به گزارش ایسنا، نوروز پیام آور آغاز سالی جدید و بهارِ طبیعت است. این آیین کهن از دیرباز تاکنون آداب و مراسمی چون خانه تکانی، رویاندن سبزه، خرید لوازم نوروزی، نوروزخوانی، چهارشنبه سوری و ... را با خود، همراه دارد. یکی از مراسم های آیینی ـ سنتی و قدیمی که در روزهای پایانی سال و به عنوان نویددهنده سال نو اجرا می شود، «شالی نو مالی نو» است که هنوز در استان سمنان برگزار می شود.  

در این مراسم چند پسربچه و یا چند جوان به کوچه می آیند و با خواندن اشعاری، نوید سال نو را می دهند. یکی از آن ها شال نو یا دستمال بزرگی به کمر می بندد و مردم هدیه هایشان را در شال او می ریزند که در پایان مراسم بین تمام بچه های حاضر تقسیم می شود. در شهر بسطام از توابع شهرستان شاهرود هر سال در ۱۰ روز آخر سال خورشیدی، معمولا آخرین چهارشنبه سال افرادی مراسم شالی نو مالی نو را اجرا می کنند. در باور اهالی شهر بسطام این افراد نوید سال نو را می دهند و با خوشحالی به استقبال سال جدید می روند.

«شال نو مال نو» را «تبارک تبارک» هم می نامند، هرچند کسی از قدمت آن اطلاع ندارد، اما موی سپیدان بسطامی می گویند که از دیرباز آن را به یاد دارند؛ زمانی که کودک بودند، آن هم در روزگاری که نوروز، رنگ و بوی زندگی ماشینی امروز را نگرفته بود.

چند روز پیش از فصل بهار و عید نوروز، نوجوانان بسطامی که معمولاً ۱۰ تا ۱۶ سال دارند، مراسم خاصی را شروع می کردند که به «شال نو مال نو» معروف بود، رسمی که بزرگسالان را هم به وجد می آورد.

صله رحم همچنین شادباش گفتن عید، محور این آیین است و فلسفه اش نیز خبر گرفتن از احوال همسایه ها و مردم شهر است که بدانند در این روزهای نزدیک به عید کسی به یادشان است. در این مراسم در روزهای پایانی سال، پیام آوران بهار و نوروز در کوچه ها و خیابان ها گذر کرده و به در خانه های اهالی شهر یا روستا می رفتند. این افراد با خواندن ادبیات و ترانه های مرسوم به نوروزخوانی «رفتن زمستان و آمدن بهار» را به مردم نوید می دادند. نوروزخوان اشعاری در وصف بهار، مدح حضرت علی(ع) و صاحبخانه می خواند و در نهایت شخص همراه او با عنوان «پس خوان» یا کیسه دار، هدیه هایی چون شکر، آرد، قند، نان زردو، نان کاک، فتیر، برگه زردآلو(کِشته)، قیصی، بُلبُلی و برنج را از صاحبخانه دریافت می کرد.

بخشی از اشعاری که در این آیین خوانده می شود، به این شرح است: 

«صد سلام و صد علیک، صاحبخانه سلام علیک

سلام من بگیر علیک، از جانب ملا بیکت

بارک و تبارک، سال نوتان  مبارک

تبارک و تبارک، عید شما مبارک»

اگر از درون خانه ندایی بیاید که موافق حضور بچه ها هستند، این شعر خوانده می شود:

«دم خانتان سفیده، عید شما رسیده ا

ای امت محمد، ما را نده خجالت

مُرغانه دَمِ کُلُو، افتاده به یک پهلو

میگه کی زن زن خالو، مرا بده  این یارو

این خانه سه در داره،   کدبانوش هنر داره

سالی یک پسر داره، پسراش بِرَن دهملأ

بخوانند درس ملا الحمد و  قل هوالله

تبارک و تبارک، سال نوتان  مبارک»

و اگر خانه ای هدیه ای نمی داد، نحوه اشعار عوض می شد:

«این خانه یک خِشکیه، صاحبش بِخُشکیه»   

و صاحبخانه به عنوان عکس العمل، پارچ آبی نثار بچه ها می کرد.

همچنین اشعار قدیمی که دیگر خواندن آن ها در سال های جدید مرسوم نیست، به این شرح است:

«بخوانم من به نام خود خدا را، کریم لم یزل بی مدعا را

بخوانم من امام اولین را، شه کشور امیرالمومنین را

امام دومین یعنی حسن را، زبان بگشا که تا گویم سخن را

امام سومین شاه شهیدان، حسینم کشته تیغ لعینان

امام چهارمین زین العباده، اسیر لشکر ابن زیاده

امام پنجمین خوانم ز باقر، به فریادم رسد در روز آخر

امام ششمین خوانم ز جعفر، به فریادم رسد در روز محشر

امام هفتمین موسی کاظم، ز لطفش کارهای خود بسازم

امام هشتمین خوانم رضا را، رضا بخشنده کل جزا را

امام نهمین تقی بیاید، محشر دادخواه ما نماید

امام دهمین خوانم نقی را، گل باغ محمد تقی را

ز یازده من بخوانم عسکری را، قمر و آفتاب و مشتری را

امام است و امام است و امام است، محمد مهدی صاحب الزمان (عج) است»

هانی رستگاران ـ مسؤول ثبت آثار و حرایم میراث ملی استان سمنان ـ درباره وضعیت اجرای اکنون این آیین به ایسنا، گفت: در یکی دو سال اخیر به همت گروه «بهار بسطام» که متشکل از چند جوانان هنرمند بسطامی، که در زمینه نمایش و تئاتر است و با همفکری و همکاری چند نوجوان این آیین سنتی در بسطام احیا شده است. به دنبال اعلام عمومی در شهر بسطام، امام جمعه بسطام نیز با این گروه همراه شده اند. امروزه با حمایت از مستمندان و نیازمندان شهر بسطام، تمام هدایای مردمی در آیین «شالی نو مالی نو» چه نقدی و چه غیر نقدی تحویل «مرکز نیکوکاری حضرت امام سجاد «ع» بسطام و با نظارت کانون خادم یاران رضوی بسطام و تایید امام جمعه در آخرین روز سال بین نیازمندان تقسیم می شود.  

او اضافه کرد: در مراسم امروزی «شالی نو مالی نو» به خاطر نشاط اجتماعی و جنبه هنر نمایشی آیین از حضور دو هنرور محلی به عنوان «بابا نوروز» و «ننه سرما» در کنار نوجوانان استفاده شده و در پایان مراسم به صورت نمادین ننه سرما توسط بابا نوروز از شهر اخراج می شود. در این بین اهالی نیز با وجود زحمات گروه و حضور بابا نوروز و ننه سرما بیشتر از این گروه ها حمایت می کنند و با رضایت، هدایای خود را به بچه ها می سپارند. خوشبختانه با حمایت امام جمعه و لطف مردم بسطام در نوروز گذشته، طی دو شب اجرای این آیین، مبلغ ۲۲ میلیون تومان هدایای نقدی و غیر نقدی جمع آوری شد که با استقبال کانون خادم یاران رضوی مواجه شد و در کنار اقلام مرکز نیکوکاری حضرت امام سجاد (ع) دل نیازمندان را شاد کردند.

انتهای پیام