در آخرین بند از نامه ۹ ماده ای مقام معظم رهبری به رئیس جمهور درباره الزامات اجرای برجام آمده است:

«وجود پیچیدگی ها و ابهام ها در متن برجام و نیز گمان نقض عهد و تخلفات و فریب کاری در طرف مقابل به ویژه آمریکا، ایجاب می کند که یک هیات قوی، آگاه و هوشمند، برای رصد پیشرفت کارها و انجام تعهدات طرف مقابل و تحقق آن چه در بالا (هشت بند دیگر از نامه رهبری) بدان تصریح شده است، تشکیل شود. ترکیب و وظایف این هیات باید در شورای عالی امنیت ملی تعیین و تصویب شود.»

اعضای هیئت نظارت بر برجام چه کسانی هستند؟

سید عباس عراقچی در رابطه با ویژگی های هیئت نظارت بر اجرای برجام که در شورای عالی امنیت ملی پیش از اجرای برجام تشکیل شد، گفت:  «این هیئت به دستور رهبری تشکیل شده است و وظیفه بررسی اجرای برجام و تشخیص نقض برجام چه نقض کلی و چه نقض فاحش به عهده این هیأت است.»

وی افزود که این هیأت هشت عضو دارد و اعضایش با تایید رهبری انتخاب شده اند و دستور کار این هیات نیز با تایید و نظر ایشان مشخص می شود.

اعضای هیئت نظارت بر اجرای برجام آقایان حجت الاسلام حسن روحانی، علی لاریجانی، محمدجواد ظریف، حسین دهقان، علی شمخانی، علی اکبر صالحی، سعید جلیلی و علی اکبر ولایتی تشکیل می دهند. هم چنین دریابان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، هم زمان دبیر این هیأت است و وظیفه اطلاع رسانی و ارایه گزارش های مربوطه با ایشان و هیات نظارت است.[۱]

وقتی اکثریت اعضای هیئت نظارت از نقض برجام سخن گفته اند

تقریبا اکثریت اعضای هئیت نظارت بر برجام از نقض روح و جسم برجام توسط طرف غربی سخن گفته اند اما جالب است که بدعهدی آمریکایی ها و نقض مکرر برجام درحالی رخ می دهد که هیئت نظارت بر برجام در این مدت تنها سکوت پیشه کرده و اقدامی در مقابله با اقدامات ضدبرجامی آمریکا انجام نداده است. موضوعی که گفته می شود موجب گستاخی طرف مقابل در ادامه دادن به رویه ناصواب خود شده است.

در چند روز اخیر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان در گفتگو با فرید زکریا مجری مشهور شبکه سی ان ان گفت: «وقتی کاخ سفید چند روز پیش اعلام کرد که رئیس جمهور ترامپ از حضور  خود در هامبورگ در جریان اجلاس گروه بیست برای منصرف کردن رهبران کشورهای دیگر برای تعامل تجاری و اقتصادی با ایران استفاده کرد. این کار او نقض نه فقط روح برجام بلکه متن برجام است.» [۲]

همچنین، وزیر خارجه کشورمان در سخنانی هشدارآمیز بیان کرد: « تهران ممکن است از توافق هسته ای با گروه ۱+۵ خارج شود.»

حسن روحانی رئیس جمهور روز چهارشنبه (۲۸تیر) در جلسه هیئت دولت، درباره رفتار ناصحیح آمریکا در قبال تعهدات بین المللی اش با بیان اینکه آمریکایی ها در دوران جدید، بسیاری از تعهداتشان را زیر پا می گذارند، گفت: «امروز یکی از توطئه های آمریکایی ها این است به گونه ای برخورد کنند که ایران بگوید دست از تعهدات خود برداشته و به امضای خود متعهد نیست، این توطئه اخیری است که آمریکا طراحی کرده و به اعتقاد من هرگز موفق نخواهد بود.»

رئیس جمهور تأکید کرد:

«جمهوری اسلامی ایران همواره به تعهدات بین المللی خود پایدار خواهد ماند، هرچند که آمریکایی ها با دست پس می زنند و با پا به پیش می کشند و از سویی با گزارش رسمی به کنگره اعلام می کنند که ایران به تعهداتش کاملاً متعهد بوده و بنابراین ناچارند به برجام احترام بگذارند و نمی توانند برجام را نقض کنند و از سویی دیگر به بهانه های مختلف به دنبال اعمال یک سری تحریم های جدید هستند که با هیچ منطق و روح و متن برجام هم سازگار نبوده و در تعارض است.»[۳]

علی اکبر ولایتی نیز در اواخر خردادماه سال جاری خاطرنشان کرد که اروپایی ها تصدیق کردند که برجام از جانب آمریکا نقض شده است. طبعاً وقتی اروپایی ها این موضوع را تصدیق می کنند در روابط تجاری با کشورمان وقفه ایجاد نخواهند کرد و تعامل ما با آنان در حوزه تجاری رو به پیشرفت است.

وی که یکی از اعضای هیات عالی نظارت بر برجام است، گفت: «آقای ظریف در نامه به خانم موگرینی، اروپایی ها را به صراحت به نقض بندهای ۲۶، ۲۷ و ۲۸ برجام ارجاع داد.»[۴]

رویترز: ایران از مکانیسم حل اختلاف درباره نقض برجام استفاده نکرد

منابع خبری روز جمعه مطرح کردند ایران از فرصت هشتمین نشست کمیسیون مشترک برجام برای آغاز کردن مکانیسم حل اختلاف بر سر نقض برجام استفاده نکرده است.

خبرگزاری رویترز با گزارش این خبر از قول دو منبع افزود این دومین بار از ماه ژانویه است که ایران از این فرصت استفاده نکرده است.[۵]

این گزارش در حالی است که از نشست عادی و فصلی کمیسیون مشترک برجام خبر رسید که ایران با انتقاد از عدم پایبندی آمریکا به برجام، حق خود را برای هرگونه واکنش به این موضع آمریکا محفوظ دانست.[۶]

چرا هیئت نظارت بر برجام سکوت می کند؟

اینکه چرا ایران در مقابل کارشکنی های طرف مقابل در برجام اقدام معتنابهی انجام نمی دهد مسئله قابل تاملی است. جالب اینجاست دولت ترامپ در حالی پایبندی ایران به برجام را تایید کرد که همزمان ۱۸ شرکت و فرد ایرانی و مرتبط با قدرت دفاعی و موشکی ایران را نیز مورد تحریم قرار داد!

به نظر می رسد که تفکری در هیئت نظارت بر اجرای برجام حاکم است که می گوید آمریکا اگر برجام را پاره هم کرد ایران بایستی به تعهدات خود پایبند باشد. البته اینکه طرف مقابل در حال نقض برجام است و ذره ذره در حال پاره کردن آن، موضوع غیرقابل کتمانی است اما سئوال اساسی اینجاست که ایران با عدم واکنش نسبت به این امر تا کی می توان در خصوص اجرای یکطرفه برجام اقدام کند و در انتها از اجرای یکسویه برجام چه سودی عاید ایران می شود؟!