۵ اصل برای فهم تحولات پرشتاب منطقه

۱۳۹۶/۰۸/۱۷ ۰۹:۴۹ چاپ کد خبر: 89084
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی لنگرخبر، مهدی محمدی طی یادداشتی در روزنامه وطن امروز نوشت: یکم- شدت تحولات در منطقه خاورمیانه اکنون بسیار بالاست. بازیگران مختلف گویی به این نتیجه رسیده باشند وقت در حال از دست رفتن است، با سرعت تصمیم هایی می گیرند و با سرعت بیشتری درصدد اجرای آنها هستند. برخی تصمیم ها هم هنوز گرفته نشده و برخی دیگر در شرایطی کور و پرابهام اتخاذ می شود، طوری که انگار صاحبان آنها فقط می خواهند کاری کرده باشند، بدون آنکه درک روشنی از تبعات آنچه می کنند، داشته باشند. در این شرایط، از اهداف می توان حرف زد اما از برنامه ها- به طور کامل- نه! برخی بازیگران هنوز حتی نمی دانند چه هدفی را باید انتخاب کنند. فقدان استراتژی، خود به یک استراتژی تبدیل شده و درباره یک مساله گاه بیش از 10 مسیر وجود دارد که همه ظاهرا بن بست است. در چنین شرایط پیچیده ای فقط می توان از سناریوهای محتمل سخن گفت و جایی برای پیش بینی باقی نمی ماند.

دوم- اصل بنیادین توصیف کننده همه تحولات این است که نظم مبتنی بر بسیج تکفیری گری علیه مقاومت به پایان رسیده و ایران در حال تحمیل اصول خود به خاورمیانه پساداعش است. بنابراین رقبا و دشمنان ایران و مقاومت ظاهرا جمع شده اند تا از واگذاری کامل منطقه به ایران-به تعبیر خود- «پیشگیری» کنند. این تئوری ای است که با آن می توان مجموعه وسیعی از تحولات، از استعفای حریری در لبنان تا راهبرد اعلامی ترامپ و اجرای کاتسا را توجیه کرد. آمریکا و متحدانش احساس می کنند بازی را به نحو دردناکی باخته اند و ماجرایی که بنا بود به اضمحلال ایران بینجامد، آن را به نحو غیرمنتظره ای قدرتمند کرده است.


در این شرایط است که بازیگران مختلف سعی می کنند هدف های جدید انتخاب کنند. آمریکا هدف «بازطراحی خاورمیانه» را رها کرده و به «بالانس» نیروها می اندیشد. اسرائیل از هدف «فرسایش مقاومت» فاصله گرفته و بیشتر به «جلوگیری از مماس شدن ایران با مرزهای خود» می اندیشد. سعودی هدف «قدرت اول منطقه شدن» را وانهاده و به «یارگیری درون یک ائتلاف» می اندیشد. همه اینها نشان دهنده آن است که هدف های پیشین دیگر قابل دستیابی نیست و هدف جدید در یک جمله این است که «ایران و مقاومت از این جلوتر نرود».


سوم- اصل بنیادین دیگر این است که دولت آمریکا در تلاش برای احیای اهرم های خود در منطقه است اما در میانه این تلاش دریافته برخی اهرم ها را دیگر در اختیار ندارد. این استدلال ترامپ که برجام دست و پای آمریکا را برای مقابله با ایران بسته، کاملا مضحک است، چرا که آمریکا اگر کاری نکرده، توان آن را نداشته و اگر توان کاری علیه ایران را داشته، برجام هرگز آن را بازنداشته است. مهم ترین ابزار در اختیار آمریکا تحریم است که به رادیکال ترین شکل ممکن آن را به کار گرفته و ظاهرا پس پرده از برجام سپاسگزار هم هست که مانع پاسخ موثر ایران به تحریم ها می شود. با این حال، آنچه واشنگتن را آزار می دهد این است که آمریکا فاقد «گزینه موثر» برای تغییر معادلات منطقه است. ترامپ حس می کند آمریکا بشدت عقب مانده اما روشی هم برای جبران این عقب ماندگی در اختیار ندارد. در بهترین حالت، آمریکا در تلاش برای توانمند کردن بازیگران منطقه ای علیه ایران است اما همزمان و به طور فزاینده حس می کند تقویت این دولت ها مستقیما به معنای تقویت افراط گرایی است که اکنون از کنترل خارج شده و در حال هدف گرفتن غرب است. تناقض راهبرد آمریکا دقیقا در اینجاست که برای مبارزه با ایران باید همزمان هم افراط گرایی را تقویت کند و هم از سرایت خطر آن به غرب جلوگیری کند و این تقریبا غیرممکن است. آنچه وضع را برای آمریکا وخیم تر کرده این است که نایبان منطقه ای آن، بیش از یک حد معین قابل توانمند شدن نیستند و فی المثل سعودی هر چه هم اسلحه بخرد و پیرمردها را بازنشسته کند، باز نمی تواند با راهبرد قبایلی و بدوی فعلی از عهده پیچیدگی های خاورمیانه برآید. گذشته از این، بن بست راهبردی آمریکا آنجاست که دیگر نه فقط از نایبان بلکه از خودش هم کاری ساخته نیست. باتلاق یمن روز به روز عمیق تر می شود و با هیچ روش نظامی نمی توان آن را خشکاند. سعودی و آمریکا می گویند ایران در حال ایجاد حزب اللهی دیگر در یمن، عراق و سوریه است غافل از اینکه اگر هم گروهی مانند حزب الله در این کشورها شکل بگیرد، قبل از هر چیز محصول ظلمی است که از جانب آمریکا، داعش و متحدان آنها بر مردم این کشورها رفته است.


چهارم- اصل بعدی که باید به آن توجه کرد اینکه اگرچه درست است که ائتلافی علیه «مقاومت پیروز» شکل گرفته اما این ائتلاف اولا گزینه ای برای عقب راندن مقاومت ندارد و ثانیا هدف آن جلوگیری از بدتر شدن اوضاع است نه پیروزی. این ائتلافی از سر ترس است، نه برای پیروزی، لذا بیشتر به تخریب بازی مقاومت می اندیشد تا ابتکار عمل. بازیگرانی خام به کاری بزرگ گماشته شده اند، از این رو در شرایطی بشدت حساس تصمیم های کاملا کودکانه می گیرند. نمونه واضح این بازیگران محمد بن سلمان سعودی است که شطرنج را مثل کرگدن بازی می کند. فی المثل در حالی که ظاهرا آمریکا و سعودی با راهنمایی اسرائیل تصمیم گرفته اند با قدرت حزب الله در لبنان مقابله کنند، سعودی مهم ترین مهره غرب در لبنان یعنی سعد حریری را به جای تقویت، حذف می کند! شاهکار دیگر محمد بن سلمان این است که در یک رقابت کودکانه با ایران در حال سست کردن پایه های وهابیت در سعودی است، غافل از اینکه وهابیت ستون نفوذ منطقه ای عربستان است و خدمتی بزرگ تر از تضعیف آن به ایران نمی توان کرد. وضع چنان پیچیده است که حتی بازیگران هوشیاری چون صهیونیست ها هم اشتباه های فاحش می کنند. نمونه اعلای این اشتباهات جلو انداختن پروژه خام و نارس استقلال کردستان بود که به جای بدل شدن به تهدیدی برای ایران هم روابط ایران و ترکیه را ترمیم کرد و هم تهدید کردستان مستقل را تا آینده قابل پیش بینی از میان برداشت. فشار شکست های پی در پی، سعودی را هم وادار به یک اشتباه تاریخی کرد و آن اعلان جنگ علیه قطر و سوق دادن آشکار آن به سمت ائتلاف ایران و ترکیه بود، آن هم در حالی که قطر در 5 سال گذشته یکی از ستون های راهبرد ضدمقاومت در سوریه بوده است. این نشان دهنده این است که برخی بازیگران وقتی هیچ تصمیمی نمی گیرند و هیچ کاری نمی کنند، وضع شان بهتر از زمانی است که تصور می کنند در حال خلاقیت و دارای ابتکار عملند. ویژگی باتلاق دقیقا همین است که هر چه دست و پا بزنید، بیشتر فرومی روید.


پنجم- آخرین اصل این است که من تصور می کنم راهبرد ضدمقاومت بشدت مردم محور است و روی تقویت میانه روهای غربگرا تمرکز دارد. آمریکا به استراتژی سنتی ترکیب تندروها و میانه رو ها رو آورده و بویژه در ایران و لبنان روی غربگرایان حساب کرده است. تمرکز جدی آمریکا بر استفاده از گزینه تحریم هم ریشه در همین طمعی دارد که به ایجاد شکاف میان مردم و مقاومت بسته است. حتی می توانید حذف حریری از بیروت را هم از این زاویه بنگرید.  برای این راهبرد البته، روی کار بودن فردی مانند ترامپ در آمریکا یک فاجعه تمام عیار است، چرا که تتمه اعتبار نداشته آمریکا برای رهبری غربگرایان را هم بر باد داده است. این جایی است که مقاومت باید درباره آن هوشیار باشد. بقیه صحنه ها با سهولت بسیار بیشتری قابل مدیریت است.

همرسانی کنید:

طراحی و پیاده سازی توسط: بیدسان