مذاکرات صلح سوری موسوم به مذاکرات ژنو 8 که به تازگی به پایان رسید، همچون مذاکرات گذشته میان دولتمردان سوری و هیأت معارضان نتیجه ای دربرنداشت. این مذاکرات نیز همچون گذشته با کارشکنی ها و سنگ اندازی های گسترده گروه های معارضِ خارج نشین مواجه شد و به همین دلیل نتوانست در نهایت موفقیتی را کسب کند. پس از پایان این مذاکرات، «استفان دی میستورا» فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در امور سوریه اعلام کرد که مذاکرات ژنو 8 فرصتی بود که از دست رفت. دی میستورا گفت: «ما نیازمند اقدامی برای اجرای قطعنامه 2254 هستیم. این دور از مذاکرات صلح سوری یک فرصت طلایی بود که از دست رفت اما ما تسلیم نخواهیم شد و ملت سوریه را رها نخواهیم کرد. در نظر داریم دور دیگری از مذاکرات را در ماه ژانویه برگزار کنیم که این امر به نتیجه مذاکرات با دبیرکل سازمان ملل و شورای امنیت بستگی دارد».

پس از پایان مذاکرات، دولت روسیه که تلاش زیادی برای به موفقیت رسیدن آن به کار بسته بود، به شدت از معارضان سوری به عنوان عوامل اصلی شکست مذاکرات انتقاد کرد. درهمین ارتباط نماینده دائم روسیه در سازمان ملل متحد مواضع معارضان در جریان مذاکرات ژنو 8 را به صورت گسترده به باد انتقاد گرفت. وی در این خصوص تأکید کرد: «من نمی توانم بگویم که معارضان سوری با رویکرد مذاکره و رعایت شرایط آن وارد گفتگوهای ژنو 8 شدند، چراکه اصلا اینطور نبود. اگر معارضان، مواضع واقع بینانه ای اتخاذ می کردند، کار به اینجا نمی رسید و مذاکرات ژنو 8 منتج به موفقیت می شد».

مذاکراتی که مین گذاری شد

درست چند روز پیش از برگزاری مذاکرات ژنو 8، معارضان سوری در شهر ریاض پایتخت عربستان سعودی گردهم آمدند تا نقشه راه خود را در جریان این مذاکرات ترسیم کنند. گردهمایی معارضان در عربستان سعودی تحت عنوان نشست «ریاض 2» برگزار شد. پس از پایان این نشست، معارضان سوری بیانیه ای را صادر کردند که سرشار از پیش شرط هایی بود که روند مذاکرات ژنو 8 را با چالش جدی مواجه می کرد؛ اتفاقی که عملا نیز تحقق یافت و در جریان مذاکرات چند روزه در کشور سوئیس، مطالبات و خواسته های نامشروع معارضان خارج نشین، مذاکرات و گفتگوهای سیاسی را از ریل اصلی خود خارج کرده و آن را به شکست کشاند.

معارضان سوری در جریان مذاکرات ژنو 8 از پیش شرط خود مبنی بر لزوم کناره گیری بشار اسد از قدرت برای ورود به مرحله انتقالی در سوریه عدول نکردند؛ خواسته نامشروعی که در بیانیه نشست «ریاض 2» نیز بر آن تأکید شد بود. این خواسته خارج از عرف باعث شد تا مذاکرات و گفتگوهای موسوم به ژنو 8 به نوعی از سوی معارضان مین گذاری شده و در نهایت به سرنوشت دیگر مذاکرات گذشته میان دمشق و گروه های معارض، دچار شود.

فقدان واقع بینی در نزد معارضان

آنچه که موجب ظهور و بروز اشتباه محاسباتی در میان معارضان سوری شده، فقدان عنصر «واقع بینی» در نزد آنهاست. در واقع، معارضان سوری هنوز نتوانسته و یا نخواسته اند این واقعیت غیرقابل انکار را به خود بقبولانند که دیگر پایگاهی در سوریه برای آنها باقی نمانده است. اگر تا دیروز تعدادی از مناطق استراتژیک سوریه تحت کنترل نیروهای وابسته به معارضان بود و آنها با اتکا بر  معدود دستاوردهای میدانی خود می توانستند بر سر میز مذاکره نشسته و به چانه زنی با دمشق بپردازند، امروز همان معدود دستاوردهای میدانی نیز به طور کامل برای آنها از دست رفته است. در واقع، معارضان سوری این واقعیت را نادیده انگاشته اند که دیگر کارتی برای آنها باقی نمانده است که با توسل به آن به بازیگری خود در عرصه سیاسی سوریه ادامه دهند. حتی پیش از آغاز مذاکرات ژنو 8 نیز دی میستورا آنها را به اتخاذ مواضع واقع بینانه دعوت کرده و خطاب به آنها گفته بود: «واقع بین باشید. شما پشتیبان بین المللی ندارید».

راه حل نظامی همچنان در دستور کار

درحالی که در طول قریب به هفت سالی که از بحران سوریه سپری می شود، دولت دمشق همواره و در مناسبت های گوناگون بر لزوم حل و فصل سیاسی بحران این کشور تأکید کرده است، معارضان سوری همچنان بر ضرورت تحقق راهکار نظامی تأکید دارند. این در حالی است که یافتن هرگونه راه حل برای خروج از بحران کنونی سوریه در وهله اول مستلزم پذیرش راهکار سیاسی به عنوان مؤثرترین اقدام برای پایان بحران است. با تمامی این ها، معارضان یا به صورت شفاف از راهکار سیاسی سخن نمی گویند و یا اگر از این گزینه یاد می کنند، در عمل و با طرح شروط ازپیش تعیین شده و نامشروع خواندن دولت دمشق! سیاست های اعلامی خود را با سیاست های اعمالی شان انکار می کنند.

روند رو به رشد این تناقض ها در نزد معارضان از عوامل اصلی شکستهایی است که سلسله مذاکرات و گفتگوهای سیاسی میان دولت دمشق و گروه های معارض با آنها مواجه شده است. معارضان در جریان مذاکرات ژنو 8 حتی حاضر به بیان موضع صریح، گویا و شفاف خود در قبال حمایت یا عدم حمایت از توافق مهم «مناطق کاهش تنش» در سوریه نشدند؛ توافقی که پس از مدتها مذاکرات سخت و فشرده با نقش آفرینی ایران، روسیه و ترکیه محقق شد. درحال حاضر این توافق، اصل و اساس گسترش ثبات و امنیت در سوریه به شمار می رود. مردم سوریه که طی سالهای گذشته دردها و رنج های ناشی از جنگ را تحمل کرده اند، امروز امید زیادی به گسترده تر شدن دامنه توافق «مناطق کاهش تنش» دارند؛ خواسته ای که با کارشکنی های کودکانه و مغرضانه معارضان سوری رفته رفته درحال تبدیل شدن به یک رؤیاست. اینگونه استنباط می شود که معارضان سوری با این مواضع کارشکنانه، قصد دارند کاخ های وهم آلودِ ذهن خود را بر خرابه هایِ خانه های سوخته و مخروبه مردم سوریه بنا کنند.

رد پای آمریکا و عربستان در تحریک معارضان

پر واضح است که تحریکات خارجی معارضان به ویژه از سوی عربستان و ایالات متحده آمریکا تأثیر بسزایی در شکل گیری مواضع آنها در مذاکرات ژنو 8 داشته است؛ کما اینکه در گذشته نیز چنین بوده است. با این حال، معارضان این مسأله قابل تأمل را مغفول داشته اند که در شرایط کنونی و به دلیل از دست دادن تمامی پایگاه های خود در سوریه، واشنگتن و ریاض به استفاده ابزاری از آنها روی آورده و ایشان را دستمایه تحقق خواسته هایشان در سوریه قرار داده اند. درحال حاضر، سنگ اندازی معارضان در مسیر راه حل سیاسی در سوریه می تواند بزرگترین خدمت به ایالات متحده آمریکا باشد تا در این بحبوحه با دغدغه کمتری به بهره برداری از آخرین کارت باقی مانده برای خود در سوریه یعنی نیروهای دموکراتیک کُرد سوری، بپردازد.

بدون شک پس از ظهور و بروز یک راهکار سیاسی در سوریه آمریکایی ها دیگر نمی توانند با فراغ بال به نقش آفرینی کنونی خود در این کشور مبادرت ورزند؛ لذا کارشکنی های حالِ حاضرِ گروه های معارض در مسیر دستیابی به راهکار سیاسی جهت برون رفت از بحران سوریه، می تواند به عنوان خدمت بی بدیلی به واشنگتن تلقی شود. تداوم حمایت های واشنگتن از معارضان نیز در همین چارچوب قابل تعریف است. از سوی دیگر، عربستان سعودی نیز که تاکنون تمامی نقشه هایش در حمایت از گروه های تروریستی ـ تکفیری در سوریه نقش برآب شده است، اکنون برای تحقق حداقل خواسته هایش در این کشور می جنگد و قصد ندارد با بیرون کشیدن پای خود از سوریه، شکست دیگری را به کلکسیون ناکامی های سریالی خود در عرصه سیاست خارجی، اضافه کند. به همین دلیل، سعودیها نیز به بهره برداری حداکثری از حداقل ظرفیت باقی مانده در نزد معارضان سوری چشم دوخته اند.

پایان سخن

با وجود آنچه که گفته شد، معارضان و حامیان منطقه ای و بین المللی آنها چاره ای جز پذیرش شکست میدانی سهمگین از دولتمردان سوری و متحدان آنها را ندارند. کسانی که در عرصه میدانی بازی را به رقیب خود واگذار کرده اند، نمی توانند انتظار پیروزی بر چنین رقیب قدرتمندی را در عرصه سیاسی و دیپلماتیک داشته باشند. به شکست کشاندن مداوم مذاکرات صلح سوری که نمونه آخر آن در مذاکرات ژنو 8 عینیت پیدا کرد، تنها به وخامت بیش از پیش معارضان و حامیانشان خواهد انجامید و نتیجه راهبردی برایشان به ارمغان نخواهد آورد. تداوم وضعیت کنونی به مثابه متحمل شدن خسارت های بیشتر برای معارضان سوری خواهد بود.

انتهای متن/