رفع مشکل گره ترافیکی منجیل – رودبار و نیز گره ترافیکی سنگ – کوچصفهان برای شرق گیلان، مربوط به تمامی مدیران و نمایندگان محترم استان می باشد که باید با همت همگی به سرعت رفع شود.

باسمه تعالی

برنامه ریزی توسعه منطقه ای در گیلان

 سیستمهای اقتصادی دارای ماهیتی پویا هستند وهر گونه تغییر در این سیستم ها، اگر با برنامه ریزی همراه شود، سبب توسعه منطقه ای گردیده و رفاهیت لازم را برای ساکنان منطقه ایجاد می نماید.در این زمینه برنامه ریزی برای ایجاد تغییر و توزیع بهینه منابع، فعالیتها، مشاغل، درآمدها و پویاسازی مکان زیستی انسانها، برای سازماندهی فضای طبیعی، اقتصادی، اجتماعی در سطح محلی و منطقه ای، از اهمیت بسیار برخوردار است. به این لحاظ، مدیریت خردمندانه و علمی از فضای زیستی انسان ها و تخصیص هدفمند انواع کاربری ها از منابع و امکانات موجود، برای پویاسازی بخش های مختلف اقتصادی در سطح پهنه های سرزمین، باید در دستور کار برنامه ریزان منطقه ای قرار گیرد.

توسعه گزینه های اقتصادی جدید در هر ناحیه ای، ساختار اقتصادی ناحیه را تحت تاثیر آن فعالیت جدید قرار می دهد. هر چه گستره فعالیتها بیشتر باشد و افراد بیشتری درگیر فعالیتهای  اقتصادی شوند، اقتصاد  فضا متحول می گردد. با افزایش اشتغال در بخشهای جدید، دستمزد شاغلان افزایش یافته و درآمد ساکنان به سبب افزایش دستمزدها در بخش جدید ـ  به ویژه در فعالیت های خدماتی ـ  با افزایش مواجه شده و سطح رفاه جامعه محلی ارتقاء یافته و جامعه با رونق اقتصادی مواجه می شود.

استان  گیلانمنطقه ای بسیار مستعد از نظرداده های طبیعی می باشد، مشکل اصلیعدم توسعه یافتگی منطقه به لحاظ عدم ایجاد ساخت فضاییکارآمد در فضای منطقه ای  گیلان و عملکرد توسعه ایناکارآمد در بهره وری از منابع محیطی است.

 زیرا گیلان به لحاظ دارا بودن سه منطقه اقتصادی کارآمد در توسعه منطقه ای شامل:

۱ـ  نواحی کوهستانی برای توسعه اکوتوریسم؛

۲ـ  نواحی پایکوهی و جلگه ای، برای انواع بهره وری های تولیدی؛

۳ـ  نواحی ساحلی برای صیادی و گردشگری دریایی؛

یکی از مناطق بسیار مستعد برای برنامه ریزی های توسعه ای است، چنانچه در هر یک از این مناطق، زیرساختهای لازم برای انواع بهره وری های تولیدی و عرضه خدمات، به ویژه در بخش گردشگری فراهم شود، روند توسعه ای گیلان با سرعت بیشتری شکل می گیرد.

یکی از زیرساخت های لازم برای توسعه منطقه ای، ایجاد امکانات برای سهولت دسترسی به منطقه از طریق شبکه های جاده ای و حمل و نقل می باشد، که استان گیلان در این زمینه با مشکل مواجه است.

مقایسه گیلان با مازندران که در چند دهه گذشته با توسعه شدید در بخش گردشگری مواجه بوده است، از نظر وجود راه و دسترسی قابل مقایسه نیست. مازندران دارای سه جاده چالوس، هراز و قائم شهر به ایران مرکزی می باشد که این سه جاده سبب شده است تا سهولت دسترسی را به حالتی توزیعی برای مناطق مختلف مازندران فراهم نماید، به علاوه راه آهن تهران - شمال که یکی از پدیده های بسیار نادر راه ریلی در جهان است و خود سبب شده که به یکی از پدیده های گردشگری برای مازندران تبدیل شود، بر اهمیت راه های مازندران افزوده است. در حالی که تا چندی پیش تنها راه ورود به گیلان جاده قدیمی رشت - قزوین بوده است که در ایام تعطیل مشکلات فراوانی را در اتصال گیلان به ایران مرکزی ایجاد می نمود. این وضعیت در دهه های گذشته سبب رونق گردشگری و فضای کسب کار در مازندران گردیده و گیلان در این مورد بی نصیب مانده است. در حالی که از نظر محیط طبیعی و چشم اندازهای زیبا، به لحاظ بارندگی فراوان گیلان و موقعیت مناسب آن نسبت به مازندران، باید گیلان از توانمندی بسیار مناسب در فضای کسب و کار برخوردار می شد. میزان بارش در آستارا حدود 1800 میلیمتر، بین انزلی - رشت 1500 میلیمتر، رامسر حدود 1100 میلیمتر می باشد. این مقدار به سمت گرگان به حالت تدریجی کاهش می یابد و در منطقه گرگان به حدود 600 میلیمتر می رسد. این میزان بارش و موقعیت طبیعی سبب گردیده تا گیلان دارای چشم اندازی همیشه سبز برای توسعه گردشگری داشته باشد.

درست است که گیلان منطقه ای بسیار مستعد برای کشاورزی می باشد، ولی باید دانست که امروزه در بخش کشاورزی نیز کشاورزی سنتی جایگاهی ندارد و برای رونق کشاورزی باید به سوی کشاورزی مدرن گام برداشت و عمدتا از ابزار و ماشین آلات در تولید استفاده کرد. این طریق از کشاورزی نیازی به کارگر ندارد و عمده کار با ابزار و ماشین انجام می شود، همان گونه که در سال های اخیر در کشت برنج در گیلان دیده می شود و برنجکاری که بخش عمده فعالیت های کشاورزی گیلان را به خود اختصاص می دهد، در بیشتر امور تولید از ماشین آلات سود می برد و این حالت در سال های آینده حالت تشدیدی به خود می گیرد. بنابراین راه نجات گیلان برای دسترسی به اشتغال، به ویژه برای جوانان ساکن در شهرها و روستاها است، زیرا بخش عمده گردشگری در ایران گردشگری داخلی بوده و این نوع از گردشگری عمدتا رو به سوی روستاها دارد و شهرها نیز از درآمد آن سود می برند.

در حال حاضر مشکلات توسعه ای در گیلان، به ویژه در بخش گردشگری که از مزایای بسیار در توسعه منطقه ای برخوردار می باشد، مشکلات دسترسی جاده ای ایران مرکزی به گیلان است. از بین انواع راه ها، راه ریلی در دست اقدام به پایان نرسیده است. راه های جاده ای نیز با مشکل مواجه می باشند. راه قدیم رشت قزوین قلمرو کامیون ها و تریلی ها می باشد، بزرگراه رشت قزوین نیز دارای گره ترافیکی بسیار شدید در ایام تعطیل می باشد. اگر ده مسیر بزرگراه باشد ولی همگی در منجیل رودبار بخواهند وارد یک لاین شوند مشکل باقی خواهد ماند، همان گونه که در تعطیلات عید فطر و سایر تعطیلات مشاهده می شود. سرمایه گذاری عظیم برای بزرگراه رشت – قزوین زمانی اثربخش خواهد بود که گره ترافیکی منجیل – رودبار رفع گردد، در غیر آن این سرمایه گذاری عظیم بازده چندانی نخواهد داشت.

در کوچه و بازار به این عقیده اند که 11 کیلومتر بزرگراه قزوین - رودبار را نیمه کاره رها کردند تا فروشندگان محترم زیتون در این شهرها بتوانند به فروش خود ادامه دهند که نادرست می باشد، مگر می شود قبول کرد که مدیران ارشد گیلان توسعه منطقه ای چون گیلان را فدای فروش زیتون کنند.

در شرق گیلان این مشکل افزایش می یابد. یعنی پس از عبور از مشکلات منجیل – رودبار مسافران با مشکل شدیدتر جاده روستایی سنگر – کوچصفهان مواجه می شوند، که میل سفر به منطقه شرق گیلان را در تعطیلات بعدی، از گردشگران می گیرد. این مورد در گزارش شبکه باران بوده است که در مصاحبه با گردشگران، آن ها اظهار داشتند که در تعطیلات آینده به گیلان سفر نخواهند کرد. اگر چنین شود، آیا اندیشیده ایم که چگونه باید برای جوانان جویای کار منطقه اشتغال ایجاد کرد؟ در حالی که امروزه بیشتر اشتغال از طریق کسب و کارهای کوچک و نیازمند به سرمایه اندک در بخش گردشگری ایجاد می شود.

روشن است که در روزهای غیر تعطیل و ایام کار، مشکلی در این زمینه وجود ندارد، مردم در ایام تعطیلات سفر می کنند و گردشگری ماهیت فصلی و تعطیلی دارد، و تنها راه ایران مرکزی به گیلان نیز در این ایام از ترافیک بسیار شدید مواجه می شود که کم کم میل سفر گردشگران به گیلان را کاهش می دهد.

چه باید کرد؟

رفع مشکل گره ترافیکی منجیل – رودبار و نیز گره ترافیکی سنگ – کوچصفهان برای شرق گیلان، مربوط به تمامی مدیران و نمایندگان محترم استان می باشد که باید با همت همگی به سرعت رفع شود.

برنامه ریزی در توسعه منطقه ای و آمایش سرزمین به دنبال توزیع فعالیت ها در کل منطقه می باشد و این مهم تحقق نمی یابد مگر آن که سهولت دسترسی برای تمامی نقاط منطقه فراهم گردد. شرق گیلان که دارای زیباترین چشم اندازها و جاذبه های گردشگری کشور می باشد، از نظر جاده و سهولت دسترسی به ایران مرکزی با مشکل مواجه است. راه روستایی سنگر – کوچصفهان پاسخگوی نیاز آمد و رفت چندین شهرستان پرجمعیت از کوچصفهان تا چابکسر  و گردشگران این مناطق نمی باشد. شایسته است تمامی نمایندگان محترم شرق گیلان، این مشکل منطقه را در دستور برنامه های توسعه ای خود قرار دهند. در این مورد، راه قزوین - رحیم آباد می تواند از جمله پروژه هایی باشد که مشکلات دسترسی جاده ای شرق گیلان را کاهش دهد.

دکتر سید حسن مطیعی لنگرودی

استاد دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران