به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی بنیاد سعدی، برنامه «شب چله با فارسی گویان جهان» با حضور فارسی دانانی از کشورهای روسیه، افغانستان، ارمنستان، قرقیزستان، گرجستان، پاکستان، عراق و هند به صورت زنده در صفحه اینستاگرام بنیاد سعدی برگزار شد.
این برنامه با اجرای فوژان احمدی گوینده صداوسیما و دکترای زبان و ادبیات فارسی و حضور سوگل مشایخی دکترای جامعه شناسی فرهنگی و دانش آموخته ادبیات و مدرس دوره های مثنوی و حافظ شناسی، نسرین تیموریان، مدیرکل روابط عمومی سامانه جامع کتاب و فرهیختگان بوکبال و دبیر ملی باشگاه های کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همراه بود.
احسان شکراللهی رئیس مرکز تحقیقات زبان فارسی بنیاد سعدی در هند، ماریا گن استاد دانشگاه دولتی زبان شناسی و مسئول مرکز آموزش زبان فارسی مسکو، حامد باقری شاعر و عضو خانه ادبیات افغانستان، آرمینا سرکیسیان استاد زبان فارسی دانشگاه دولتی زبان های خارجی ایروان ارمنستان، نورلان بیک بالتابایف استاد زبان فارسی دانشگاه بیشکک قرقیزستان، صوفیا گاگوشیدزه مسئول آموزش زبان فارسی در دانشگاه تفلیس از طرف رایزنی فرهنگی ایران در گرجستان، احمد شهریار شاعر، مترجم و پژوهشگر پاکستانی، اشواق صباح استاد زبان فارسی رایزنی فرهنگی ایران در عراق و کارمند دانشگاه بغداد هم از جمله مهمانان مجازی این برنامه بودند.
در ابتدا فوژان احمدی، مجری برنامه با ارج نهادن به زحمات بنیاد سعدی در راستای گسترش زبان فارسی در جهان گفت: بنیاد سعدی همراه دیگر سازمان ها، حدود ۱۰ سال است، تلاش می کند زبان فارسی را در تمام دنیا گسترش دهد و ما به هرکس از کشورهای خاورمیانه و دورتر به زبان فارسی عشق می ورزد و در تلاش است تا متون کلاسیک و امروز فارسی را بخواند و بفهمد، افتخار می کنیم و دوست داریم روز به روز بر تعداد این افراد اضافه شود.
خوشحالی جوان ایتالیایی از دانستن گویش فارسی
در ادامه سوگل مشایخی، مدرس دوره های مثنوی و حافظ شناسی درباره شب چله گفت: مناسبت های دینی و آیینی، ایستگاه هایی برای تأمل و تفکر دوباره و بهانه ای برای مطالعه بیشتر هستند تا تغییری در ما ایجاد شود، وگرنه صرف برگزاری آیین ها ما را در زمره مناسک گرایانی قرار می دهد که به معانی آن توجه نمی کنیم.
وی با بیان اینکه افتخار می کنم در کشورم سازمان ها و بنیادهایی نظیر بنیاد سعدی برای گسترش زبان فارسی هستند، افزود: خوشبختانه کتاب های خوبی در زمینه آموزش زبان فارسی در بنیاد تألیف شده است و دانشجویان و اساتید خارجی از آن استفاده می کنند.
مشایخی با اشاره به تجربه رویارویی با یک استاد جوان ۴۰ ساله ایتالیایی و مدرس زبان فارسی در دانشگاه آکسفورد در همایش مولانا گفت: جمله اول این جوان اهل ایتالیا این بود که «خوشحالم و افتخار می کنم که به شیرین ترین زبان جهان صحبت می کنم.» و من خوشحالم که چنین ادبیات غنی داریم و اولین و بزرگترین دارایی ما فرهنگ و زبان فارسی است.
وی سپس درباره تاریخچه شب چله توضیح داد: اولین اقوام از سمت فلات ایران و سیبری (مناطق سردسیر کم خورشید) آمدند و توجهشان به خورشید، فصلها و انقلاب زمستانی جلب و در نتیجه تلفیقی از آیین میترا و مهرپرستی ایجاد شد و افراد خانواده برای پیروزی نور بر ظلمت کنار هم جمع شدند.
مشایخی با اشاره به آیین ها و عناصر مورد استفاده در شب چله گفت: یکی از این عناصر قرار گرفتن کنار یکدیگر است که موجب تبادل اطلاعات و افزایش نور و آگاهی می شود. عنصر بعدی طرب و شادی و سازهایی است که در این شب نواخته می شود. همچنین خوراکی ها، خواندن شعر و گرفتن فال نیز جزو عناصر بعدی هستند.
انتقال اشعار فارسی به کمک بزرگترها به نسل آینده
در ادامه، نسرین تیموریان، مدیرکل روابط عمومی سامانه جامع کتاب و فرهیختگان بوکبال با اشاره به اینکه در حوزه فعالیت هایش در تشکیل کتابخانه ها به دو نکته توجه داشته اند، افزود: یکی از بهترین وسایلی که به کمک آن در سنین سالمندی فضای همدلی و همفکری فراهم می شود، کتاب است. با کمک کتابخوانی گفت وگوها و تعاملات شیرینی اتفاق می افتد که از آسیب های این سن مانند بیماری آلزایمر و افسردگی پیشگیری می کند.
تیموریان با بیان اینکه در حوزه آیین های سنتی تجربه شیرینی داشتیم، گفت: این تجربیات ما بر اساس تعامل افراد خانواده برای شاهنامه و مثنوی خوانی است. حتی ما بزرگترهایی داشتیم که سواد نداشتند، اما با خوانش و تکرار شاهنامه و مثنوی آن ها را حفظ کرده و به نسل های بعد و نوه های خود برای تلطیف روح منتقل کرده اند.
مردم در مسکو با چهارماه فارسی آموزی می توانند شعر بخوانند
اولین مهمان فضای مجازی بنیاد سعدی، ماریا گن، رئیس مرکز زبان فارسی رایزنی فرهنگی ایران در مسکو بود و درباره چگونگی جشن شب چله در این کشورش گفت: تا قبل از شروع ویروس کرونا، مراسمی در دانشگاه مسکو داشتیم و امروز نیز جشن شب چله معمولاً برای فارسی آموزان تازه وارد در دانشگاه برگزار می شود. این بچه ها تنها چندماه فارسی را آموخته بودند و ما آنها را از دانشگاه های مسکو کنار هم جمع کردیم و برای آنها شب چله گرفتیم که این دانشجویان حتی توانستند شعری حفظ کنند و بیشتر به مسابقه و فال حافظ علاقه داشتند.
ماریا گن با بیان اینکه ما رسم شب چله را در روسیه نداریم، افزود: با وجود اینکه این رسم را در روسیه نداریم، سال هاست در مرکز مراسم خوبی در این زمینه داشتیم. سال پیش همزمان با شروع کرونا، این جشن را به صورت برخط برگزار کردیم. امسال نیز با وجود کرونا و همه مشکلات، تصمیم گرفتیم برای اولین بار شب چله را برای فارسی آموزان مرکز برگزار کنیم و ۳۰ آذرماه همزمان با پایان دوره فارسی آموزی، هم اختتامیه دوره و هم شب چله برگزار می شود.
وی افزود: در حال حاضر استاد سطح مقدماتی زبان فارسی هستم و شاهد بودم افرادی برای فارسی آموزی مراجعه می کردند که دانشجو نبودند و جزو عامه مردم از ۱۴ تا ۷۰ سال بودند که به فرهنگ و زبان ایران علاقه مند بودند و می خواستند شعر حفظ کنند و بخوانند و در این مراسم کسانی را می بینیم که با چهارماه فارسی آموزی با وجود مشغله کاری، می توانند شعر بخوانند.
گن در پایان شعری از حافظ با مطلع «ساقی به نور باده برافروز جام ما / مطرب بگو که کار جهان شد به کام ما» برای حضار خواند.
آموزش زبان فارسی در مدارس هند
در ادامه، احسان شکراللهی، رئیس مرکز تحقیقات زبان فارسی بنیاد سعدی در دهلی نو نیز درباره وضعیت زبان فارسی در هند گفت: در سال ۲۰۲۰ مجلس هند قانونی تصویب کرد که در سیاست جدید، زبان فارسی از دایره زبان های خارجی بیرون آمد و به عنوان یکی از زبان های کلاسیک امکان آموزش در مدارس هند را به دست آورد. بنابراین، هندیان از لحاظ هویت شناسی چاره ای جز زنده نگه داشتن زبان فارسی ندارند.
برگزاری هرساله برنامه شب چله در قرقیزستان
نورلان بیک بالتابایف، استاد زبان فارسی دانشگاه بیشکک قرقیزستان در ابتدای صحبت هایش درباره وضعیت زبان فارسی در کشورش گفت: هرسال کیفیت آموزش بهتر می شود و همه این ها با کمک و یاری رایزنی فرهنگی ایران و حمایت مستقیم بنیاد سعدی در قرقیزستان صورت می گیرد. در حال حاضر در چهار یا پنج دانشگاه و مدرسه محلی قرقیزستان زبان فارسی تدریس می شود و البته وضعیت ما قابل مقایسه با هند و روسیه که جمعیت بیشتری دارند، نیست، اما مجموع فارسی آموزان بالغ بر هزار نفر می شود.
وی درباره شب چله در قرقیزستان نیز توضیح داد: چندسال است که در کشور ما همزمان با آداب و رسوم قدیمی ایرانیان مانند نوروز و… دانشجویان با جشنی زیبا با شب چله آشنا می شوند و هرسال برنامه ای به این منظور در نظر گرفته می شود و امسال هم این برنامه در مرکز ایران شناسی فردوسی کتابخانه ملی قرقیزستان با حضور مهمانان مختلف برگزار می شود.
بالتابایف در پایان شعری از حافظ با مطلع «گفتم غم تو دارم / گفتا غمت سر آید» خواند.
شب چله را در اصفهان شناختم
آرمینا سرکیسیان، استاد زبان فارسی دانشگاه دولتی زبان های خارجی ایروان ارمنستان نیز در این برنامه به دوران تحصیل خود در شهر اصفهان اشاره کرد و گفت: در دوران تحصیل در ایران و شهر اصفهان بهترین دوستان را پیدا کردم که هرگز فراموش نمی کنم و من اینجا (در ارمنستان) مانند ایران دوستی که بتوانم نام آنها را دوست بگذارم، ندارم.
سرکیسیان با اشاره به اینکه دوستان اصفهانیش میزبانان خوبی بودند و در تمام مراسم ها و اعیاد او را دعوت می کردند، گفت: من غیر از اینکه استاد زبان فارسی هستم، کارمند رایزنی فرهنگی هم هستم و رایزنی فرهنگی اخیراً یک ماه برنامه های مختلفی مثل کرسی ایرانشناسی برگزار کرده است.
سرکیسیان در پایان صحبت های خود شعر حافظ با مطلع گفتم غم تو دارم / گفتا غمت سرآید را خواند.
شب چله را خیلی دوست دارم
اشواق صباح، استاد زبان فارسی رایزنی فرهنگی ایران در عراق و کارمند دانشگاه بغداد دیگر مهمان این برنامه بود که درباره برگزاری شب چله در عراق عنوان کرد: شب چله در عراق وجود ندارد، اما خودم این شب را خیلی دوست دارم و خاطرات زیادی برایم داشته است.
وی همچنین درباره علت اینکه لهجه عربی ندارد، افزود: مادرم اصفهانی است و لهجه نداشتن من به هنر مادرم برمی گردد که توانست زبان فارسی را به خوبی به من یاد دهد، اما خودم هم دوست داشتم فارسی را تمرین کنم.
شیوه برگزاری شب چله در ایران و افغانستان بسیار نزدیک است
در ادامه، حامد باقری، شاعر و عضو خانه ادبیات افغانستان، متولد و ساکن ایران گفت: شیوه برگزاری شب چله در افغانستان و ایران به دلیل اشتراکات فرهنگی دو کشور بسیار به هم نزدیک است.
این شاعر به دلیل روزگار ناخوش افغانستان شعر حافظ را با مطلع «تنت به ناز طبیبان نیازمند مباد / وجود نازکت آزرده گزند مباد» را خواند.
در ادامه این مراسم صوفیا گاگوشیدزه مسئول آموزش زبان فارسی در دانشگاه تفلیس درباره سابقه آموزش زبان فارسی در گرجستان صحبت کرد و گفت: ما در گرجستان چنین مراسمی نداریم، اما برای دانشجویان فارسی در دانشگاه معمولاً مراسم برگزار می کنیم و خیلی با استقبال روبه رو می شود، البته در دو سال اخیر به دلیل شیوع کرونا، مراسم نداشته ایم. گاگوشیدزه سپس شعری از سعدی خواند.
آیین و رسوم ایرانیان در پاکستان در حال باب شدن است
در ادامه، احمد شهریار، شاعر، مترجم و پژوهشگر پاکستانی در پاسخ به اینکه آیا در پاکستان شب چله برگزار می شود، گفت: در پاکستان مراسمی نظیر شب چله برگزار نمی شود، اما چون مردم پاکستان تحت تأثیر این فرهنگ غنی هستند، آداب و رسوم ایرانیان نظیر سیزدهم نوروز و شب چله در حال باب شدن است.
وی در ادامه خاطره ای از این شب بیان کرد و افزود: خاطره خوب من از شب چله سال های گذشته این است که در مؤسسه اکو به این مناسبت مراسمی برگزار شد و شعری خواندم که راهی برای فرستادن اشعارم به جاهای مختلف باز شد.
احمد شهریار در پایان شعری از خودش با مضمون شب چله خواند.