توقف بهانه جویی ها در حوزه گریز هسته ای، عدم ارتباط بین توافق هسته ای و مسائل سیاسی داخلی، تضمین عدم تداوم مداخلات آمریکا و برچیده شدن تمام تحریم ها موضوعاتی هستند که بایست در دستور کار مذاکرات مقامات ایرانی و آمریکایی قرار گیرد.



تحلیلگر مسائل هسته ای در  جدیدترین یادداشت خود به تشریح فرصت پیش آمده در مذاکرات دو جانبه بین ایران و آمریکا برای بیان خواسته های کشورمان به منظور پیشبرد مذاکرات هسته ای در مسیر عقلانی و منطقی پرداخت. وی می نویسد:


مذاکرات دو جانبه روزهای دوشنبه و سه شنبه با آمریکا فرصت خوبی برای تجدید نظر در توافق ژنو است، توافقی که از دل مذاکرات دو جانبه با آمریکا بیرون آمد و مبنای مذاکرات فعلی برای رسیدن به توافق جامع میان ایران و 1+5 است.


در ماه های گذشته توافق ژنو به اندازه کافی نقد شده و روشن است که این توافق نمی تواند مبنایی برای یک توافق بلند مدت میان ایران ایران و 1+5 باشد آن هم به گونه ای که حتی به طور حداقلی از حقوق و منافع ایران محافظت شود.


مهم ترین ایراد توافق ژنو این است که بدون در نظر گرفتن توان ایران برای مقاومت در مقابل فشارهای غرب و بر اساس یک محاسبه اشتباه از میزان توان آمریکا برای تولید فشار بر ایران، شکل گرفته است.


پیش فرض دولت روحانی وقتی این توافق را امضا می کرد این بود که اولا امریکا می تواند تحریم های سخت تری علیه ایران اعمال کند و ثانیا اگر چنین تحریم هایی اعمال شود ایران توان مقاومت در مقابل آنها را ندارد. ممکن است گفته شود که این تصویر از موضع دولت زیاده از حد بدبینانه است.


اینجا جای بحث در این باره نیست که مرز بدبینی و واقع بینی در واقع کجاست ولی حتی اگر این دیدگاه بدبینانه باشد، باز هم آنچه مهم است این است که توجه کنیم  آمریکایی ها از رفتار دولت دقیقا همین پیام را دریافت کردند. اگر بخواهیم صریح باشیم، در واقع این مهم نیست که نیت دولت چه بوده بلکه مهم این است که دشمن این نیت را چگونه فهم کرده است.


دولت آمریکا با این فرض پای توافق ژنو را امضا کرد که فرصتی گرانبها و بلکه دست نیافتنی برای منصرف کردن ایران از اهداف راهبردی اش به دست آورده و می تواند از طریق رویارو شدن با مردانی در ایران که توان مقاومت ملت خویش را عمیقا دستکم گرفته اند هم نگرانی تاریخی اش درباره تبدیل شدن ایران به یک قدرت هسته ای را رفع کند و هم الگویی برای مهار قدرت ایران در سایر حوزه ها ایجاد نماید.


مذاکره با آمریکا فرصتی است تا همانگونه که چنین توافقی امضا شده، اکنون در آن تجدید نظر شود.


نشانه هایی وجود دارد که تیم مذاکره کننده روند تجدید نظر در پیش فرض های خود را از مدتی قبل آغاز کرده است. اوج این بازاندیشی زمانی بود که تیم ایرانی در وین 4، خطوط قرمزی را مطرح کرد که در اصل می توان آنها را تفسیر درست عبارات مبهم و تصحیح اشتباهات توافق ژنو در نظر گرفت.


اگرچه خطوط قرمزی که در این مذاکرات مطرح شد را می توان از دل توافق ژنو هم بیرون کشید ولی مسلم است که طرز تفکر نهفته در این اصول با آنچه تا پیش از این تیم مذاکره کننده بر اساس آن رفتار می کرد - و به توافق ژنو منجر شد - تفاوتی بنیادین دارد.


اکنون زمانی است که بازاندیشی های ایران در توافق ژنو شفاف تر شود. برخی از این بازاندیشی ها در واقع اصلاح توافق ژنو نیست بلکه درخواست تجدد نظر از سوی آمریکا در پیش فرض های سیاسی و راهبردی این توافق و مذاکراتی است که بر اساس آن استوار شده است.


برخی از مهم ترین نکاتی که در این مذاکرات باید بر آن پافشاری شود چنین است:


1- نخستین و مهم ترین نکته این است که - چنانکه بارها گفته شده است - آمریکا باید محاسبه میزان ظرفیت غنی سازی قابل قبول برای ایران بر اساس فرمول افزایش زمان گریز هسته ای به بیش از یک سال را، کنار بگذارد. مطابق فرمولی که آمریکا بر اساس آن مذاکره می کند هدف مذاکرات این است که ظرفیت غنی سازی در ایران به گونه ای محدود شود که اگر ایران زمانی تصمیم به تولید  مواد لازم برای یک سلاح گرفت، این کار بیش از یک سال طول بکشد تا آمریکایی ها هم توان شناسایی آن را داشته باشند و هم توان مقابله با آن را. این در حالی است که برآوردهای اطلاعاتی آشکار دولت آمریکا به صراحت می گوید ایران فعلا هیچ برنامه ای برای ساخت سلاح هسته ای ندارد.


در حالی که جامعه اطلاعاتی آمریکا چنین می اندیشد، تاکید روی فرمول Break out برای محاسبه میزان ظرفیت غنی سازی که ایران می تواند در طول گام نهایی حفظ کند در واقع چیزی غیر از دست و پا کردن بهانه ای برای برچیدن غنی سازی صنعتی از ایران نیست چرا که اگر ایران ظرفیت غنی سازی خود در ابعاد صنعتی را حفظ کند، زمان آنچه آمریکایی ها آن را Break out نام گذاشته اند، ناگزیر بسیار کمتر از یک سال خواهد بود.


به نظر می رسد تیم مذاکره کننده ایران در مذکرات ژنو، در یک خطای راهبردی، پذیرفته است که نگرانی آمریکا در این باره را رفع کند بی آنکه توجه شود این نگرانی واقعی نیست و صرفا بهانه ای برای تبدیل توان غنی سازی صنعتی ایران به یک توان سمبلیک است.


دقیقا به همین دلیل بود که تیم ایرانی بی هیچ توجیهی در مذاکرات ژنو پذیرفت که برنامه غنی سازی ایران در توافق نهایی باید از حیث سطح، گستره، مکان، ظرفیت و ذخایر محدود شود. اکنون زمان آن فرا رسیده است که زنجیر Break out از دست و پای مذاکرات باز شود.


اگر واقعا آمریکا نگران این است که ایران روزی به سرعت بتواند مواد لازم برای یک سلاح را تولید کند، منطقی ترین راه برای رفع این نگرانی افزایش شفافیت برنامه غنی سازی در ایران است یعنی همان چیزی که ایران به صراحت گفته مشکلی درباره آن ندارد.


2- دومین نکته این است که زمان گام نهایی  نمی تواند آنقدر طولانی باشد که با تغییرات سیاسی درون آمریکا یا ایران گره بخورد. منابع آمریکایی اخیرا به صراحت گفته اند، توافق ژنو یا توافق نهایی که ممکن است در ماه های آینده به دست بیاید، توافقی است که باراک اوباما با ایران امضا کرده و ممکن است رییس جمهور بعدی آمریکا –که می تواند از جمهوری خواهان باشد- بخواهد در این توافق تجدید نظر کند.


علاوه براین، فردی با اعتبار جوفی جوزف که تا همین یک سال پیش عضو تیم مذاکره کننده هسته ای آمریکا بوده به صراحت گفته است آمریکا می خواهد زمان گام نهایی آنقدر طولانی باشد که منجر به روی کار آمدن اصلاح طلبان در ایران بشود.


به یاد داشته باشید که یکی از پیش فرض های راهبردی آمریکا در مذاکراتی که اکنون با ایران دارد این است که با حصول توافق نهایی هسته ای، فضای درونی ایران را به روی گروه هایی که خواهان تجدید نظرهای بیشتر در اصول انقلاب اسلامی هستند باز خواهد شد و اگر زمان توافق نهایی به اندازه کافی بلند باشد آنها می توانند دولت و شاید هم حکومت را برای همیشه قبضه کنند.


به عبارت واضح تر، آمریکایی ها در این باره به اندازه کافی صریح بوده اند که با دولت حسن روحانی توافق نمی کنند فقط برای اینکه نگرانی هایشان در موضوع هسته ای رفع شود بلکه علاوه بر آن، در پی آنند که به اصلاح طلبان در ایران برای پیروز شدن در انتخابات مجلس و خبرگان هم کمک کنند.


این موضوع در مذاکرات با آمریکا باید شفاف شود که اگر هدف از توافق هسته ای دستکاری در محیط سیاست داخلی ایران است، از همین حالا باید این توافق را بر باد رفته دانست.


دولت آمریکا باید ضمانت هایی واگذار کند که توافق نهایی با ایران در هر دولتی در واشنگتن معتبر باقی خواهد ماند و مهم تر از آن، مقدمه ای برای مداخله بیشتر در امور داخلی ایران نخواهد بود.


اگرچه روشن است هیچ تعهدی نمی تواند چنین امری را تضمین کند اما تصریح به اینکه ایران از نیات آمریکا آگاه است، به خودی خود، دارای اهمیت راهبردی است.


3- سومین مسئله این است که روشن شود چرا ایران باید بپذیرد آمریکا پس از حصول توافق نهایی بهانه ای دیگر دست و پا نمی کند و دوباره، به سرعت، رژیم تحریم ها علیه ایران را احیا نخواهد کرد. در واقع دلایل روشنی وجود دارد که به عکس این مسئله قائل باشیم.


آمریکایی ها در ماه های گذشته ابهامی در این باره باقی نگذاشته اند که پس از فیصله دادن به موضوع هسته ای سراغ دیگر حوزه های رقابت راهبردی خود با ایران از جمله در دو حوزه موشکی و منطقه ای خواهند رفت.


خب، اگر قرار باشد که منازعه راهبردی ایران و آمریکا در حوزه های دیگر ادامه پیدا کند –که خواهد کرد- و آمریکا بخواهد در آن منازعات هم از یگانه ابزار خود یعنی تحریم بهره ببرد، آیا عاقلانه است که ایران توانمندی استراتژیکی مانند برنامه غنی سازی را در ازای هیچ معامله کند و موضع خود را در ادامه این رقابت راهبردی که مسلما پیچیده تر هم خواهد شد، به دست خویش، تضعیف کند؟ هر گونه توافق جامع، به لحاظ راهبردی باید دو چیز را ضمانت کند: نخست ضمانت کند که همه تحریم ها، واقعا - و نه روی کاغذ - برچیده خواهد شد و دوم، حاوی اطمینان هایی برای ایران باشد که تحریم ها این ماه برچیده نمی شوند تا ماه دیگر به بهانه ای دیگر دوباره برقرار شوند.


دولت آمریکا برای اینکه بتواند چنین ضمانتی به ایران واگذار کند در واقع باید نشانه هایی از اینکه در حوزه های نظامی و منطقه ای تغییر سیاست داده است بروز بدهد. مسلما آمریکا نباید انتظار داشته باشد ایران با فرض اینکه می داند که تحریم ها در یک بعد ازظهر و بر سر موضوعی دیگر دوباره قابل احیاست برنامه غنی سازی خود را که تا امروز عالم بازدارنده آمریکا از کشاندن بازی به حوزه های دیگر بوده به سادگی از دست بدهد.


ریسک توافق با آمریکا در حالی که سیاست منطقه ای و نظامی آمریکا تعدیل نشده همچنان بسیار بالاست و ایران نباید تا زمانی که نسبت به دورنمای مسئله مطمئن شود، چنین ریسکی را بپذیرد.


لازمه یک توافق هسته ای پایدار با ایران، این است که دولت آمریکا ضمانت کند درصدد احیای زودهنگام تحریم ها به بهانه های غیر هسته ای نیست و چون چنین ضمانتی عملا بسیار دشوار به دست خواهد آمد، هرگونه محدودیت در برنامه هسته ای ایران باید به سرعت بازگشت پذیر باشد.

همرسانی کنید:

طراحی و پیاده سازی توسط: بیدسان