[ad_1]

گروه بین الملل خبرگزاری فارس- مهدی پورصفا: از سال 2003 تا همین امروز، مذاکره شاه بیت اظهارات دیپلماتیک مقامات سیاسی، دیپلماتیک و حتی نظامی غربی بوده است. حتی در تنش آمیزترین دوران برنامه هسته ای ایران باز هم اولویت اصلی با مذاکره بوده است. با این حال پس از آخرین دور مذاکرات وین و توقف آن با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران هنوز دور دیگری  از مذاکرات شکل نگرفته و تهران هنوز در حال ارزیابی اوضاع است.

نکته جالب در این میان اصرار عجیب کشورهای غربی بر شروع سریع مذاکرات است. هم طرف آمریکایی و هم طرف اروپایی از فرصت محدود برای مذاکرات سخن می گویند و از مقامات ایرانی می خواهند تا سریع تر به میز مذاکره بازگردد.

در مقابل، مقامات وزارت امور خارجه ایران علی رغم تاکید بر شروع دوباره مذاکرات، هرنوع گفت وگویی بدون حصول یک نتیجه مشخص را رد می کنند.

این بار اول نیست که دو طرف در چنین شرایطی قرار گرفته اند. در سال های پیش از شروع مذاکرات برجام نیز بارها چنین خلایی برای شروع مذاکره شکل گرفته اما این بار اول است که غربی ها این چنین بی محابا از ایران برای حضور در میز مذاکره دعوت می کنند.

* پیشرفت برنامه هسته ای ایران

در مورد دلایل این اصرار تحلیل های فراوانی ارائه شده است. اولین نکته در این باره پیشرفت فناوری هسته ای ایران به خصوص در حوزه غنی سازی است.

مهم ترین معیار غربی ها برای پیشرفت برنامه هسته ای ایران تعیین خط قرمز یک ساله برای رسیدن به مواد لازم برای ساخت یک بمب هسته ای است که آن را اصطلاحا «زمان گریز» می خوانند. بر اساس این معیار غربی ها، برنامه هسته ای ایران هم اکنون در کمترین زمان گریز پس از برجام است.

ایران هم اکنون در حال غنی سازی 60 درصدی است. پیشرفت ایران در تکنیک های غنی سازی به خصوص با استفاده از ماشین های پیشرفته غنی سازی یکی از مهم ترین دغدغه های مقامات غربی است که زمانی می گفتند ایران اصلا نباید غنی سازی اورانیوم انجام دهد.

«آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا نیز در موقعیت های مختلف بر این نکته تاکید کرده است که این پیشرفت ها عملاً محدودیت های برجامی را حتی در صورت اعمال شدن بی اثر می کنند، چرا که تجربه ایران در انجام این فرآیندها غیرقابل بازگشت است.

صهیونیست ها نیز علاقه دارند تا مساله زمان گریز را تهدیدآمیز نشان دهند و این در حالی است که خود دارنده تنها زرادخانه اتمی در منطقه غرب آسیا هستند.

البته بسیاری از این برآوردها فاقد یک نگاه دقیق و غیرسیاسی است. اغلب آن ها به این حقیقت اشاره نمی کنند که این معیار تنها برای تأمین مواد شکافت پذیر لازم برای ساخت یک سلاح هسته ای کوچک است و ساخت یک کلاهک قابل انفجار قابل نصب بر روی یک موشک بالستیک ممکن است تا 3 سال طول بکشد و نیاز به آزمایشات متعددی دارد. بر این اساس، مبنای زمان گریز یک مبنای فنی واقعی نیست.

به عنوان مثال کره شمالی برای رسیدن به توانمندی در ساخت سلاح هسته ای حداقل ده سال زمان صرف کرد و چندین آزمایش هسته ای انجام داد. انجام چنین کاری به صورت مخفیانه غیرممکن است و بلافاصله سازمان های اطلاعاتی غربی قابلیت کشف آن را خواهند داشت.

از طرف دیگر آنچه غربی ها تعمدا به آن اشاره نمی کنند این است که ایران فاقد یک راهبرد نظامی برای استفاده از سلاح اتمی است و اساسا به دنبال چنین تسلیحاتی نیست. از این رو به نظر می رسد که ابراز نگرانی غرب در خصوص اهداف نظامی پیشرفت های هسته ای ایران تا حدود زیادی اهداف رسانه ای داشته و با هدف تاثیرگذاری بر اراده تهران برای ورود به مذاکرات صورت می گیرد.

در این میان شاید مساله این باشد که واقعاً اهداف دیگری در خصوص تلاش غرب برای دعوت ایران برای مذاکره می توان در نظر گرفت. نگاهی به شرایط اقتصادی غرب نشان می دهد که نمی توان این گمان را از نظر دور داشت که شاید پای مسائل دیگری نیز در میان باشد.

* در بازار انرژی چه می گذرد؟

در سال های بین 2010 تا 2012 زمانی که تحریم های غرب در حوزه انرژی شروع به تنگ تر کردن حلقه تحریم ایران کرد بازار نفت و انرژی از وضعیت ایده آلی برخوردار بود. رشد بالای نفت شیل در حال تصرف بخش مهمی از بازار نفت دنیا بود و تولیدکنندگان مهم دنیا ظرفیت بالای جبران هرگونه کمبودی را داشتند.

از همین رو حداقل یک میلیون بشکه از نفت ایران به همین شکل از بازار دنیا حذف شد. این اتفاق در دوران ترامپ به شکل مشابهی روی داد. تولید شیل نفت آمریکا در حال فوران بود و چه اتفاقی بهتر از حذف کامل صادرات نفت ایران، لیبی و ونزوئلا زمینه این کار را فراهم می کرد؟ با رشد 4 میلیون بشکه ای تولید نفت شیل در آمریکا، 4 میلیون بشکه از طرفیت تولید این سه کشور حذف شد.

با این حال بعد از دوران کرونا به نظر می رسد که شرایط تا حدودی تغییر کرده است. علی رغم تلاش برای جایگزینی سوخت های تجدیدپذیر به جای سوخت های فسیلی، این فرآِیند کندتر از حد انتظار پیش رفته است. خلأ ناشی از کمبود سرمایه گذاری در حوزه تولید شیل نفت ادامه رشد تولید این صنعت را با ابهام های جدی روبه رو کرده است. بازگشت رشد تولید به این سادگی امکان پذیر نیست و سیاست های بایدن برای محدود کردن حفاری در مناطق فدرال این بحران را تشدید کرده است.

نشانه های بحران در بازار انرژی در نقاط مختلف دنیا پیداست. افول سریع صنعت ذغال سنگ و محدودیت ذخایر گاز به شدت هزینه های گاز در اروپا را افزایش داده و حتی برخی از امکان رشد 300 درصدی قیمت گاز سخن می گویند.

این بحران به شکل دیگری خود را در چین نشان داده است. تلاش برای محدود کردن تولید ذغال سنگ برای محدود کردن تولید دی اکسیدکربن موجب یک بحران گسترده انرژی در مناطق شرقی این کشور شده است. هم اکنون ده استان چین با بحران کمبود برق روبه رو هستند و برق کارخانه ها و مراکز تفریحی نیز سهمیه بندی شده است.

حتی پیش بینی می شود که این بحران موجب خواهد شد که مشکلات فراوانی در حوزه تولید محصولات کارخانه ای در دنیا به خصوص محصولات فلزی به وجود بیاید. چنین روندی نتیجه ای نخواهد داشت جز وابستگی مقطعی چین به واردات نفت و انرژی وارداتی که هم اکنون هم رکوردهای قبلی را جابجا کرده است.

بر اساس پیش بینی ها بحران فوق تا بهار سال آینده ادامه خواهد یافت و نمی توان انتظار حل آن را به این سرعت داشت. بازتاب این اتفاقات در افزایش قیمت نفت کاملاً مشهود است. بر اساس پیش بینی ها این افزایش می تواند منجر به افزایش قیمت هر بشکه نفت تا 90 دلار شود که در طول 3 سال گذشته بی سابقه است.

البته کشورهای عضو اوپک همچنان از توانمندی افزایش تولید نفت تا حدود زیادی برخوردار هستند اما شاید در این میان ظرفیت ایران برای ورود سریع دوباره نفت و میعانات گازی بهترین گزینه برای مهار قیمت نفت است. در حقیقت در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات با چارچوب مدنظر آمریکایی ها و سرازیر شدن نفت ایران به بازار در کوتاه مدت امکان مهار این مسئله وجود خواهد داشت.

* حرکت سریع ایران به سمت شرق غرب را ترسانده است؟

اتفاقات روی داده در حوزه سیاست خارجی ایران نیز می تواند از انگیزه های اصلی غرب برای شروع سریع مذاکرات باشد. در طول ماه های گذشته ایران تغییرات جدی در راستای رویکرد خود برای نگاه به شرق ایجاد کرده است.

اولین مرحله از این مسیر پیوستن ایران به سازمان همکاری های شانگهای است. اگرچه این سازمان بیشتر بر روی همکاری های امنیتی متمرکز بوده اما در طول سال های اخیر وجه اقتصادی آن به شدت تقویت شده است. ایران عضویت خود را در این سازمان مسیری برای شروع همکاری های جدی تر اقتصادی می بیند.

هم اکنون چندین کریدور اقتصادی در اطراف ایران در حال فعالیت است. از جمله این کریدورها می توان به کریدور «سی-پک» بین چین و پاکستان اشاره کرد. حتی ترکیه نیز در قالب کریدوری به نام «راه لاجورد» تلاش می کند تا از طریق آذربایجان به آسیای میانه و چین متصل شود. ایران ورود جدی به سازمان شانگهای را راهی برای فعال کردن کریدورهای مختص به خود در قالب کلان طرح یک «یک کمربند-یک جاده» می داند. به خصوص این که از 6 کریدور مطرح شده مسیر سه کریدور از خاک ایران می گذرد.

در صورت گسترش چنین همکاری هایی مباحث مرتبط با تحریم ایران تضعیف خواهند شد. ایران می تواند با استفاده از زیرساخت های موجود در این کریدورها زمینه را برای اتصال دوباره خود به اقتصاد جهانی فراهم کند. به عنوان مثال عراق تمایل فراوانی دارد که نفت خود را از طریق زمینی به چین صادر کند و ایران در این میان بهترین مسیر برای چنین کاری است تا از طریق پاکستان این کار را عملی کند.

شاید در ابتدا چنین کاری سخت باشد اما نکته اساسی اینجاست که هر چقدر ایران در این مسیر پیشرفت کند وادار کردن آن برای قبول شرایط مذاکراتی غربی ها سخت تر خواهد شد. حتی ممکن است کار به جایی برسد که دیگر امتیازات برجامی برای ایران جذابیتی نداشته باشند.

با در نظر گرفتن این موارد می توان تا حدود زیادی تلاش غرب برای رسیدن به یک توافق سریع برای احیای برجام را درک کرد. در مقابل ایران نیز درک کرده است که شرایط تا حدودی به نفع تهران است. به همین دلیل در روزهای اخیر ایران تلاشی برای احیای سریع برجام نمی کند تا شاید امکان گرفتن امتیازات بیشتر از آمریکایی ها به خصوص در حوزه لغو تحریم فراهم شود.

این که در نهایت کدام طرف ماجرا خواهد توانست به اهداف خود برسد نکته ای است که آن را زمان مشخص خواهد کرد.

انتهای پیام/


[ad_2]
منبع
همرسانی کنید:

طراحی و پیاده سازی توسط: بیدسان