محمدحسین رجبی دوانی در آیین بزرگداشت ابوریحان بیرونی گفت: برای مکان دفن سر مبارک امام حسین روایت های متفاوتی وجود دارد اما نقل قول ابوریحان را با توجه به اشراف او بر تاریخ باید ارجح دانست.

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم بزرگداشت هزار و پنجاهمین زادروز «ابوریحان بیرونی»، چهارشنبه شانزدهم شهریور توسط بنیاد ایران شناسی با مشارکت و همکاری دانشگاه شهید بهشتی، وزارت امور خارجه، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، کمیسیون ملی یونسکو- ایران، فرهنگستان علوم، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، فرهنگستان علوم پزشکی و انجمن های مرتبط با مشاهیر و مفاخر کشور و حضور و همراهی سفارت تاجیکستان و سفارت ازبکستان و سخنرانی نمایندگان این نهادهای علمی و فرهنگی، به صورت حضوری و مجازی در بنیاد ایران شناسی برگزار شد.

در این مراسم، محمدحسین رجبی دوانی، رئیس بنیاد ایران شناسی؛ شیدا مهنام، معاون اطلاع رسانی و همکاری های علمی و بین المللی بنیاد؛ غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ سعدالله نصیری قیداری، رئیس دانشگاه شهید بهشتی؛ سیدعلی یزدیخواه، نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی؛ علی اکبر متکان، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران؛ احمد پاکتچی، سفیر و نماینده دائم ایران در یونسکو؛ مظفر محمدی، وزیر مختار سفارت تاجیکستان در ایران؛ محسن ناصری، نماینده فرهنگستان علوم پزشکی و حجت الاسلام والمسلمین رسول جعفریان، نماینده فرهنگستان علوم به ایراد سخنرانی پرداختند.

در ابتدای این برنامه شیدا مهنام، ضمن خوشامدگویی به مهمانان و تسلیت ایام اربعین سالار شهیدان، حضرت امام حسین (ع)، گفت: مشاهیر، مفاخر، بزرگان و دانشمندان دو شناسه و دو هویت قدرتمند ایران را به ما یادآوری می کنند: ۱- تمدن عظیم و باشکوه ایران زمین، ۲- برجستگی این مشاهیر و اندیشمندان در دین مبین اسلام. این هویت ها در دنیای ناآرام و متوحش امروز، مظهر عدالت طلبی، تمدن و صلح طلبی برای نظام جمهوری اسلامی ایران است. جای بسی تأسف خواهد بود که با وجود چنین هویتی، روشنگری و چراغ هدایت را از دست بدهیم؛ چرا که با وجود این مشاهیر و مفاخر- حتی در عرصه های سیاسی، اقتصادی و از منظر دیپلماسی عمومی- می توانیم برجستگی ها و ظرفیت های تمدن ایران اسلامی را نقد و معرفی کنیم.

وی افزود: اینگونه مراسم و یادبودها در هر جایگاه اجتماعی تلنگری است برای نگاهی دوباره به اندیشه، سیره تفکر و دانش این اندیشمندان، که چگونه زیستند و چگونه آموختند؟ که پس از هزاران سال هنوز یاد و نشانی از علم، تفکر و تدبیر آنها باقی است. ابوریحان بیرونی یکی از اندیشمندان ارزشمند تاریخ و تمدن ایران اسلامی است، که هزار و پنجاهمین سال تولدش از سوی یونسکو برای سال میلادی ۲۰۲۳-۲۰۲۲ به ثبت جهانی رسیده است، تا دنیا نگاه ویژه و دوباره ای به آرا و اندیشه ها و سیره تفکر و مشی زندگی وی داشته باشد.

ابوریحان بیرونی شخصیتی جامع الاطراف داشت

سپس رجبی دوانی، رئیس بنیاد ایران شناسی در شروع صحبت ضمن بزرگداشت ایام اربعین حسینی (ع) و تشکر از همکاری صمیمانه نمایندگان کشورهای تاجیکستان و ازبکستان، سازمان یونسکو و دانشگاه شهید بهشتی در برگزاری این رویداد عنوان کرد: بنیاد ایران شناسی در دوره جدید خود، تاریخ ایران را در سه دوره باستان، اسلامی و انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار خواهد داد. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که بتوانیم رسالت شناخت و شناساندن ایران را در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی انجام دهیم. بزرگداشت شخصیت برجسته اسلامی، شیعی و جامع الاطرافی مانند ابوریحان بیرونی بعد از برگزاری همایش ابوعلی سینا در بنیاد ایران شناسی شعبه استان همدان از اقداماتی است که برای آشنایی نسل جوان از معارف خود صورت گرفته و ادامه خواهد داشت.

وی افزود: ابوریحان بیرونی حکیمی جامع الاطراف بوده که به علوم مختلفی اشراف داشته است. یکی از تخصص های ایشان، آشنایی با دانش گاهنگاری و تقویم نگاری بوده که وی در کتاب آثارالباقیه در بیان ماه های قمری و ذکر حوادث ماه صفر آورده است که سر مبارک سیدالشهداء در این ماه به پیکر مقدسشان ملحق گشت. چنانچه می دانیم برای مکان دفن سر مبارک امام حسین (ع) روایت های متفاوتی وجود دارد اما نقل قول ابوریحان را با توجه به اشراف او بر تاریخ باید ارجح دانست. در این زمینه علامه مجلسی نیز با نظر ابوریحان بیرونی موافق است. شرافت بدن به سر است و از این رو بزرگداشت اربعین برای شیعیان افضل بر روز عاشورا است.

چرایی اوج گیری تمدن اسلامی از قرن سوم تا هفتم

نصیری قیداری نیز با بیان این مطلب که در سه همایشی که پیش از این در بزرگداشت ابن هیثم برگزار شده است، یک خط فکری را پیگیری کرده گفت: ابوریحان بیرونی، ابن سینا، ابن هیثم و عبدالرحمان صوفی چهار دانشمند بزرگی هستند که در سده سوم و چهارم هجری قمری حضور داشته اند. تلاش های صورت گرفته توسط این بزرگان و دیگر علمای این دوره موجب آن شد که تمدن اسلامی از قرن ۳ تا قرن ۷ هجری قمری به اوج برسد. روش شناسی علمی مبتنی بر تجربه از مهمترین دستاوردهای این چهار دانشمند بزرگ است. ابوریحان بیرونی با مشاهده و تجربه در حوزه های مختلف علمی یکی از سرآمدان روزگار خود محسوب می شود. ابوریحان با تکیه بر روش شناسی علمی و کاربرد عقل و تجربه دستاوردهای بسیاری را برای تمدن اسلامی به ارمغان آورد. این درحالیست که جهان امروز با سرقت ادبی و محتوایی بنیانگذاری این شیوه علمی را به راجر بیکن منتسب کرده است.

حداد عادل از دیگر سخنرانان این مراسم ابوریحان را حکیمی جامع معرفی کرد که تسلط بر علوم زمان خود داشته و همواره از گهواره تا گور به دنبال کسب معرفت بوده است. وی گفت: ابوریحان برخی از کتاب هایش را در ۲۸ سالگی و برخی دیگر را در ۸۰ سالگی نگاشته است. ۱۸۰ کتاب و رساله و مقاله ای که به وی منتسب است، نشان از فعالیت بسیار او در حوزه های گوناگون دارد. اما متأسفانه تنها ۲۸ اثر او بر جای مانده است. توجه ویژه به دانش هایی که امروزه با عنوان علوم انسانی شناخته می شوند وجه ممیز ابوریحان از معاصرانش به شمار می رود.

حدادعادل ادامه داد: ابوریحان روح نقّاد و استقلال رأی داشته است. کتاب اسئله و اجوبه او که پرسش ها و پاسخ های میان او و ابن سینا است، به درستی نشان از این روحیه نقادی و استقلال رأی دارد. حداد عادل در ادامه صحبت تجربه گرایی و عمل گرایی را از دیگر خصایص ابوریحان برشمرد.

در ادامه این برنامه دلخوش ضمن بیان سخنانی درباره ابوریحان بیرونی، پیام امیر عبدالهیان وزیر امور خارجه را به شرح زیر قرائت کرد:

ایران عزیز و مناطق پیرامونی آن به مدت بیش از هزار سال مهد تمدن وعلوم بشری بوده و منطقه ای که از جیحون تا فرات امتداد داشت همواره از قطب های این تمدن درخشان به شمار می آمده اند. ظهور صدها شخصیت بزرگ در رشته های مختلف علمی، هنری و ادبی در این بازه زمانی و در این حوزه جغرافیایی، گواه این مدعاست. یکی از این شخصیت های بزرگ که بر قله های دانش و افتخارات بشری درخشش می کنند، حکیم عالیقدر «ابوریحان بیرونی» است. شخصیتی کم نظیر و ذوابعاد که در رشته های گوناگون علمی مانند ریاضیات، نجوم، طب، تاریخ و فلسفه جزو سرآمدان و ازجمله مفاخر جهان به شمار می رود و دستاوردها و میراث علمی او با گذشت بیش از هزار سال، همچنان در شمار گرانبهاترین گنجینه های بشری قرار دارد. جهان امروزی و خصوصاً ملت های منطقه بسیار خوشوقت اند که از وجود گوهر گرانبهایی چون ابوریحان آگاهند و به آثار او دسترسی دارند.

بررسی شخصیت و آثار حکیم ابوریحان بیرونی به دلیل جامعیت علمی و ذواضلاع بودن ایشان از جنبه های گوناگون آموزنده و دارای اهمیت است اما آنچه که اینجانب مایلم بر آن تأکید کنم، دو بعد «اسلامی» بودن و «فراملی» بودن این شخصیت بزرگ است.

از طرفی، رشد و بالندگی بیرونی و دستاوردهای علمی کم نظیر او در فضای فرهنگی منبعث از اسلام رخ داده و اثبات کننده این حقیقت است که اسلام، دینی سازنده و پیش برنده است که به سعادت دنیوی و اخروی بشر توأمان نظر دارد و راه این سعادت را علم آموزی می داند. از سوی دیگر، «بیرونی» را می توان به معنی واقعی کلمه، نماد همبستگی ملت های منطقه دانست. او به مانند بسیاری دیگر از مفاخر این منطقه در قالب های تنگ نژادی، جغرافیایی و سیاسی نمی گنجد و شخصیتی فراملی و منطقه ای است. او در ازبکستان امروزی به دنیا آمد و تحصیل علم را شروع کرد، در گرگان ایران زیست و به تحصیل و تدریس پرداخت و در هند به کشف ناشناخته ها رفت و سرانجام در افغانستان امروزی آرمید. امروز بزرگداشت بیرونی، بزرگداشت دوستی، همگرای و تقویت همکاری های منطقه ای است. شخصیت کم نظیر بیرونی و عمر پر برکت او می تواند چراغ راهی باشد برای حرکت امروز ملت ها و دولت های منطقه به سمت همگرایی فرهنگی. دستگاه دیپلماسی کشور، با اذعان به اهمیت بی بدیل همکاری های فرهنگی بین کشورها و ملت های همسایه، خود را موظف به استفاده بهینه از فرصت گرامیداشت چهره های فرهنگی شاخصی همچون حکیم ابوریحان بیرونی برای نزدیک تر کردن ملت های منطقه و اجرای سیاست همسایگی در دولت سیزدهم دانسته و بر همین اساس اینجانب لازم می دانم از همه دست اندکاران این همایش و کسانی که ما را مهمان هزاروپنجاهمین سال تولد او کردند، به ویژه بنیاد ایران شناسی سپاسگزاری کنم.

همرسانی کنید:

طراحی و پیاده سازی توسط: بیدسان