[ad_1]

خبرگزاری مهر -فرهنگ و اندیشه-مسعود کارگر: روایت از جنگ سخت ترین نوع روایت رسانه ای در جهان است، که اگر قرار باشد تمام مؤلفه های آن در حین و بعد از وقوع روایت شود قطعاً با چالش های متعددی مواجه خواهد شد، در اصل وجودی چنین روایتی ثبت دقیق و در دسترس بودن هویت واقعی و حقیقی از جنگ مخصوصاً توسط شاهدان عینی آن مهمترین محل مسئله است که در خیلی از جنگ ها با خدشه و ابهام همراه بوده است، جنگ تحمیلی ما در یک بزنگاه تاریخی مهم به وقوع پیوست و در شرایطی پیش رفت که با حداقل امکانات و تجهیزات اما با بهترین حد کیفی روایت همراه بود که این میسر نمی شد مگر هم راستایی همه افراد حاضر در آن و همسویی با نظام حاکمه! برای تفهیم بهتر این موضوع به سراغ یکی از مدیران وقت رسانه ای در دل جنگ تحمیلی رفته ایم و از ایشان در خصوص این مولفه ها پرسیده ایم.

محمد خدادی معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد از سال ۵۸ وارد سپاه و واحد تبلیغات آن شده و تا آخر جنگ در بخش های مختلف تبلیغاتی سپاه بوده و پس از جنگ به صورت تخصصی وارد عرصه رسانه ای شده است. و شاخص ترین فعالیت او در سپاه محمد (ص) بوده که طرح کاروان کربلا را در آن ایجاد و به موجب آن رزمندگان تازه نفس اعزامی از هر شهر و دیاری را قبل از اعزام به جبهه، همراه با امام جمعه و مسئولین آن شهر برای ملاقات با امام (ره) می فرستاده است که کارکردش تهییج و تقویت روحیه رزمندگان و مردم بوده و خروجی آن سپاه صد هزارنفری در ورزشگاه آزادی شده بود، بعد از این اتفاق مسئول و متولی برگزاری این امر و بعد مسئول دبیرخانه ستاد مرکزی پشتیبانی جنگ شده و در اصل مسئول پروژه ی رسانه ای سپاه محمد (ص) و کاروان کربلا شده و در مقطعی مسئولیت تبلیغات لشکر ۲۵ کربلا در مازندران را به عهده داشته است. مطلبی را که در ادامه می خوانید گفتگوی من با محمد خدادی در خصوص جایگاه تبلیغی رسانه ای در دفاع مقدس است، با ما در این گفتگو همراه شوید:

* به عنوان اولین سوال خواستم بپرسم، نقش رسانه و تبلیغات در جنگ خاصه دفاع مقدس چیست؟

جریان تبلیغاتی در دفاع مقدس یک موضوع حیاتی و بشدت مهمی بود، که موجب اقناع افکار عمومی شده بود، چنان که مردم در شرایط بحرانی و نبود مایحتاج ضروری زندگی و با دادن یک یا چند شهید، اما همچنان به جبهه کمک می کردند و از همه چیزشان در این راه می گذشتند، چرا؟ چون رسانه موجود از سمت حاکمیت را قبول داشتند و به آن اعتماد می کردند.

در واقع باور مردم از طریق همین رسانه تبدیل به یقین شده و این یقین موجب شریک شدن مردم با حاکمیت در جنگ بود، یعنی چه در بعد اعتقادی و چه بعد منفعت مشترک و واحد، مردم حاکمیت را قبول و یاری رسان آن بودند و رمز هر مشارکتی این است، چیزی که در عصر حاضر حلقه مفقوده است.

توفیق جریان رسانه ای جنگ در دو مورد اصلی بود: اولاً قرائت واحد از موضوع بود و ما قرائت متعدد نداشتیم! دوماً بستر اطلاع رسانی جنگ متمرکز بود و هر اطلاعیه و خبری از یک بستر منتشر می شد، در نتیجه ی این دو مورد، موازی کاری و تقابل نداشتیم و اجماع داشتیم، به عنوان مثال هر فرمانده گزارش موقعیت و عملیات مواضع خودش را می داد نه به عنوان تبلیغ دستگاهی یا فردی بلکه تبیین کلی شرایط و نتایج! یعنی تبلیغی صورت نمی گرفت بلکه اصل بر تبیین بود و اگر تبلیغی هم بود تبلیغ کلیت جنگ بر محوریت افکار عمومی بود نه منفعت دستگاه یا سازمانی!

کارکرد رسانه ای در زمان جنگ کاملاً تبیینی بود که خروجی اش می شد اقناع! و در حال حاضر کارکرد رسانه شده تبلیغی و خبری از تبیین نیست. در جریان رسانه ای جنگ خبرنگارها مهارت داشتند و دنبال کار سوژه ای و تولیدی بودند تا پوششی! این روزها همه پوششی شده اند، بدون مهارت کافی صرفاً پیاده سازی خبر بدون کارکرد درست و خلاقانه است. برای همین کارکرد رسانه آن زمان بهتر و مفیدتر بود، و خبری از تقابل و موازی کاری نبود، کارکردش کمی نبود و کیفی بود درست برعکس امروز!

* به طور دقیق وضعیت رسانه در جنگ چگونه بوده و حال چگونه است؟

در دوران دفاع مقدس ما یک ستاد تبلیغات جنگ داشتیم که دکتر خرازی رئیس آن و همزمان مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی بود و یک شورای اخبار جنگ بود که ارتش، سپاه و صدا و سیما نماینده داشت و آن شورا اطلاعیه ها را تحت عنوان قرارگاه خاتم منتشر می کردند که دقیقاً مخاطبش مردم بودند و مهمترین قسمت قضیه این بود که اول اطلاعیه می دادند و بعد بر بستر آن صحبت می کردند، الان عکس قضیه وجود دارد که اطلاعیه ها مرکزی و واحد نیست و اینکه مقامات شاخص در مورد قضایا حرف می زنند و نه دستگاه! در حالی که باید پیام و اطلاعیه را دستگاه اعلام کند نه فرد شاخص دولتی و حاکمیتی، چون مقامات در یک ساعت صحبتشان اصل خبر و اطلاعیه را نمی توانند تبیین کنند و مخاطب در میان آن همه حرف اصل موضوع را گم می کند، در حالی که دستگاه مورد نظر آن هم به صورت واحد و تجمیعی باید منبع اصلی اطلاع رسانی باشد و نه چند دستگاه و فرد به صورت موازی!

شما وقتی اطلاعیه واحد و دستگاهی آن هم به سبک شماره دار بدهی نتیجه اش می شود کوتاهی اطلاعات، ساده سازی و تفکیک و در نتیجه مرجع اطلاعات می شود منبع اصلی اطلاعات که بشود به آن اعتماد کرد و مطالبه گری داشت و حرف زائد از اصل اطلاعات برداشته می شود و معیار خبر و اطلاعاتی بهتر مشخص می شود که مردم یک صدا از یک مرکز بشنوند تا بتوانند به آن اعتماد کنند، ولی در حال حاضر چندصدایی از چند جا مردم را سردرگم کرده و اعتمادشان را سلب.

* تفاوت اصلی رسانه و تبلیغات رسانه ای در دوران دفاع مقدس با الان چیست و مشکلات در کدام دوران بیشتر بود؟

اساسی ترین مشکل ما در رسانه عدم مهارت است چیزی که در زمان جنگ حرف اصلی را می زد اما در عصر جدید تخصص و مدرکش فراوان است اما مهارت و پختگی کار هیچ! و این باعث بحران در هویت رسانه شده که موجب ایجاد خط قرمزهای کاذب و مندراری است، چون خبرنگارهای ما امروز پوششی هستند نه پژوهشی، چالشی و سوژه ای و حتی پیاده سازی عادی پوششی هم نیستند و ضعف در این حوزه بشدت زیاد است.

* به نظر شما در دوران جنگ کدام رسانه نقش تبلیغی و تبیینی بیشتری داشت؟

در زمان جنگ رادیو در دسترس ترین و مهمترین رسانه تبلیغاتی رسانه ای بود و بعد از آن روزنامه و در انتها تلویزیون با توجه به میزان دسترسی و امکان دسترسی به آن! روزنامه ها که بیشتر در دسترس طبقه الیت جامعه بود و تلویزیون هم به نسبت همینطور و خب بخاطر محدودیت فیزیکی و برق در هر زمان و مکانی در دسترس نبود، اما رادیو به راحتی در اختیار همه اقشار جامعه بود، کاربرد نشریات مکتوب در زمان جنگ بیشتر حالت ثبت تاریخی و روایی مستندی بود و بعد از جنگ نشریات از این منظر بشدت کاربردی و مهم بوده است و باید گفت در کل جریان رسانه ای جنگ موجب هم افزایی می شد در میان سه گانه ی رادیو، تلویزیون و مطبوعات! دقت کنید، دو آدرس غلط در رسانه های ما وجود دارد که بیشتر توجیه و فرار رو به جلو است، یکی اعلام خط قرمزهای واهی به خاطر نداشتن مهارت تولید خبر و پیگیری سوژه ها از دل مستندات مکتوب و شفاهی و یکی هم ادعای در دسترس نبودن مستندات به دلیل همان تنبلی، عدم مهارت و پوششی بودن رویکرد خبری است

* جنگ ما از کدام منظر در رسانه بهتر نمود داشته! کدام اقدام، حرکت و کلید واژه ای؟

دفاع مقدس ما بیشتر از منظر شهید و شهادت بیشتر نمود داشته اما باقی ابعاد و جوانب آن دیده نشده، چون نتوانستیم در این سال ها به همان علت مهارت که بارها اذعان کردم تبیین کنیم و از منظر ابزار هم قابل قیاس با آن دوران نیستیم اما از آن دوران در تبیین و اقناع عقب تر هستیم و نسبت آنچه که هست با آنچه که باید باشد خیلی زیاد است.

روایت جنگ ما امروز تبلیغی است و در حد یک هفته دفاع مقدس و تمام و نه تبیینی و تشریحی! برای چهار دهه نسل جدید بعد از جنگ و این نسل با شبهه، ابهام و القا از سمت دشمن مواجه است و ما نتوانستیم در این زمینه کار مؤثری را صورت دهیم.

* شما اگر مسئول اصلی رسانه در جنگ بودید چه روشی را پیش می گرفتید!؟

بنده بخش اصلی از مجموعه رسانه ای جنگ بودم و معتقدم هرکسی در آن زمان هر چه داشت در توان وسط می گذاشت و بنظرم ما با وجود همه کاستی ها توانستیم رسانه مؤثر و موفقی در روایت و تبلیغ و تبیین جنگ در زمان جنگ باشیم و هر آنچه رخ داد در بهترین و کامل ترین حالت ممکن اش با تلاش و خلوص افراد بود. و تمام رخدادهای رسانه ای و تبلیغی آن دوران در حد خودش کامل، غنی و تجربیاتش به راحتی قابل اتکا است، من هم همان رویکرد را بهترین می دانم و اگر مسئول اصلی اش بودم همان را پیش می بردم.

در کل باید بگویم که وقتی قرائت واحد از یک موضوع باشد می شود اجماع خروجی اجماع می شود شراکت و هرکس وارد نشود می شود بدهکار، فلذا جنگ نرفته ها بدهکار بودند، البته که جنگ رفته ها طلبکار نبودند، اما در همین قرائت واحد افتخار هر خانواده ای داشتن حداقل یک رزمنده یا شهید بوده و همین یعنی رسانه در دل مردم و ایده و طرح و سوژه با خود مردم و نه دستوری و تدوینی از بالا و معطل ماندن تصویب و توصیه! رسانه آن روز ما چون مردم با اعتماد پای کارش بودند به همین دلیل خودشان هم در تولید محتوایش نقش مؤثری داشتند و این کلید واژه ی توفیقات تبلیغی تبیینی آن زمان است.

رزمندگان ما خبرنگار دفاع نشدند/کارکرد رسانه  در جنگ تبیینی بود

* خلأ اصلی ما در روایتگری تخصصی و تبیینی دفاع مقدس در شرایط کنونی رسانه چیست؟

خلأ اصلی ما این است که رزمندگان ما تبدیل به خبرنگار دفاع مقدس نشدند و مشکل در نگاه کمیتی به خبر، تبلیغ و رسانه است و نه کیفیتی! ببینید در فضای جنگ محتوا غالب بود بر اسم و امروز اسم بر محتوا غالب است و این بزرگترین ایراد جریان رسانه ای ماست و شما تا سال ها نمی دانستید سازنده و تولید کننده محتوا (گوینده و نویسنده و سازنده) در زمان جنگ کیست! اما الان همه به دنبال اسم هستند دنبال شهرت و رزومه ویترینی از کتاب و مدیریت درست کردن سابقه ای حبابی

ما باید معرفت دفاع مقدس را برای نسل امروز تبیین کنیم که بر محوریت معرفتی خودجوش به دنبال فهم دقیق تاریخ ایران باشد و معطل و منتظر دستگاه های حاکمیتی و نهادهای مربوطه نباشد و نقش اصلی رسانه همین است.

* به عنوان سوال آخر راهکار اصلی برای تبیین دقیق تاریخ و جنگ در رسانه چیست؟

راهکار اصلی رسیدن از جهل رسانه به فهم رسانه است و باید به این برسیم که در دنیای رسانه ای امروز قدرت محل انتشار نیست بلکه محتوای انتشار اولویت است و نه محل و اسم، که فکر کنیم چون فلان رسانه و اسم قدرت دارد، پس هرچه منتشر کنیم مخاطب خواهد داشت، خیر این طور نیست! محتوا تعیین کننده اصلی مخاطب است و باید فضای کمی کنار گذاشته شود و رو به فضای مهارتی کیفی محتوایی تبیینی بیاوریم و بر اساس تقاضا عرضه داشته تا اثر گذار باشیم، یعنی تقاضا را بفهمیم، مخاطب را بشناسیم و بر اساس نیازش و نیازی که در او با ایده های درجه یک ایجاد کرده ایم تولید محتوا داشته باشیم.


[ad_2]
منبع
همرسانی کنید:

طراحی و پیاده سازی توسط: بیدسان