[ad_1]

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: مساله بازسازی انقلابی عرصه فرهنگ که ضرورت آن را رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای در نخستین دیدار خود با هیأت دولت سیزدهم مطرح کردند، امروزه بدل به دغدغه اصلی مدیران، فعالان و نظریه پردازان عرصه فرهنگ شده است. می توان گفت که فلسفه ضرورت این بازسازی به عملکرد مدیران پیشین باز می گردد. مدیران نهادهایی که هرکدام نقشی جدی در مدیریت فرهنگی کشور داشتند و هرکدام مسیر فعالیت نهادهای تحت امر خود را به صورت جزیره هایی جداگانه تعیین کرده بودند.

به همین دلیل ضرورت دارد که روند بازسازی از مسیر عقلانیت تبیین شده توسط نظریه پردازان بگذرد. همچنین این میان ضرورت دارد تا نقطه نظرهای فعالان عرصه فرهنگ در جای جای کشور برای پروژه بازسازی انقلابی عرصه فرهنگ نیز اخذ و دسته بندی و بررسی شوند. متاسفانه نخبگان و فعالان فرهنگی در استان های کشور، راه چندانی به رسانه ها ندارند و نقطه نظرات، ایده ها و تئوری های آنها که بعضاً از نظرات پایتخت نشینان ممکن است بهتر باشد، مطرح نمی شوند. برای رسیدن به این مقصود خبرگزاری مهر در پرونده بازسازی انقلابی عرصه فرهنگ خود تلاش کرده تا با فعالان فرهنگی شهرستان های مختلف کشور نیز گفت وگو کند.

از این دست مطالب پیشتر گفت وگوهایی با میترا متاجی، فعال و منتقد فرهنگی و ناشر مستقر در شهرستان نوشهر مازندران و محمدرضا یوسفی، کارشناس ارشد مدیریت آموزش و فعال فرهنگی در خراسان جنوبی منتشر شده است. در این قسمت با عبدالله رییسی، از فعالان فرهنگی و رسانه ای در سیستان و بلوچستان به گفت وگو نشستیم.

قسمت های پیشین این مجموعه را اینجا ببینید و در ادامه با مشروح این گفت وگو همراه شوید:

* می دانیم که انقلاب اسلامی ایران ماهیتی فرهنگی دارد و ما در اصل پیروزی قیام به زعامت امام خمینی (ره) را مدیون مؤلفه های فرهنگی هستیم. بنابراین باید در طول عمر پربرکت انقلاب، فرهنگ اصلی ترین دغدغه حکومت بوده باشد. از وجهی این دغدغه وجود داشته است، چرا که در کلام امام (ره) و مقام معظم رهبری به عنوان رهبران دینی و سیاسی جامعه همیشه از وجهی ایجابی ضرورت توجه به فرهنگ دیده می شود. با این اوصاف وقتی که رهبر و رئیس حکومت از مسئله بازسازی انقلابی عرصه فرهنگ سخن به میان می آورند، نشان از ضعف های شدید در برنامه های پیشینی دارد. به نظر شما ضرورت بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه در چیست و آسیب ها و نقاط ضعف ساختار کنونی را در چه مواردی می بینید؟

بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه از نظر من یک اولویت اساسی است؛ اما چندان به عملی شدن آن خوشبین نیستم؛ چرا که در کشور ما این ساختار از بالا به پایین و به شکل دستوری و ابلاغی طراحی شده و تغییر این زاویه دید، کاری بسیار دشوار و پیچیده است. در واقع همان چهارچوبی که برای اقتصاد و صنعت و سایر حوزه ها طراحی شده، برای فرهنگ و رسانه نیز لحاظ شده و به همین دلیل اگر قرار است بازسازی یا تغییری بنیادین در این ساختار ایجاد شود، باید بیش و پیش از هر چیز، نگاه حاکمیتی به فرهنگ و رسانه اصلاح شود؛ تا این نگاه اصلاح نشود و تغییر نکند، اتفاق خاصی نخواهد افتاد و همچنان در بر همین پاشنه خواهد چرخید.

امروزه یک بخشنامه ساده مربوط به فضای مجازی و یا یک دستورالعمل عادی درباره کالاهای فرهنگی می تواند باعث تقویت یا سلب امنیت روانی مردم و یا دشوار یا آسان شدن کسب وکارها شود اگر نگاه حاکمیتی به فرهنگ و رسانه تغییر کند، می توان خوشبین بود که سیاست زدگی شعاری که در قالب برنامه و قانون هم درمی آید، از این حوزه رخت بربندد و تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها از هر گونه نگرش قهری و دستوری و تحکمی فاصله بگیرد. من الگوی فرهنگ و رسانه مردمی را موثرتر از مدل و الگوهای حاکمیتی می دانم و اگر قرار است بازسازی ساختاری فرهنگ شکل بگیرد، باید پیش نیازهای آن رعایت شود. امروزه در عمده سازمان های بین المللی شاهد تغییراتِ پرشتاب هستیم، و اگر ما به این چرخه تغییرات پیوسته و پرشتاب نپیوندیم، نه تنها کاری از پیش نخواهیم برد، بلکه همچنان در این وضعیت شعارزده و عوام زده سطحی گرایانه ی کسالت بار متوقف می شویم و بیش از امروز وارد انفعال فرهنگی و رسانه ای خواهیم شد.

* مهم ترین مساله کشور و مردم که با بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه باید حل شود، چه مسئله ای است؟

ما چیزی به نام مهمترین مسئله کشور و مردم نداریم؛ همه مسائل مهم اند و اتفاقاً یکی از اشتباهات راهبردی ما همیشه این بوده و هست که همواره دنبال ابرمسئله ها و ابرپروژه ها هستیم و از مسائل کوچک و مهمی که مولد آن مسائل مهم اند، غفلت می کنیم؛ به نظر من برای تغییر ساختار و بازسازی هویت فرهنگی و رسانه ای، باید از جزیی ترین و دم دست ترین و عادی ترین رویدادهای پیرامونی آغاز کرد. باور کنیم که همه مسائل مهم اند؛ و به هیچ عنوان نباید یک مسئله را قربانی مسئله دیگری کرد؛ چون این مسائل به شکل زنجیره ای به هم متصل هستند و غفلت از یک حلقه به ظاهر کوچک و کم اهمیت، می تواند در حرکت سیستم، مانع ایجاد کند. ما پیش از هر گونه بازسازی فرهنگی و رسانه ای، باید ابتدا سونامی تغییرات زیرساختی را بپذیریم و به این باور برسیم که ماهیت فرهنگ و رسانه الزاماً آن چیزی که ما می گوییم و می خواهیم نیست؛ و نبض آن هم در دست تمام اجزای جامعه است؛ و نه صرفاً در دست ما.

* برای تدوین موفق طرح بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه و در مرحله بعد، اجرا و نظارت بر اجرا، چه الزاماتی باید رعایت شود؟

اولین الزام، پذیرش خطاهای راهبردی گذشته است؛ تا نپذیریم که در بسیاری از جاها راه را اشتباه رفته ایم، همچنان باید شاهد همین اشتباهات تکراری باشیم. بازسازی ساختار فرهنگی برای جامعه ما یک ضرورت حیاتی و اساسی است و باید از حالت ژست و شعار صرف دربیاید؛ ما باید بدانیم که سرعت تغییرات فرهنگی زیاد است و جهان معاصر دارد به آرایش جدید فرهنگی و رسانه ای تن می دهد و اگر می خواهیم از قافله تحولات فرهنگی و رسانه ای عقب نمانیم و جریان ساز باشیم، باید فرهنگ عمومی و افکار عمومی را جدی بگیریم و از نگاه خطی و تک بُعدی به موضوعات پرهیز کنیم و با دور شدن از کلیشه های فرهنگی و رسانه ای، به تمام ظرفیت های فرهنگی و رسانه ای، بر اساس توانمندی و انگیزه و استعداد، میدان بدهیم و قائل به حضور و مشارکت و رقابت و فرصت سازی باشیم.

* اگر این طرح درست تدوین و اجرا شود، چه فواید و تاثیر ملموسی بر زندگی مردم خواهد داشت؟

هیچ فاصله ای بین زندگی مردم و ساختارهای فرهنگی و رسانه ای وجود ندارد. براحتی می توان ردپای مثبت و منفی این ساختارها را در زندگی روزمره مردم مشاهده کرد. امروز یک بخشنامه ساده مربوط به فضای مجازی و یا یک دستورالعمل عادی درباره کالاهای فرهنگی می تواند باعث تقویت یا سلب امنیت روانی مردم و یا دشوار یا آسان شدن کسب وکارها شود و چه بخواهیم و چه نخواهیم، فرهنگ و رسانه تمام اجزای زندگی عادی مردم را در کنترل خود درآورده و از همین رو نیز باید تا می توانیم میدان را برای مشارکت واقعی مردم در عرصه فرهنگ و رسانه باز کنیم؛ در این خصوص، نقش فرهنگ عمومی بسیار برجسته است و باید فکری اساسی برای آن کرد؛ چرا که تا زمانی که فرهنگ عمومی جامعه را به سمت رویکردهای توسعه محور پیش نبریم، نمی توانیم امیدی به تحول در سایر حوزه ها داشته باشیم.

* جایگاه مردم در نظام حکمرانی مطلوب فرهنگ چیست؟

جایگاه اصلی متعلق به مردم است و اگر نقش مردم را حذف و یا حتی کمرنگ کنیم، الگوی ما از پیش، شکست خورده است؛ وقتی به مردم در سیاست گذاری های فرهنگی نقش و سهم می دهیم، آنها احساس مسئولیت بیشتری کرده و حتی به دولت ها برای توانمندتر شدن کمک می کنند. وقتی مردم را نادیده بگیریم، مردم هم ما را نادیده می گیرند و نه تنها از ما و قوانین بالادستی ما حمایت نمی کنند، بلکه راه خودشان را می روند و در عصر تکنولوژی فرهنگی و رسانه ای، نمی توان دور مردم دیوار کشید.

بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه از نظر من یک اولویت اساسی است؛ اما چندان به عملی شدن آن خوشبین نیستم؛ چرا که در کشور ما این ساختار از بالا به پایین و به شکل دستوری و ابلاغی طراحی شده و تغییر این زاویه دید، کاری بسیار دشوار و پیچیده است از این رو باید به جای برای مردم تصمیم گرفتن در این حوزه، با مردم تصمیم گرفت؛ تا مجبور نباشیم خودمان را مقابل مردم قرار دهیم؛ چرا که عین خسارت است. متاسفانه بخشی از مسئولان فرهنگی یا تصمیم گیران فرهنگ جامعه فکر می کنند که مردم در عرصه فرهنگ، صرفاً مصرف کننده هستد؛ در حالی که اصل و اساس تولید فرهنگی در دست آنهاست.

* نخبگان، فعالان فرهنگی و مسئولان چه وظایفی در بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه دارند؟

به نظر من، نخبگان و فعالان فرهنگی همواره نقش خود را ایفا کرده اند؛ تولیدات فاخر و ارزشمند فرهنگی و رسانه ای ما محصول خلاقیت و استعداد و تلاش همین نخبگان و فعالان فرهنگی است؛ و این مسئولان فرهنگی هستند که باید خودشان را به مردم و جامعه نخبگانی نزدیک کنند و از ظرفیت فکری و ایده ها و پیشنهادات آنها بهره بگیرند.

* مردم چگونه می توانند در بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ و رسانه مشارکت کنند و پیشنهاد شما در طراحی سازوکار این مشارکت مردمی چیست؟

مردم در حال ایفای نقش خود در بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه هستند و پیشنهاد من این است که دولت به جای اعمال هرگونه نقش مدخله گرانه در این زمینه، به مردم اعتماد کند و در کنار مردم بازسازی فرهنگی و رسانه ای کمک کند.

* به نظر شما مهمترین اصل و سیاست حکمرانی فرهنگی چیست؟

مهمترین اصل حکمرانی فرهنگی باید معطوف به ایجاد فرصت ها و طرفیت های لازم برای شکوفایی استعداد انسان ها و گسترش خلاقیت و نوآوری در عرصه فرهنگی باشد؛ بی تردید این امر بدون مشارکت مردم امکان ناپذیر نیست. حکمرانی های فرهنگی زمانی می توانند در امور فرهنگی کارآمد باشند که بتوانند فضایی بوجود بیاورند که مردم در آن احساس امنیت و آرامش و حتی قدرت کنند. من قائل به کاهش تصدی گری های دولت در عرصه فرهنگ هستم و معتقدم که وظیفه حکمرانی فرهنگی فقط طرح و اجرای قوانین صحیح حمایتی و هدایتی است؛ به گونه ای که میدان برای نهادهای موثری مثل خانواده، مدرسه، انجمن ها، کانون ها، دانشگاه ها، حوزه ها و… فراهم شود تا بتوانند به توسعه فرهنگی پایدار کمک کنند.

* میزان تاثیر منش و سبک زندگی مسئولان، در فرهنگ عمومی جامعه چقدر است؟

ریشه این پرسش به این برمی گردد که ما در ناخودآگاه خودمان مسئولان و مردم را از هم جدا کرده ایم و آنها را دو چیز جدا از هم می دانیم. همین مسئله شکاف مردم و حکمرانی فرهنگی را بیشتر می کند. به باور من، مسئولان نیز بخشی از بدنه اجتماعی هستند و ما اصولاً نباید حق و حقوق چندان متمایزی برای آنها قایل شویم که بخاطر آن امتیاز و حق و حقوق اشتباه، مجبور باشیم با این گونه شعارها که براحتی هم قابل دور زدن هستند، به سبک خاص زندگی آنها حساس شویم.

اگر نگاه حاکمیتی به فرهنگ و رسانه تغییر کند، می توان خوشبین بود که سیاست زدگی شعاری که در قالب برنامه و قانون هم درمی آید، از این حوزه رخت بربندد و تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها از هر گونه نگرش قهری و دستوری و تحکمی فاصله بگیرد این ها مسائل ریشه ای هستند که باید حل شوند. حل آنها هم زمان لازم دارد و یک شبه اتفاق نمی افتد؛ اما باید از جایی شروع شود. مشکل حکمرانی فرهنگی ما این است که هر دولت که می آید، دنبال تحقق شاخص های خاص خود است و چیزی به نام برنامه ریزی درازمدت و سیاست گذاری بلندمدت فقط در حد یک شعار باقی می ماند.

* با توجه به انتصاب رئیس جدید صداوسیما، چه پیشنهادهای ملی و استانی برای بازسازی ساختار رسانه کشور دارید؟

رئیس جدید صدا و سیما در مهم ترین گام برای تحول در حوزه رسانه باید این اصل مهم را بپذیرد که صدا و سیما تنها بخشی از هویت رسانه ای جامعه است و همه ی رسانه نیست و اگر می خواهد از سایر رسانه ها عقب نماند، نباید با تکیه بر عناصر قدرت سازی مثل اعتبارات زیاد و امکانات سخت افزازی بیشتر، یا یک جانبه گرایی رسانه ای، کار را بر سایر رسانه ها تنگ کند؛ بلکه باید مجموعه ی خود را در کنار دیگر رسانه ها ببیند و از آنها برای تحول رسانه ای کمک بخواهد. این را اگر باور کرد آقای رئیس، مهمترین قدم را برای تحول اصولی در رسانه ملی برداشته است. امیدوارم این اتفاق بیفتد تا شاهد تحول ساختاری و هم گرایی و هم افزایی بیش از پیش در این حوزه باشیم.


[ad_2]
منبع
همرسانی کنید:

طراحی و پیاده سازی توسط: بیدسان