاد مقاومتی اصولاً بر پایه قطع وابستگی به نفت اتفاق می‏افتد،در این میان نحوه مواجه با این چالش؛ به ویژه برای اقتصادی که در پی گذار به پیشرفت است، دارای اهمیت فوق العاده ای است. شاید اقتصاد مقاومتی راهکار مناسبی برای این چالش باشد به طوری که در پرتو آن هم می توان در مقابل سیاست ظالمانه حاکم بر روابط بین الملل تسلیم نشد و هم به عوارض ناشی از اقتصادهای بسته و متمرکز دچار نشد. در این میان صنعت گردشگری از جمله صنایع فرهنگی است که با توجه به قابلیت ها و استعدادهای بالقوه، جذابیت های فرهنگی و تاریخی تمدن ایرانی و اسلامی می تواند از مهم ترین ابزارهای اقتصاد مقاومتی در قطع وابستگی به درآمدهای نفتی؛ به ویژه در شرایط کنونی که با نوسانات قیمت نفت مواجه هستیم، باشد. اشتغالزایی و ارزآوری گردشگری که اهمیتی فوق العاده در مناسبات فرهنگی و اقتصادی کشورها دارد، این صنعت را به سومین صنعت بزرگ جهان بدل کرده است.. گردشگری با به عنوان یک صنعت بین رشته ای با اتکا به فرهنگ غنی و توانمندی های بالقوه باستانی و تاریخی، طبیعی و فرهنگی، می تواند عایدات قابل توجهی را در زمینه اقتصادی برای هر کشوری به ارمغان آورد، از این رو در تدوین استرات‍ژی اقتصاد مقاومتی باید گردشگری را به عنوان جزئی از اقتصاد قلمداد کرد.لازم به ذکر است که پیوند بسیار قوی و نزدیکی بین عرصه های اقتصادی و فرهنگی وجود دارد و یکی از واقعیت های غیرقابل انکار در زندگی امروز وابستگی عرصه ها و حوزه های مختلف فرهنگی، سیاسی و اقتصادی به یکدیگر است. عرصه های مختلف در یک پیوند آشکار و پنهان با یکدیگر چرخه زندگی مردم را به چرخش وا می دارد. گردشگری عرصه به فعلیت رساندن آرمان ها، فرهنگ ها و باورها و توانمندی های بالقوه گوناگون است. همچنان که سیاست بر اقتصاد و بر فرهنگ تاثیرگذار است، باید گفت؛ فرهنگ شالوده و زیربنای مناسبی را برای چهارچوب سیاست های داخلی و خارجی فراهم می کند. با این زمینه می توان به نقش گردشگری که تجلی فرهنگ یک جامعه است، در اقتصاد مقاومتی و تحکیم بنیان های اقتصادی پی برد. در شرایط فعلی که دشمن اقتصاد ما را نشانه رفته است باید اذعان کنیم که گردشگری ابزاری کارآمد و زودبازده برای حل مشکلات اقتصادی و اشتغالزایی است .بیکاری، لزوم افزایش درآمد ارزی و سرمایه گذاری خارجی، جمعیت جوان کشور و بالا بودن هزینه های اشتغالزایی و دیربازده، ما را به این مهم سوق می دهد که توجه پیش از پیش به این بخش می تواند زمینه رسیدن به اشتغال کامل، افزایش درآمد ارزی، معرفی تمدن و فرهنگ ایرانی به جهانیان، تعامل گسترده و سازنده با کشورهای دنیا و در هم شکستن مرزهای قومی و اقلیتی را فراهم کند. گردشگری به درون زایی توسعه کشور کمک می کند .صنعت گردشگری با توجه به اینکه یک بستر و ساز و کار مردمی است با بخش هایی از اصول اقتصاد مقاومتی که سپردن امور به مردم و استفاده از منابع بخش خصوصی برای رونق کشور و رونق کسب و کار است، بیشترین همخوانی را دارد، در بیشتر کشورها رتبه گردشگری در کسب درآمدهای ملی، شاخص اول یا دوم را دارد. ما هم اعتقاد داریم؛ صنعت گردشگری در صورت تصویب قوانین حمایتی، تقویت بنیان ها و تامین تسیهلات مورد نیازش در شرایط کنونی کشور و قطع وابستگی آن به اقتصاد نفتی می تواند نقش مهمی را ایفا کند. ایران به عنوان کشوری غنی در خصوص دارا بودن منابع توسعه گردشگری و به سبب فرهنگ، تمدن، ویژگیهای آب و هوایی و ... که با معضلاتی همچون میزان بیکاری بالا ، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک محصولی مواجه هست می تواند به کشوری فعال در صنعت گردشگری تبدیل شده و با تمرکز بر رویکرد گردشگری اسلامی و تنظیم راهبرد ها و برنامه های منظم و منسجم وابستگی خود را به منابع نفتی کاهش داده وبه سمت منابع درآمدی جایگزین بالاخص گردشگری حرکت کند و به عنوان یک منبع پایدار از آن بهره مند شود. به همین دلیل صنعت گردشگری در طول زمان مورد توجه کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه قرار گرفته است؛ چراکه توسعه گردشگری، بخصوص افزایش تعداد جهانگردان بین المللی، باعث رونق طیف وسیعی از فعالیتهای اقتصادی یا منطقه ای میزبان می شود. لذا با توجه به اهمیت نقش گردشگری در رشد و توسعه اقتصاد مقاومتی،این مقاله به بررسی نقش واثربخشی راهبردگردشگری در توسعه اقتصادی کشور به عنوان یکی از اقدمات کلیدی درراستای تحقق اقتصاد مقاومتی پرداخته  است.

 

)Khamenei.ir اقتصاد(  منبع : مقاومتی ده نکته موثردر-1 شکل

 

2-اهمیت گردشگری و نقش آن در اقتصاد مقاومتی

با توجه به اینکه اقتصاد مقاومتی اصولاً بر پایه قطع وابستگی به نفت اتفاق می‏افتد، می‏توانیم با یک همت و تلاش جمعی و با فعال کردن پتانسیل‏ها و ظرفیت های موجود، ضمن دستیابی به اشتغال‏زایی و رونق اقتصادی، در راستای هدف اقتصاد مقاومتی، درآمد ارزی را افزایش دهیم. اقتصاد مقاومتی یک سیاست راهبردی است که باید تهدیدها و چالش‏ها را به فرصت تبدیل کند. پس در شرایط کنونی که دشمن با انواع تحریم‏ها و گسترش تبلیغات منفی، سعی در سنگ‏اندازی و ایجاد چالش در اقتصاد کشور دارد، صنعت گردشگری به عنوان ابزاری مهم و کارساز و البته زود بازده به شکل یک بازوی اقتصادی می‏تواند این تهدیدها را به فرصت مناسبی برای پیشرفت روند اقتصادی کشور تبدیل کند. در حال حاضر اغلب از گردشگری به عنوان یک مقوله فرهنگی یاد می‏شود در حالیکه به تعبیر مقام معظم رهبری گردشگری یک مزیت اقتصادی است در سال های اخیر گردشگری به عنوان صنعت بدون دود، منبع درآمد سرشار در تجارت جهانی و عنصر مهمی در بهبود و تنظیم موازنه بازرگانی و تراز پرداخت های بسیاری از کشورها شده است، رشد قابل توجه و چشمگیر گردشگری در پنجاه سال اخیر نشان دهنده اهمیت فراوان اقتصادی و اجتماعی این پدیده است.گردشگری در تولید ناخالص ملی نقش مهمی ایفا می کند و تراز پرداخت ها، که نشان دهنده معاملات بین المللی هر کشور است،را متوازن می سازد. لوئیس ترنر  گردشگری را امیدبخش ترین و پیچیده ترین صنعتی می داند که جهان سوم با آن روبرو است و معتقد است گردشگری بیشترین قابلیت را برای جانشینی دیگر صنایع درآمدزا دارد (لی، جان 1378: 1). توسعه گردشگری موجب رونق اقتصادی و کاهش فقر می شود همچنین تأثیر به سزایی در افزایش درآمد و کاهش بیکاری و در نتیجه افزایش رفاه اجتماعی دارد. علاوه بر آن گردشگری عاملی است برای گفتگوی بین فرهنگ ها و تمدن ها و از نظر سیاسی نیز، روابط بین ملل و دول را متعادل تر و نزدیک تر می سازد. بدون شک امروزه صنعت توریسم به عنوان مهمترین صنعت جهان، رشد سریعی در توسعه اقتصادی جهان داشته که در نتیجه افزایش نرخ رشد سالانه در تولید ناخالص ملی در سطح جهان، صادرات، تجارت جهانی و خدمات، سهم گردشگران بین المللی در فعالیت اقتصادی جهان نیز به طور مداوم بالا رفته است. اثرات گردشگری در اقتصاد مقاومتی آثار مثبت (اقتصادی)ایجاد فرصت های شغلی جدید، ارزآوری، ارتقای سطح زندگی مردم، فروش خدمات از جمله مزایای مستقیم حاصل از جهانگردی است و از مزایای غیرمستقیم جهانگردی می توان از فعالیت های ساختمانی، صنایع دستی هنری، کشاورزی،خدمات و ، توسعه و بهبود تجهیزات زیربنایی مانند جاده ها، و سیستم های حمل و نقل نام برد.» (الوانی، 1385: 123).

3.یافته ها

کشور ایران به علت برخورداری از مواهب خدادادی طبیعی و جغرافیایی و ابنیه تاریخی – مذهبی و همچنین عناصر فرهنگی، اجتماعی بسیار غنی، در ردیف 5 کشور پرجاذبه گردشگری به لحاظ فرهنگی قرار دارد و هم از این رو مشاقان فراوانی در بین جهانگردان دارد که در آرزوی سفر به ایران و مواجهه با ویژگی های منحصر به فرد فرهنگی و تاریخی آن هستند، اما به دلایل متعدد از جمله نگرانی از آثار سوء گردشگری، تاکنون امکان آن به طور شایسته فراهم نشده است. در حالیکه اگر بخواهیم به میراث و هویت فرهنگی کشور توجه کنیم و برای معرفی آن به گردشگران برنامه ریزی کنیم می توانیم هر ساله پذیرای گردشگران فرهنگی از سراسر دنیا باشیم. گردشگرانی که برای آموختن و کسب تجربه و درک فرهنگ های دیگر به سفر می پردازند و صرفاً به دنبال جاذبه های مصنوع و برنامه های از پیش آماده آژانس های مسافرتی نیستند. از سوی دیگر جذب گردشگران فرهنگی کمک می کند از ازدحام گردشگران در سایت های گردشگری کاسته شود، میراث فرهنگی صدمه نبیند، از فراز و فرودهای جریانات فصلی گردشگری به این دلیل که گردشگران فرهنگی ترجیح می دهند در فصول مختلف به ویژه اوقاتی که گردشگران انبوه کمتر حضور دارند، سفر کنند، کاسته شود تعداد گردشگران کمتر ولی با سطح تحصیلات بالاتر، مدت اقامت طولانی تر و سازگارتر با قوانین و مقررات محلی و ملی جذب شود که جملگی با پایداری گردشگری و تناظر آن با مختصات هویت ملی و فرهنگی کشور همراه خواهد بود.. توسعه گردشگری را می توان یک فرصت بکر در این میدان، تلقی کرد و با برند «گردشگری حلال» در بازارهای گردشگری جهان قدم گذاشت.صنعت گردشگری پس از صنایع نفت و خودروسازی در رتبه سوم درآمدزاترین صنایع در دنیا قرار دارد. فرصتی که ایران به رغم برخورداری از تمدن و تاریخ کهن، تنوع طبیعی چهار فصل و آداب، رسوم و سنن اسلامی و باستانی به دلیل تکیه بر صنعت نفت در طی سال های متمادی از آن کم ترین بهره را برده است. در چنین شرایطی که سایر کشورها درصدد جذب گردشگران کشورهای اسلامی برآمده اند مسئولان کشور ما می توانند با معرفی ظرفیت های گردشگری مذهبی، تاریخی، طبیعی (اکوتوریسم)، ورزشی، درمانی و … کشور به دنیا حداقل، این بخش از جمعیت میلیاردی جهان را به سمت ایران سوق دهند. جمعیتی که کمترین نگرانی از هجمه های فرهنگی را در داخل به دنبال خواهند داشت. سالانه ۲۵ میلیون زائر مسلمان به شهر مقدس مشهد وارد می شوند در حالی که مکان مقدسی چون مکه سالانه پذیرای ۱۵ میلیون مسلمان است بنابراین باید در بهره گیری از چنین ظرفیت هایی علاوه بر معرفی اسلام، تاریخ و تمدن ایران در جهت بهبود وضعیت اقتصادی مردم منطقه نیز گام برداشت.

یکی از نکات مهمی که از این پس در گردشگری کشور باید به آن به صورت ویژه توجه شود پرداختن به اصل موضوع گردشگری توسط مسئولان مرتبط با این بخش است. اکنون که گردشگری در فهرست اولویت ها قرار گرفته است افراد به دور از منافع سیاسی باید در این بخش فعالیت کنند و برنامه های گردشگری کشور نباید هر روز دستخوش تغییر مدیران و نگاه های سیاسی آنها قرار گیرد. گردشگری ایران امروز با تأکید مقام معظم رهبری به عنوان یک اولویت، یک خیز بلند برای تحولی جدی را می طلبد، تحولی که از سهولت در قوانین سرمایه گذاری و کاهش بوروکراسی های اداری در گردشگری تا بکارگیری مدیرانی را که ۱۰۰ درصد در جهت اجرای منویات مقام عظمای ولایت گام بر می دارند، دربرمی گیرد. نباید فراموش کرد که تحرکات تبلیغاتی و جنگ رسانه ای غرب و محافل صهیونیستی علیه ایران همواره وجود دارد تا چهره نادرستی از ایران را به دنیا معرفی کنند اما آنچه تمام این نقشه های پرهزینه دشمنان را نقش بر آب می کند ورود گردشگران خارجی به ایران است تا امنیت را در ایران تجربه و با انتقال سینه به سینه آن در کشورهایشان، خلأ گردشگری ایران را پر کنند موضوعی که کارشناسان گردشگری کشور بارها بر آن تأکید داشته اند؛ گردشگران خارجی تنها با ۲۵ درصد حس امنیت پا به ایران می گذارند اما به هنگام خروج از ایران با ۹۵ درصد امنیت خاطر به کشورشان باز می گردند. توجه خاص مقام معظم رهبری به گردشگری» برای بهبود وضعیت یک استان نه تنها اهمیت بحث اقتصاد گردشگری را گوشزد می کند بلکه مسئولیت سنگینی را بر دوش دست اندرکاران این حوزه در بخش دولتی و خصوصی می گذارد تا از این پس به جای هدف گذاری های بی نتیجه در انتخاب بازارهای گردشگری و بازی های سیاسی در این بخش به دنبال تبلیغات موثر در داخل و خارج و تعریف مسیرهای هدفمند در استان های مختلف کشور برای جذب گردشگر و تحول اقتصادی در استان ها و شهرهای مختلف باشند .جمهوری اسلامی ایران طبق آمارهای اعلام شده از سوی سازمان جهانی جهانگردی از لحاظ جاذبه های طبیعی در رتبه پنجم و از نظر جاذبه های تاریخی در رتبه دهم کشورهای دنیا قرار دارد اما متأسفانه در بهره گیری از این منابع، سهم کمتر از یک درصد کل درآمدهای گردشگری جهان را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که طی ۱۰ سال آینده صنعت گردشگری در رتبه نخست اقتصاد جهان قرار می گیرد و مسئولان کشور با برنامه ریزی های کارشناسی شده از هم اکنون می توانند از این فرصت و ظرفیت به عنوان صنعت جایگزین نفت بهره های لازم را ببرند. گرچه اقتصاد مقاومتی، ابعاد وسیعی در زمینه های اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و ... دارد و هر یک از این ابعاد، طیف وسیعی از امور را شامل می شوند، لیکن یکی از ابعاد مهم آن، توسعه صنعت گردشگری یا توریسم است که به عنوان صنعتی چتری، طیف وسیعی از کالا و خدمات را عرضه کرده و به عنوان صنعتی کاربر نقش مهم و مؤثری در ایجاد فرصت های شغلی و مبارزه با معضل بیکاری و نیز صنعتی پیشرو در اقتصاد که با توسعه بازار گردشگری به طور مستقیم و غیر مستقیم موجب پویایی کشور شده و رونق اقتصادی را به ارمغان خواهد آورد)،دارد از دیگر آثار مهم این صنعت، آثار میان فرهنگی و نقش بی بدیل آن به عنوان پل ارتباط فرهنگی در ایجاد وفاق بین ادیان اسلام و صدور ارزش های دینی و اسلامی کشورمان به سایر ملل است تا با رسیدن به تفاهم و همدلی ملت ها با یکدیگر و ایجاد فضای صلح و دوستی، زمینه ساز امر مهم گفت وگوی تمدن ها و ایجاد صلح و نشاط در جامعه جهانی ومنطقه قلمداد شود. . متأسفانه در دهه ها گذشته خصوصا سال های اخیر ،دشمنان اسلام و مسلمانان با تبلیغاتی کاذب و غیر واقعی، نگرش واقعی به دین مبین اسلام که پیام اصلی آن رأفت و مهربانی بندگان و اقوام و ملت ها با یکدیگر و الهام گرفته از اسلام ناب محمدی (ص) است،را به نگرشی غیر واقعی و پندارهایی غلط تبدیل نموده و با القاء کردن آن به جوامع دیگر،موج اسلام ستیزی و اسلام هراسی به راه انداخته اند و با دیگر ابزار کمکی آن یعنی ایجاد اختلاف میان مذهب ها، هر روز خون بسیاری از مسلمانان را به روی زمین ریخته ،منطقه را نا امن نموده و خود نظاره گر آن هستند، البته سر منشأ این اقدامات خصمانه را نیز می توان درمجوزی خلاصه کرد که به واسطه حادثه 11 سپتامبر 2001میلادی، اخذ کرده اند. در این برهه از زمان، توسعه صنعت گردشگری می تواند گامی جدی برای خنثی کردن این تبلیغات منفی محسوب شود و به عنوان پل ارتباط فرهنگی در ایجاد وفاق بین ادیان اسلام از طرفی و صدور ارزش های دینی و اسلامی کشورمان به سایر ملل از سویی دیگر،موجب تفاهم و همدلی ملت ها با یکدیگرشده و با ایجاد فضای صلح و دوستی، زمینه ساز امر مهم گفت وگوی تمدن ها و برقراری صلح و نشاط در جامعه جهانی به ویژه در منطقه گردد. با توجه به معیارهای یونسکو در تعیین رتبه های گردشگری کشورها، ایران اسلامی به عنوان کشوری چهار فصل از لحاظ آب و هوایی و اقلیم های گردشگری متنوع و با دارا بودن بیش از یک میلیون و دویست هزار اثر گرانبهای تاریخی ، باستانی ، معماری ، سنتی ، فرهنگ ها و آداب و رسوم متعدد، صنایع دستی ، اکو توریسم ، اکو سیستم، جاذبه های گردشگری و... در رتبه دهم کشورهای توریستی قلمداد شده ولی متأسفانه به دلایل بی شماری از جمله موارد پیش گفته در جذب توریست نه تنها در ردیف کشورهای رتبه نخست قرار نگرفته بلکه درعمل در ردیف 60 کشورها قرار داشته و به نوعی در این زمینه مهجور واقع شده است. لازم به ذکر است حدود 30 درصد از نیروی انسانی کشورهای دارای رتبه نخست صنعت گردشگری را نیروهای شاغل در این بخش به خود اختصاص داده اند که نقش مؤثری درپویایی اقتصاد کشورشان ایفا می کنند . در هر حال جا دارد تا با این فرصت فراهم شده و نقشه عملی اقتصاد مقاومتی،زمینه توسعه پایدار در صنعت گردشگری فراهم آید، البته در ابتدای این مسیر مهم، گام برداشتن در دو مسیر به طور همزمان از ضروریات است.گام نخست در گرو نقش فعال و بیش از پیش دیپلماسی فعال مسئولان امر، در معرفی فرهنگ اصیل و توأم با رأفت و مهربانی کشورمان از طریق دفاتر رایزنی فرهنگی سفارتخانه های جمهوری اسلامی در دیگر کشورهاست تا با زدودن پندارهای غلط و تبلیغات خصمانه و منفی که سال هاست علیه کشورمان روا داشته اند، نگرشی واقعی، جایگزین آن گردد و در گام دیگر، با توجه به ظرفیت بالای گردشگری در کشورمان که خلاصه ای از آن ذکر شد، ضمن شناسایی موانع و تنگناهای موجود در زمینه صدور روادید ، امور گمرکی ، بانکی ، بیمه و ... نسبت به فراهم کردن زیرساخت های لازم به خصوص در امر تأسیسات و تسهیلات گردشگری تلاش شده و زمینه ساز توسعه پایدار در صنعت گردشگری کشورمان گردد تا یکی از ارمغان های مهم اقتصاد مقاومتی تلقی گردد.

4.نتیجه گیری

امروزه توسعه ی گردشگری در تمامی عرصه ها، چه در سطح ملی و منطقه ای و چه در سطح بین ا لمللی مورد توجه برنا مه ریزان دولتی و شر کتهای خصوصی قرار گرفته است. بسیاری از کشورها به صورت فزاینده ای به این حقیقت پی برده اند که برای بهبودوضعیت اقتصادی خود باید ابتکار عمل به خرج داده و در صدد یافتن راه های تازه ای برآیند. برای کشورهایی مانند ایران، درآمدهای نفتی ، یک نوع رانت اقتصادی تلقی می شود که فاقد هرگونه اثرات القایی مستقیم از لحاظ بالا بردن سطح تولید در اقتصاداست؛ در حالی که صنعت گردشگری به صورت زنجیر وار با بعضی از فعالیتهای اقتصادی، وابستگی دو جانبه دارد و رونق آن، از لحاظ افزایش درآمدها در اقتصاد کشورمیزبان تأثیر به سزایی دارد. در نتیجه توسعه ی گردشگری، اقتصاد کشور را از حالت تکمحصولی خارج می کند و ثبات اقتصادی را به علت ثبات در درآمدهای ناشی از جذب گردشگری برای کشور به همراه خواهد داشت. از سوی دیگر اقتصاد مقاومتی زمانی می تواند به نتیجه مطلوب برسد که تمام بخشهای اقتصادی هم راستا و هم جهت به سمت هدف تعریف شده حرکت کنند . واز آنجا که هدف مقابله با چالشهای اقتصادی و قطع وابستگی به کالاها و خدمات ضروری دیگر کشورهااست .و از سوئی پیوند بسیار قوی و نزدیکی بین عرصه های اقتصادی و فرهنگی وجود دارد .. گردشگری , نقش اساسی و مهم و استرتژیکی در به فعلیت رساندن آرمانها ، فرهنگها و باورها وتوانمندیهای بالقوه گوناگون ایفا می نماید ..عرصه های مختلف و توانمندیهای بالقوه که در گردشگری تبلور می یابد می تواند کشور را در برابر مشکلات اقتصادی واکسینه کند ودر شرایط فعلی که دشمن اقتصاد ما را نشانه رفته است باید توجه کنیم که جهانگردی ابزاری کارآمد و زود بازده برای حل مشکلات اقتصادی و اشتغالزایی است نرخ بالای بیکاری، لزوم افزایش درآمد ارزی و سرمایه گذاری خارجی، جمعیت جوان کشور وبالابودن هزینه های اشتغالزایی و دیر بازده و... ما را به این مهم سوق می دهد که توجه بیش از پیش به این بخش می تواند زمینه رسیدن به اشتغال کامل، افزایش درآمد ارزی، معرفی تمدن و فرهنگ ایرانی به جهانیان، تعامل گسترده و سازنده با کشورهای دنیا و در هم شکستن مرزهای قومی و اقلیتی را فراهم کند.

 درادامه به  جایگاه سازمان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری  در تحقق سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی اشاره  می نماییم:

در چارچوب سیاست های اقتصاد مقاومتی مجموعه ای از مشکلات و خلاء ها که همیشه اقتصاد ایران از آنها رنج می برده است و کمتر مجالی برای طرح آنها پیش می آمد، مورد توجه قرار گرفته و راهکارهای مناسبی برای رفع آنها تمهید شده است. از جمله این مشکلات می توان به نبود مشارکت عمومی در اقتصاد، نادیده گرفتن موضوع بهره وری، نبود رقابت پذیری فعالیت های اقتصادی، بی ثباتی اقتصادی، بسته بودن اقتصاد غیر نفتی،ناچیز بودن درآمدهای مالیاتی در مقابل مصارف دولت، غیر شفاف بودن فعالیت های اقتصادی و بالاخره نبودوجود جایگاه مناسب برای استاندارد کالا و خدمات اشاره کرد در این نوشتار سیاستهایی در تحقق اقتصاد مقاومتی در بخش  مورد توجه قرارگرفته است  که بدان اشاره می شود:

1-موضوع به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه درفعالیت های اقتصادی نخستین سیاست کلی در حوزه اقتصاد مقاومتی است. بهره برداری از ظرفیت های مردمی در بخش های  مختلف میراث فرهنگی از جمله توسعه موزه های خصوصی ، گسترش سازمان های غیر دولتی حافظ میراث فرهنگی ، گسترش شرکت های ارائه دهنده خدمات تخصصی حوزه میراث فرهنگی ، جلب سرمایه گذاران در بهره برداری از بناهای تاریخی و توسعه خوشه های گردشگری وصنایع دستی در مناطق مختلف کشور از دیگر جنبه های توسعه مشارکت مردمی در حوزه های مرتبط با این بخش است.

2-بکارگیری ا قتصاد دانش بنیان  دومین سیاست کلی اقتصاد مقاومتی است، در این راستا تقویت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و هدایت پژوهشهای آن در راستای دانش بنیان نمودن فعالیت های حوزه میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری تنهاراه در تحقق هدف بالااست . توسعه کاربرد فناوری اطلاعات ، سیستم اطلاعات مکانی ، فناوری رباتیک وهمچنین توسعه پایه های آماری از جمله راهکارهای هم در تحقق دانش بنیان نمودن بخش است. رفع کمبود های مربوط به فضای اداری ،به روزرسانی تجهیزات و همچنین تقویت منابع انسانی و استفاده از کارشناسان در حیطه تخصص خود  از جمله عوامل تقویت کننده  اهداف اقتصاد مقاومتی می باشد.

- 3 باتوجه به اینکه در بند چهار سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی تقویت تولید و اشتغال مورد تاکید قرار گرفته است  و با توجه به اینکه در دور اول اجرای قانون هدفمند سازی یارانه ها  فشار مضاعفی بر صنعت گردشگری وارد آمد.از یک طرف هزینه تمام شده خدمات اقامتی به شدت افزایش یافت و از طرف دیگر به دلیل افزایش قیمت انرژی ، جریان گردشگری داخلی با افت قابل توجهی مواجه شد و اقتصاد گردشگری را تحت فشار قرار داد. لازم است ، موضوع حمایت از صنعت گردشگری مد نظر قرار گیرد.

- 4 از دیگر جنبه های مهم سیاست های کلی موضوع توسعه صادرات با خالص ارزآوری است که دراین میان توسعه گردشگری می تواند باعث ارز آوری بالایی برای کشور شود. از این لحاظ لازم است با توجه به تاکید بر نقش مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشوردر توسعه اقتصادی کشور در بند 11 سیاست های فوق، به نظر می رسد باید نسبت به ایجاد جایگاه مناسب و هدایت مناطق نمونه گردشگری در جذب گردشگران خارجی اقدام شود.

- 5 یکی از هدف های مهم اقتصادی که دیپلماسی میتواند گام های مهم و تاثیرگذاری بر آن داشته باشد ، جذب و جلب گردشگران خارجی است. با توجه به تاکید بند 12 سیاست ها در استفاده از دیپلماسی برای حمایت از هدف های اقتصادی ، به نظر می رسد لازم است تا جایگاه وزارت امورخارجه و نمایندگی های جمهوری اسلامی ایران در کشورهای هدف گردشگری در جلب و جذب گردشگران خارجی مورد تاکید قرار گیرد.

- 6 کارآفرینی و اشتغال مولد در بند 20 مورد توجه قرارگرفته است .مطابق تحقیقات صورت گرفته بخش گردشگری پس از بخش های کشاورزی ، ساختمان و صنایع غذایی ، چهارمین بخش اشتغالزا در اقتصادایران است . بنابراین لازم است جایگاه صنعت گردشگری در ایجاد اشتغال در میان سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی به رسمیت شناخته شده و زمینه های لازم برای بالندگی این بخش فراهم شود. علاوه بر صنعت گردشگری، با توسعه مشارکت های مردمی در میراث فرهنگی در زمینه های مختلف از جمله در حفاظت ، مرمت و بهره برداری از آثار و بناهای تاریخی میتوان فرصت های شغلی فراوانی ایجاد کرد.توسعه صادرات در بخش صنایع دستی نیز یکی از راهکارهای مهم در ایجاد فرصت های پایدار اشتغال برای جوانان خواهد بود.

- 7  همانگونه که استحضار دارید استاندارد سازی در هر سه حیطه بخش با اهمیت بوده و لازم است تا استانداردهای فوق تبین و ابلاغ و به رعایت آن ها نظارت موثر صورت گیرد در نهایت در بند 24 موضوع افزایش پوشش استانداردها برای کلیه محصولات داخلی مورد تاکید قرارگرفته است . موضوع رعایت استانداردهای خدمات رسانی در بخش خدمات گردشگری از اهمیت بیشتری برخوردار است . چرا که درصورت ساماندهی فعالیت های گردشگری در چارچوب استانداردهای مشخص، می توان سطح رضایتمندی گردشگران خارجی و داخلی را افزایش داده و زمینه های توسعه بازار را فراهم کرد. ترویج استاندارد در صنایع دستی نیز می تواند به برند سازی در این حیطه و توسعه بازارهای بین المللی صنایع دستی ایران کمک شایانی نماید.

 

امید است در گردونه تلاشها، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با ایجاد شناخت کافی از قابلیت ها و توانمندیهای بخش فوق در اقتصادایران، فرصتها را غنیمت شمرده و نقش موثری در تحقق سیاست های کلی ایفا کند.
5.پیشنهاد ها و راهکارها
-داشتن برنامه راهبردی  و جامع گردشگری

-ایجاد اتاق فکر

-سازماندهی الگوهای گردشگری غالب

-خلق فرصت های جدید سرمایه گذاری با مزیت رقابتی

-شکل گیری بازاریابی سبز

-توجه جدی به بحث کارآفرینی گردشگری

-برگزاری سیمینارهای بین المللی

– ارتقای ظرفیت های کمی و کیفی تاسیسات گردشگری  به ویژه تعداد تورهای خارجی به منظور تعدیل شکاف موجود در مقایسه با کشورهای پیشرفته
– فعال کردن بخش خصوصی و  اعطای مجوز سرمایه گذاری خارجی
– ایجاد پایگاه اطلاع رسانی و بانک اطلاعات گردشگری در سطح بین المللی
-ایجاد تعاونیهای گردشگری

-ایجاد شهرک صنایع دستی

-تشکیل کارگروهی متشکل از دستگاهای اثر گذاردر گردشگری

-مدیریت نظام اطلاع رسانی در چارچوب توسعه کلان کشور بانیت رهیافت  بازاریابی جغرافیایی وبرنامه ریزی منطقه ای
– توسعه و تقویت برنامه های تبلیغاتی جهت معرفی جاذبه های گردشگری ایران اسلامی
– تامین تدریجی شرایط خودکفایی در صنعت گردشگری

-اصلاح تصورات و برداشت های نادرست و منفی از گردشگری با ارایه آگاهی و تحلیل وبیان واقیت  آنکه گردشگری مقوله ای  است فرهنگی جهت نزدیکی تمدنها نه تهاجم فرهنگی
– اصلاح قوانین ورود و خروج اتباع خارجی به ویژه مقررات موجود در مبادی ورودی کشوروحذف تشریفات  قوانین دست وپاگیر
– فعال کردن بخش خصوصی و  اعطای مجوز سرمایه گذاری خارجی
– ایجاد شبکه کارت اعتباری برای رفاه گردشگران خارجی
– ایجاد پایگاه اطلاع رسانی و بانک اطلاعات گردشگری در سطح بین المللی
-نگهداری و حفظ آثار تاریخی و فرهنگی ایران بعنوان مواریث فرهنگی جوامع بشری

 

منابع و ماخذ:
1-الوانی ، مهدی .پیروز بخت ،معصومه. فرآیند مدیریت توریسم،تهران ،مرکز مطاعات فرهنگی(1375)
2- جلیلی، سعید(1374). سیاست خارجی پیامبر(ص). تهران. سازمان تبلیغات اسلامی. ص58.

3- لی،جان گردشگری وتوسعه در جهان سوم،ترجمه عبدالرضارکن الدین افتخاری،شرکت چاپ ونشر بازرگانی(1378

4-معلمی، سیدمهدی(1391). مفهوم و اصول اقتصاد مقاومتی درآموزه های اقتصادی اسلامی. مجموعه مقالات اولین همایش ملی اقتصاد مقاومتی. صفحات 62 – 75.

Khamenei.ir- 5

 

سپیده آشفته پور لیلاکوهی^*

دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ـ دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت. مدرس مدیریت جهانگردی دانشگاه پیام نور