احتمالا این جملات و عبارات را این روزها زیاد شنیده اید، دولت و رسانه ها سعی دارند با انتشار اخباری مبنی بر وفور کالاهای اساسی در کشور، نگرانی را از مردم دور کرده و به آنها این اطمینان را بدهند که بعد از اجرای طرح اصلاح نظام یارانه ها، قیمت کالاهای اساسی اعلام شده قرار است صرفا افزایش پیدا کند، نه این که دچار کمبود یا نایابی یک کالا در کشور شویم. پس علت صف های مردم برای خرید برخی کالاهای اساسی چیست، چرا مردم زمانی که قرار است یک تصمیم اقتصادی در سطح کلان یا به اصطلاح این روزها "جراحی اقتصادی" صورت بگیرد احساس نگرانی می کنند؟ اجرای چنین تصمیماتی به چه بسترهایی نیاز دارد تا اجرای آن به ایجاد التهاب در جامعه دامن نزند؟

دکتر روح الله اسلامی، عضو هیات علمی و استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد در پاسخ به این سوالات، ضمن تاکید بر این نکته که در این شرایط نمی شود مردم را به دلیل رفتارشان سرزنش کرد، می گوید: اما نباید مردم را ترساند، باید برای مواجهه با چنین تصمیماتی آگاهی سازی صورت گیرد تا مردم هم با طمانینه بیشتری رفتار کنند.

او در عین حال تصریح می کند برای اینکه اصلاحات اقتصادی در بستر مناسبی صورت بگیرد و با واکنش های دفعی از سوی جامعه مواجه نشود دولت ها باید سه گام اساسی بردارند؛ آسیب شناسی طرح، ارائه برنامه دقیق، مدون و مشخص کردن دکترین طرح و اجرای آن به صورت پایلوت در یک محیط کوچک تر.

اسلامی هم چنین با اشاره به نگرانی های مردم درخصوص اجرای طرح اصلاح نظام یارانه ها می گوید اجرای بهتر این طرح نیازمند آزادسازی منابع خارجی و بلوکه شده ما در سایر کشورها، ترسیم فضای امیدوارانه تر و ارتباط مستقیم و مستمر مسوولان کشور با مردم و هم چنین اطلاع رسانی دقیق و کار کارشناسی با عدد و رقم شفاف است، دولت نباید بایستد ببیند چه اتفاقی می افتد بعد برای آن تصمیم بگیرد، چرا که اجرای چنین طرح هایی با سرنوشت کشور گره خورده است و برای اجرای بهتر آن همه باید به هم کمک کنند.

آنچه در ادامه می خوانید مشروح این گفت وگو  با استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی است؛

در کشور ما مسائل سیاسی و اقتصادی کاملا درهم تنیده است و این دو حوزه با هم پیوندهای عمیقی دارند، به طوری که شما نمی توانید یک تصمیم یا به اصطلاح جراحی اقتصادی را بدون تبعات سیاسی آن متصور شوید، این اصلاحات اقتصادی باید در چه بستری صورت بگیرد که برای مردم راحت تر قابل پذیرش باشد؟

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال گفت: وقتی سیاستی از سوی دولت ها قرار است اجرا شود این مساله اصولی دارد که باید رعایت شود و دارای چند مرحله است که اگر هر کدام از این مراحل رعایت نشود می تواند منجر به بروز مشکلاتی شود.

وی ادامه داد: ابتدا باید به صورت مساله نگاهی بیاندازیم؛ دولت به برخی از کالاهای اساسی که جزو نیازهای روزمره مردم بوده اند ارز دولتی اختصاص داده بود که این مساله منجر به سوءاستفاده و در بسیاری از موارد ایجاد فساد در زنجیره تولید و توزیع شده بود، حالا دولت تصمیم گرفته یارانه ای را که به کالا اختصاص می داده از آن حذف کند و آن را مستقیما در اختیار مردم قرار دهد، بنابراین تا اینجای کار، تصمیم درستی است و منطق درستی دارد، چراکه مردم بهتر می توانند آن پول را حفظ کنند، چون دزدی، رانت و فساد کمتری در آن صورت می گیرد و از مسائلی همچون احتکار، قاچاق و کم فروشی جلوگیری می کند.

گام اول

اسلامی با تاکید بر این که بنابراین لزوم اجرای چنین طرحی احساس می شود، اما مساله مهم این است که باید چطور اجرا و پیاده شود؟ گفت: در قدم اول باید ببینیم قبلا این طرح چه در کشور خودمان چه در سایر کشورهای دنیا اجرا شده است یا نه؟ اگر اجرا شده آسیب شناسی شود و تبعات آن مورد بررسی قرار گیرد.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد یادآور شد: مشابه این کار(پرداخت مستقیم یارانه ها به مردم) دقیقا در زمان  ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد اجرا شد که با برنامه ریزی قبلی، انگیزه فراوان طراحان آن، اقناع گسترده افکار عمومی و برنامه بلند مدت همراه بود. بنابراین ابتدا باید کیفیت اجرای این طرح در دولت آقای احمدی نژاد، تبعات و آثار اقتصادی آن و  پایان نامه ها و مقاله های علمی که در این مورد کار شده بود به صورت دقیق مورد آسیب شناسی قرار می گرفت. چراکه هنوز که هنوز است عده ای از اقتصاددانان موافق صددرصدی پرداخت یارانه به مردم هستند و عده دیگر معتقدند این اقدام نه تنها مشکلی را حل نکرده بلکه باعث ایجاد تورم لجام گسیخته در کشور شده است.

اسلامی با تاکید بر این که پس باید اشکالات طرح قبلی نه تنها در بعد اقتصادی بلکه در حوزه های سیاسی و اجتماعی به صورت دقیق مورد واکاوی قرار می گرفت تا در این طرح تکرار نشود، افزود: این مسائل می توانست در قالب میزدگرد، همایش و ارائه مقالات توسط دانشگاهیان انجام و در اختیار سیاستمداران و تصمیم گیران قرار می گرفت تا بتوانند افق روشن تر و در عین حال تخصصی تری نسبت به تصمیماتی که می گیرند داشته باشند. در کنار دانشگاهیان، مرکز پژوهش های مجلس و مرکز بررسی های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری هم به عنوان بازوانی قوی می توانستند برای همراهی با دولت پای کار بیایند.

گام دوم

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: در گام دوم برای اجرای چنین تصمیمات یا به اصطلاح جراحی هایی، ما نیازمند یک برنامه دقیق و مدون هستیم. در نوشتن برنامه، فلسفه کار هم باید توضیح داده شود، اینکه چرا ما باید این تصمیم را اجرا کنیم، اینکه این طرح برای اجرای عدالت و کاهش فاصله طبقاتی است یا از بین بردن فساد، حرکت به سمت خصوصی سازی است یا به طور مثال نزدیک کردن قیمت کالاها به قیمت های جهانی. بنابراین هدف و فلسفه این تصمیم نیز باید در برنامه ای که آن دولتمردان ارائه می دهند آورده شود.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد تاکید کرد: سپس باید دکترین این کار مشخص شود، مثلا دکترین برون سپاری، دکترین همسان سازی قیمت ارز و ...، اجرای چنین تصمیماتی با این وسعت نیازمند معرفی و مشخص کردن دکترین آن هم هست که ابتدا تعیین و بعد از آن اطلاع رسانی شود.

اسلامی با بیان این که بنابراین اجرای طرح اصلاح نظام یارانه ای نیازمند معرفی و ارائه برنامه با ویژگی هایی که به آن اشاره کردم، بود، تصریح کرد:  به نظر من یا در این حوزه ما ضعف برنامه داریم یا اگر برنامه هست به خوبی نسبت به آن اطلاع رسانی صورت نگرفته است که دولت می تواند با ارائه یک برنامه دقیق و کارشناسی شده، از نگرانی ها بکاهد.

گام سوم

این  تحلیل گر مسائل سیاسی ادامه داد: در گام سوم بعد از تدوین برنامه، نیاز است تا در یک محیط کوچک تر به صورت پایلوت اجرا شود تا نقاط مثبت و منفی آن هویدا شود، سپس طرح در مجلس و کمیسیون های آن مورد بحث و بررسی قرار می گرفت که متاسفانه مجلس در این زمینه کم کاری کرد، چراکه با توجه به بازوی قوی همچون مرکز پژوهش ها می توانست کار کارشناسی بیشتری در مورد این طرح انجام دهد.

اسلامی با تاکید بر این که اجرای این تصمیم شاید ضروری به نظر برسد اما این که چگونه اجرا شود حتی از ضرورت اجرای آن اهمیت بیشتری دارد، خاطرنشان کرد: یکی از ایرادات این است که این طرح را نباید صرفا اقتصادی دید، روابط  و اجتماعات انسانی صرفا اقتصادی نیست، در این رابطه پایگاه اجتماعی دولت در میان مردم، وضعیت تحریم ها و میزان تورم و حتی نحوه اطلاع رسانی و توجیه مردم نسبت به اجرای این طرح هم در کاهش یا افزایش میزان التهاباتی که ایجاد می شود تاثیر دارد، مثلا هرچه سیاست خارجی ما در مسیر تنش زدایی نباشد این التهابات در میان مردم بیشتر می شود و آنان را نگران تر می کند. بنابراین شرایطی که این طرح در آن پیاده می شود در چگونگی اجرای آن تاثیر دارد.

این استاد دانشگاه با اشاره به نقاط قوت این طرح گفت: در ضرورت اجرای طرح اصلاح نظام یارانه ها تردیدی نیست، چراکه اختصاص ارز دولتی به تولیدکنندگان و توزیع کنندگان رانت، فساد و قاچاق در اقتصاد ما ایجاد کرده و با اجرای این طرح جلوی آن گرفته می شود، اما باید در کنار ضرورت اجرای این طرح تبعات دیگر آن را هم در نظر گرفت.

هنگام اجرای چنین سیاست هایی دولت چگونه عمل کند؟

اسلامی در این رابطه پیشنهاد داد، دولت می تواند هنوز هم اصلاحاتی در اجرای این طرح انجام دهد، همان طور که طی روزهای گذشته از سوی معاون وزیر رفاه هم اعلام شد که این طرح فعلا به این شکل یارانه نقدی اجرا می شود اما ممکن است تغییراتی داشته باشد، به نظر من یکی از تغییراتی که می توان در اجرای این طرح اعمال کرد این است که به جای آن که قیمت چند کالای اساسی همزمان با هم  افزایش پیدا کند اجرای طرح حالت تدریجی و مرحله ای به خود بگیرد.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: اجرای این طرح نیازمند آزادسازی منابع خارجی و بلوکه شده ما در سایر کشورها، ترسیم فضای امیدوارانه تر و ارتباط مستقیم و مستمر مسوولان کشور با مردم و هم چنین اطلاع رسانی دقیق و کار کارشناسی با عدد و رقم شفاف است.

وی با تاکید بر این که باید به مردم آگاهی داد، بیان کرد: دولت باید با ارایه برنامه هایش ذهن مردم را آرام تر کند. کالا کم نیست، مرغ و گوشت و تخم مرغ کم نیست و قرار نیست دچار کمبود شویم، بنابراین باید برای حفظ آرامش، مردم همه در دست هم بدهند. چون در این شرایط نمی شود مردم را به دلیل رفتارشان سرزنش کرد، باید آگاهی سازی صورت گیرد که مردم هم با طمانینه بیشتری رفتار کنند.

اسلامی درخصوص این که رئیس جمهور با حضور میدانی و ارتباط مستقیم با مردم سعی در آرام کردن آنها دارد رویکرد خوبی است، اما در کنار این اقدامات میدانی، باید کار کارشناسی دقیق و علمی هم صورت بگیرد، بیان کرد: چون طرح اصلاح نظام یارانه ها طرح کوچکی نیست که دامنه کوچکی هم داشته باشد و در اجرا علاوه بر ابعاد اقتصادی می تواند ابعاد، سیاسی اجتماعی و... هم پیدا کند، بنابراین نحوه اجرای آن و هم چنین رفتار با مردم اهمیتی دوچندان پیدا می کند.

انتهای پیام