در حال بارگذاری... لطفا صبر کنید.
به گزارش ایسنا، هر چند با خروج یک جانبه آمریکا از برجام، لغو تحریم های اقتصادی و هسته ای محقق نشد اما امروز شاهد چیدن یکی از مهم ترین میوه های برجام در رابطه با رفع محدودیت ها و تحریم ها در حوزه نظامی و تسلیحاتی هستیم.
محدودیت های نظامی و تسلیحاتی ایران از آن رو وضع شده بود که آمریکا و کشورهای اروپایی با ادعاهای واهی و با اعمال نفوذ سیاسی و بین المللی، برخی فعالیت های نظامی ایران در گذشته را مرتبط با برنامه هسته ای ایران دانستند و تحریم های ظالمانه ای را در این حوزه به ایران تحمیل کردند.
ایران در حوزه نظامی هیچ گاه خود را محدود یا وابسته به شرایط سیاسی بین المللی نکرده و همواره برنامه دفاعی، امنیتی و نظامی خود را با قدرت پیش برده است؛ درست مشابه سیاستی که در سایر بخش ها از جمله برنامه هسته ای یا توسعه صنایع پیشرفته اعمال کرده است. در عین حال هیچ کس تاثیر منفی تحریم ها بر سرعت و کیفیت حرکت کشور در روند توسعه و پیشرفت را نمی تواند انکار کند.
هر چقدر دولت ها در مقاطع مختلف بتوانند فشارهای سیاسی بین المللی و تحریم های غیرقانونی و ظالمانه را از دوش کشور بردارند ایران را یک گام به مرزهای توسعه یافتگی و دانش نزدیک تر کرده اند. در این چارچوب رفع تحریم های بین المللی علیه فعالیت های متعارف نظامی ایران از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.
لغو تحریم های تسلیحاتی در مقطعی اتفاق می افتد که ایران در حوزه ساخت و تولید انبوه تجهیزات نظامی در ابعاد مختلف سبک و سنگین به درجه ای از خودکفایی و تبحر رسیده که می تواند به سرعت در منطقه و دنیا مطرح شود. از این رو حفظ این فرصت تاریخی و استفاده بهینه و عقلانی از آن ضروری است.
بر اساس بند ۳ و ۴ ضمیمه ب قطعنامه ۲۲۳۱، در ۲۶ مهرماه (۱۸ اکتبر) یا آن طور که در قطعنامه ۲۲۳۱ «روز انتقالی یا هشت سال پس از تاریخ روز قبول توافق» نامیده شده، بخشی از تحریم ها و محدودیت های ایران که از سوی شورای امنیت سازمان ملل وضع شده، لغو می شود.
مهم ترین موارد مربوط به سازمان ملل که در روز ۱۸ اکتبر به صورت خودکار لغو می شوند؛
- ایران می تواند همه نوع فعالیت در ارتباط با موشک های بالستیک که قابلیت حمل سلاح هسته ای دارند را انجام دهد
- کشورهای جهان دیگر مجبور نیستند قبل از انتقال برخی از موشک ها، پهپادها و فناوری های مرتبط به و از ایران از شورای امنیت مجوز دریافت کنند.
- کشورهای عضو سازمان ملل باید دارایی های افراد و نهادهای درگیر در برنامه های موشکی و هسته ای ایران را آزاد کنند.
تمام این محدودیت ها و تحریم ها بعد از ۲۶ مهرماه به صورت خودکار لغو خواهند شد، مگر این که شورای امنیت سازمان ملل در جلسه ای با صدور یک قطعنامه با لغو این بندها مخالفت کند.
شورای امنیت سازمان ملل در سال ۲۰۰۷ میلادی خرید و فروش سلاح های متعارف را در ارتباط با ایران ممنوع کرد. تانک جنگی، خودروهای رزمی و زرهی، توپخانه های سنگین، هواپیماهای نظامی و جت های جنگنده، بالگردهای تهاجمی، ناوهای جنگی، انواع موشک های کروز و بالستیک ، سامانه های موشکی و دفاع موشکی، سکوهای پرتاب موشک، زیردریایی و قطعات یدکی مورد نیاز تسلیحات، آموزش استفاده و به کارگیری و البته تعمیر ادوات نظامی، تامین مالی و خدمات مالی برای خرید و فروش موارد یاد شده، همگی در تحریم شورای امنیت علیه ایران قرار داشت. ایران نه اجازه آن را داشت که این اقلام را بخرد و نه اجازه داشت این ادوات را در صورت تولید داخلی به فروش برساند.
این تحریم ها برقرار بود تا اینکه در روند مذاکرات هسته ای ۲۰۱۵ در وین میان ایران و ۱+۵، تحریم ها مرتبط با صنعت نظامی ایران که به واسطه فعالیت های هسته ای ایران تحریم شده بودند نیز مورد بحث قرار گرفت. چون دلیل تحریم های تسلیحاتی، اختلاف بر سر برنامه هسته ای ایران بود، تیم مذاکراتی ایران بر رفع این تحریم ها در چارچوب توافق هسته ای تاکید داشت. هر چند این موضوع یکی از موضوعات اختلافی مهم در روند مذاکرات هسته ای در سال ۲۰۱۵ بود اما در نهایت دو طرف بر سر لغو تحریم های تسلیحاتی متعارف و موشکی ایران توافق کردند و این توافق در برجام مورد توجه قرار گرفت و در قطعنامه ۲۲۳۱ نیز تصویب شد.
بر اساس پیوست (ب) قطعنامه۲۲۳۱، کلیه دولت ها می توانند در فعالیت های مشروحه ذیل مشارکت کرده و اجازه انجام آن ها را صادر کنند، مشروط به اینکه شورای امنیت از قبل به صورت مورد به مورد، تصمیم به صدور اجازه انجام چنین فعالیت هایی بگیرد:
(الف) عرضه، فروش، یا انتقال مستقیم یا غیرمستقیم تمامی اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری های مذکور در سند S/۲۰۱۵/۵۴۶ و همچنین هرگونه اقلام دیگر که بنا به تشخیص دولت ذی ربط بتواند به توسعه سیستم های حمل تسلیحات هسته ای کمک کند، از قلمرو خود، یا بوسیله اتباع خود یا با استفاده از کشتی ها یا هواپیماهای تحت پرچم شان به مبدا ایران، یا برای استفاده در ایران یا برای بهره مندی ایران، خواه از قلمرو آنان نشات گرفته باشد یا خیر.
(ب) ارائه هرگونه فناوری یا مساعدت فنی یا آموزش، مساعدت مالی، سرمایه گذاری، خدمات واسطه گری و سایر خدمات، و نیز انتقال منابع یا خدمات مالی به ایران، یا تحصیل منفعتی توسط ایران در هر یک از فعالیت های تجاری در کشور دیگر، در ارتباط با عرضه، فروش، انتقال، تولید و یا استفاده از اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری های شرح داده شده در بند فرعی (الف) و یا مرتبط با فعالیت های شرح داده شده در بند ۳.
مشروط به اینکه در صورت صدور تاییدیه توسط شورای امنیت: (الف) قرارداد مربوط به تحویل چنین اقلام یا انجام چنین همکاری هایی متضمن تضمین های مناسب در خصوص استفاده کننده نهایی آنها باشد؛ و (ب) ایران متعهد شود از چنین اقلامی برای توسعه سیستم های حمل تسلیحات هسته ای استفاده نکند.
دولت آمریکا در هفته ها و ماه های باقی مانده تا ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰؛ سال پنجم اجرای برجام، تلاش های گسترده ای برای مقابله با لغو تحریم های تسلیحاتی ایران، که تهران آن را دستاوردی بزرگ در چارچوب برجام می دانست، انجام داد اما جامعه بین الملل به ویژه سه کشورهای اروپایی عضو برجام در شورای امنیت سازمان ملل متحد به همراه روسیه و چین در مقابل ایالات متحده قرار گرفتند و در نهایت آنچه در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل مورد توافق قرار گرفته بود، محقق شد. کشورهای اروپایی به طور مستمر اعلام کرده بودند، آمریکا عضوی از برجام نیست و نمی تواند درخواست بازگشت تحریم های (تسلیحاتی) ایران را ارائه دهد.
آمریکا در اردیبهشت سال ۹۷ با تصمیم رئیس جمهوری وقت این کشور، از توافق هسته ای ایران خارج و تمام تحریم های این کشور علیه ایران مجدد فعال شد.
بخش پایانی تحریم های تسلیحاتی ایران ۲۶ مهرماه (۱۸ اکتبر) بر اساس آنچه در چارچوب زمان بندی برجام در سال هشتم توافق شده بود، لغو می شود؛ تحریم هایی که می تواند به بسیاری از ابهامات و تردیدها درباره ساخت، فروش و خرید تسلیحات نظامی در قالب قواعد بین المللی پایان دهد. شاید به لحاظ عملی و سیاسی رفع این محدودیت ها گشایشی در تعامل قانونی و بین المللی ایران در حوزه نظامی و دفاعی ایجاد نکند، اما برداشته شدن چتر فشارهای حقوقی و ترس از کشانده شدن پای کشورها به شورای امنیت یا دادگاه های بین المللی و مواجهه با اعمال فشار کشورهای قدرتمند، می تواند فرصت های قابل توجهی برای ایران و کشورهای دیگر که خواستار توانمندی نظامی ایران هستند، رقم بزند. هم چنین برداشته شدن موانع قانونی و حقوقی در حوزه فعالیت های نظامی متعارف می تواند گام مهمی در ورود ایران به حوزه تعاملات بین المللی به ویژه کشورهای قدرتمند همسو با ایران باشد.
هر چند آمریکا جداگانه کلیه تحریم ها علیه ایران را در سال ۲۰۱۸ بازگرداند و سه کشور اروپایی نیز در شهریور ماه سال جاری اعلام کردند که تحریم های تسلیحاتی ایران در سال هشتم اجرای برجام را در سطح ملی و یک جانبه لغو نخواهند کرد و روز سه شنبه هفته جاری هم بر حفظ این تحریم ها تاکید کردند، اما این اقدامات، واقعیت ها درباره تاثیر سیاسی و اقتصادی لغو تاریخی تحریم های تسلیحاتی ایران را تغییر نمی دهد.
دیپلمات های اروپایی و کارشناسان سیاسی اقدام تروئیکای اروپایی نسبت به لغو نکردن این تحریم ها را بهانه استفاده روسیه از پهپادهای ساخت ایران در جنگ اوکراین و همچنین احتمال انتقال موشک های ایرانی به روسیه بیان می کنند. کشورهای اروپایی مدعی هستند که با توجه به نقض تعهدات برجامی، ایران نباید از امتیازات برجام بهره مند شود.
دولت های اروپایی درحالی بر سر موضوع پهپادهای منتسب به ایران که در جنگ روسیه علیه اوکراین استفاده شده است، هیاهو به پا کرده اند که با وجود گذشت یک سال و نیم از این جنگ هنوز هیچ سند و استنادات محکمی در این راستا نه به ایران و نه به مجامع بین المللی ارائه نکرده اند و سعی دارند ایران را مقصر ناکامی های شان در برابر روسیه در زمین اوکراین جلوه دهند.
در عین حال با لغو تحریم های تسلیحاتی به طور کامل در سال هشتم اجرای برجام، دیگر موضوع غیرقانونی بودن تعاملات نظامی ایران با کشورهای دنیا که تمایل سیاسی و تجاری به انجام این کار داشته باشند موضوعیت نخواهد داشت.
کشورهای اروپایی در حالی یک جانبه از اجرای تعهدات برجامی خود در رابطه با لغو محدودیت ها در سال هشتم شانه خالی کردند که در سال ۲۰۲۰ در برابر آمریکا در شورای امنیت که سعی داشت قطعنامه ای برای تمدید تحریم های تسلیحاتی به تصویب برساند سد محکمی ایجاد کردند اما امروز که سیاست ها و منافع خود در اوکراین و اروپا به خطر افتاده است، در میانه ناکامی هایشان در برابر روسیه، بدعتی خطرناک را رقم زدند و مهم ترین دستاورد دیپلماتیک خود در سطح بین المللی یعنی مذاکرات هسته ای و برجام را نادیده گرفتند.
در چنین شرایطی این سوال برای افکار عمومی ایران و دنیا مطرح می شود که وقتی آمریکا و اروپا برای منافع ملی خود، تعهدات ملی و قوانین و مقررات بین المللی را به راحتی زیر پا می گذارند چرا حفظ توانمندی نظامی و هسته ای ایران در برابر فشارها تعجب برانگیز است!
ایران بر اساس سیاست های کلی خود در حوزه های «های تک» به ویژه هسته ای و نظامی هیچ وقت نسبت به وضع محدودیت ها و تحریم کشورها به لحاظ ملی و بین المللی اعتنایی نکرده و برنامه خود را پیش برده است. از کشورهای متعدد به شیوه های مختلف برای توسعه موشک های بالستیک خود، قطعات مورد نیاز را تهیه و آزمایش های موشکی اش را در طول این سال ها بارها به انجام رسانده است. در همین چارچوب در یک دهه اخیر در ساخت قطعات و مهندسی معکوس فناوری های نظامی به ویژه پهپادها به پیشرفت های قابل توجهی دست یافته است.
از زمانی که ایران فناوری ساخت پهپادهای پیشرفته نظامی را در اختیار گرفت ۱۰ سال می گذرد و در این فرصت بسیار کوتاه توانسته به یکی از موفق ترین و قابل اطمینان ترین تولیدکنندگان پهپادهای نظامی و جنگنده از جمله پرسه زن، انتحاری، تجسسی و غیره تبدیل شود. توسعه صنعت نظامی ایران در حالی روی داده است که شدیدترین تحریم ها و فشارهای سیاسی بین المللی به لحاظ اقتصادی، سیاسی و تکنولوژیک علیه ایران اعمال می شود با این حال ایران در این صنعت خودکفاست.
پایان تحریم های تسلیحاتی ایران آن هم به طور کامل، این فرصت را به ایران می دهد تا با کشورهای همسو از جمله چین و روسیه تسلیحات یا جنگ افزارهای نظامی مثل جت های جنگنده، تانک و نفربر و غیره تبادل کند. پیش بینی می شود مناسبات و تعاملات نظامی ایران در بعد صنعتی و تجاری در سال های پیش رو به سرعت گسترش یابد.
با لغو کامل تحریم های تسلیحاتی، ایران دیگر هیچ مانعی به ویژه به لحاظ قوانین بین المللی برای تعامل در این حوزه ندارد. گسترش این تعاملات هر چند به طور محدود و منطقه ای، آرام آرام ایران را به دروازه مبادلات تجاری نظامی نزدیک خواهد کرد.
ایران از این پس می تواند به طور جدی در صدد توسعه دیپلماسی دفاعی دو و چندجانبه و مشارکت فعال در ترتیبات امنیتی منطقه ای و بین المللی باشد.
البته برای تحقق این هدف، ضروری است مقامات سیاسی و نظامی کشور این پنجره تاریخی گشوده شده را مغتنم بدانند و فراتر از دیدگاه های سیاسی و جناحی و جدای از اینکه این دستاورد حاصل فعالیت کدام دولت بوده است، از آن برای پیشبرد منافع کلان کشور استفاده کنند و اجازه ندهند رویکردهای سیاسی مانع از چیدن معدود ثمره توافق هسته ای برای کشور در بعد تسلیحاتی شود.
انتهای پیام