خبرگزاری مهر، گروه استان ها- رضا اکبری: با وجود بارش فراوان نزولات جوی در بیشتر ایام سال در استان گیلان که گاهی منجر به بروز سیلاب های مخرب می شود، هرز رفتن آب رودخانه ها و ریزش آنها به دریا قبل از استفاده بهینه برای مصارف کشاورزی باعث بروز حجم عظیمی از مشکلات و گرفتاری ها شده که کشاورزی منطقه را به شدت تحت الشعاع قرار داده و با توجه به اینکه اکثر زمین های زراعی گیلان شالیزار بوده و برنج نسبت به سایر محصولات زراعی به آب بیشتری نیاز دارد، شالیکاران گیلانی با مشکلاتی مانند کاهش عملکرد، افت درآمد، کاهش سطح زیر کشت و غیره مواجه و عدم تطابق زمانی بارش با نیاز آبی کشاورزی نیز موجب شده آب زراعی لازم در زمان مورد نیاز برای شالیزار تأمین نشود.

بر اساس نظر کارشناسان خشکسالی های امروزه در تمام دنیا به دو عامل مهم تغییرات اقلیمی و آب و هوایی و مدیریت بخش آب بستگی داشته و پیامدهای احداث بی رویه سدها را عاملی بر بروز خشکسالی های اخیر می دانند. اما در مقابل برخی صاحبنظران نیز معتقدند که سد و سدسازی علاوه بر ذخیره آب مورد نیاز، نوسانات جریان رودخانه یا تقاضای آب و انرژی را جبران کرده و علاوه بر افزایش سطح آب در بالادست، امکان تولید برق، تأمین آب کشاورزی، صنعتی و آب آشامیدنی و همچنین کنترل سیلاب فراهم می سازد.

کاهش ۵۷ درصدی بارش ها مهمترین دلیل کاهش ذخایر آبی گیلان

سد سفیدرود به عنوان بزرگ ترین سد مخزنی گیلان بر روی رودخانه سفیدرود و در پایین دست محل تلاقی دو رودخانه قزل اوزن و شاهرود با هدف تأمین آب کشاورزی و شرب بخش عمده ای از گیلان احداث شده است.

معاون حفاظت و بهره بردای شرکت آب منطقه ای گیلان در آخرین گفتگوی خود با خبرنگار مهر، اظهار کرد: در حال حاضر موجودی آب پشت سد سفیدرود ۲۰۶ میلیون متر مکعب است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۵۷ درصد کمتر است.

محمد جواد خانی پور با اشاره به اینکه ۶۷ هکتار از زمین های کشاورزی گیلان آبخور سنتی دارند ۶۷ هکتار از زمین های کشاورزی گیلان آبخور سنتی دارند، افزود: سالانه آب ۱۷۱ هزار هکتار از ۲۳۸ هزار هکتار شالیزار گیلان از سد سفیدرود تأمین می شود.

وی با اشاره به اینکه میزان دبی ورودی آب سد سفیدرود در حال حاضر ۱۸ متر مکعب است، تاکید کرد: کاهش بارش ها و در نتیجه کاهش ذخایر آب پشت سد در سال گذشته از مهمترین دلایل کم شدن ذخایر آبی استان است.

خانی پور با تاکید بر ضرورت مدیریت مصرف آب زراعی از سوی کشاورزان ادامه داد: کشاورزان از بارندگی های زمستان برای آماده سازی زمین های زراعی خود استفاده کنند.

وی صرفه جویی در مصرف آب را از مهمترین برنامه های شرکت آب منطقه ای اعلام و تاکید کرد: تاکنون صرفه جویی ۱۵ درصد (حدود ۶ میلیون متر مکعب آب) از برنامه ابلاغی محقق شده که در تلاشیم تا پایان برنامه هفتم توسعه به طور کامل تحقق یابد.

لزوم مدیریت مصرف آب کشاورزی

با توجه به خشکسالی های اخیر و کاهش نزولات جوی و به تبع آن کم شدن منابع آب های زیرزمینی سبب شده بحران کم آبی در ایران روزبه روز شدیدتر شود و برای مدیریت این بحران علاوه بر تلاش مضاعف متولیان بخش آب و مسئولان دستگاه های اجرایی، مردم نیز باید با صرفه جویی در مصرف آب در اجرای راهبردهای مدیریت بحران کم آبی و کاهش اثرات خشکسالی سهیم باشند.

رئیس اداره آب و فاضلاب رشت در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: به دلیل بالا بودن سطح آب در گیلان، دسترسی به آب های زیرزمینی آسان است اما با توجه به وجود آهن و منگنز و همچنین آلودگی های بسیار در آب، تصفیه آن دشوار تر شده است.

محمود امیری با اشاره به مشکلات موجود در تأمین آب شرب، افزود: سد شهر بیجار به عنوان منبع آبی مطمئن به تنهایی حدود ۷۵ درصد آب شرب گیلان در شهرستان های رشت، خمام، لاهیجان، سیاهکل، آستانه اشرفیه را در بخش شهر و روستا تأمین می کند و بر این اساس بیشترین مصارف آب شرب از رودخانه هایی است که نزولات جوی تأمین کننده منابع آن است.

وی با بیان اینکه بسیاری از رودخانه ها به دلیل وجود فاضلاب و سموم کشاورزی قابلیت استفاده به عنوان آب شرب را ندارند بسیاری از رودخانه ها به دلیل وجود فاضلاب و سموم کشاورزی قابلیت استفاده به عنوان آب شرب را ندارند، اضافه کرد: با توجه به کاهش بارش ها و همچنین افزایش سرانه مصرف آب در بین شهروندان باید شبکه های قدیمی و نقاط حادثه دیده ای که باعث هدر رفت آب شده شناسایی شود که این امر نیازمند تخصیص اعتبارات لازم از سوی دستگاه های متولی است.

امیری با تاکید بر ضرورت صرفه جویی هرچه بیشتر مشترکان آب، ادامه داد: سرانه مصرف آب برای هر شهروند ۱۲۰ لیتر در شبانه روز است اما در حال حاضر هر شهروند در طول شبانه روز بیش از ۱۵۰ لیتر آب مصرف می کند.

وی تصریح کرد: با توجه به اینکه ایران کشوری خشک است باید فرهنگ صرفه جویی در مصرف آب در بین مردم نهادینه شود.

رئیس اداره آب و فاضلاب رشت با تاکید بر ضرورت مدیریت مصرف آب کشاورزی در گیلان، گفت: ۹۰ درصد از آب تولیدی آبفا صرف امور کشاورزی شده، ۷ در صد آن به عنوان آب شرب و ۳ درصد برای سایر مصارف استفاده می شود و معتقدم اگر تنها ۱۰ درصد در آب مصرفی برای کشاورزی صرفه جویی شود بخش عمده ای از مشکلات بحران آب و تأمین آب شرب شهروندان رفع می شود.

برداشت های بی رویه از سفره های آب زیر زمینی از دلایل بروز بحران آب است

تأثیر مدیریت نادرست منابع آب در سال های اخیر سبب افزایش مخاطرات سیلاب، خشکسالی، گرد و غبار، فرونشست زمین و نابودی آبخوان ها و تالاب ها شده به نوعی که با توجه به میزان بالای مصرف آب کشور در بخش کشاورزی و فاصله زیاد میانگین آن در مقایسه با میانگین جهانی، تغییر الگوی کشت و بهینه سازی سیستم آبیاری و کشاورزی یکی از راه های برون رفت از این بحران است.

از سوی دیگر توسعه نادرست شهرسازی بر روی آبخوان ها و همچنین برداشت بی رویه آب، کاهش آب و در مواردی از دست رفتن ذخیره آبخوان ها را موجب شده و آلودگی منابع آب، تغییر اقلیم و خشکسالی و همچنین برداشت بی رویه از منابع آب های زیرزمینی سبب فرونشست زمین، نفوذ آب شور به آبخوان های آب شیرین، افزایش گرد و غبار، تأثیرات آن در حوزه سلامت و خشک شدن دریاچه ها و تالاب ها بحران کمبود آب را تشدید کرده است.

کارشناس اداره کل زمین شناسی گیلان در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به تغییرات اقلیمی و آب و هوایی به عنوان یکی از مهمترین دلایل بحران کم آبی در گیلان است تغییرات اقلیمی و آب و هوایی به عنوان یکی از مهمترین دلایل بحران کم آبی در این استان، اظهار کرد: باید در مقابله با هر بحرانی به صورت علمی وارد شد و اقدام از روی ناآگاهی و یا اجرای ضعیف هر واکنشی موجبات افزایش بحران را فراهم می آورد.

پانته آ گیاهچی برداشت های بی رویه از سفره های آب زیر زمینی را یکی از مهمترین دلایل بحران کم آبی دانست و افزود: در گذشته چگونه در کویر با سیستم آبیاری و آبرسانی قنات، آب را مدیریت می کردند اما در گیلان با حجم بالای بارش ها نمی توان آب را ذخیره و یا از روان آب ها بهره برد.

وی با بیان اینکه نباید با عملکرد غیر اصولی منابع گیلان از دست برود، تصریح کرد: ساخت سد برای مدیریت آب تأثیر گذار است اما جانمایی و مکان یابی سدها و صرفه اقتصادی حاصل از احداث سد باید در نظر گرفته شده و علاوه بر آن معتقدم در احداث سدها کار زمین شناسی دقیق انجام نشده است.

گیاهچی با اشاره به اطلاع رسانی و تهیه گزارش های متعدد از سوی رسانه ها و عدم توجه مسئولان، تاکید کرد: وقتی برداشت آب از دریافت آن بیشتر باشد منابع آب در سفره های زیر زمینی کاهش یافته و بحرانی به نام کم آبی به وجود می آید.

برای کاهش آثار کم آبی در گیلان علاوه بر انجام اقداماتی در خصوص اصلاح الگوی مصرف آب، باید برنامه ریزی اصولی با نظارت بیشتر با اولویت مصرف آب در بخش های مختلف و برنامه ریزی در خصوص منابع آب شرب و بهداشت، صنعت، محیط زیست و کشاورزی صورت گرفته و اطلاع رسانی با هدف فرهنگ سازی برای ایجاد آمادگی در اقشار مختلف مردم و ترویج سازگاری با کم آبی و خشکسالی، در راستای انجام اقدامات لازم برای کاهش آسیب به محیط زیست و منابع آب زیرزمینی انجام شود.