در حال بارگذاری... لطفا صبر کنید.

ایران به عنوان یک کشور دارای نیروگاه اتمی فعال و تاسیسات هسته ای برنامه مدیریت اضطراری پرتویی دارد یا خیر؟

به گزارش ایسنا، ایران به عنوان یکی از کشورهای دارای نیروگاه اتمی فعال و فعالیت ها و تاسیسات صلح آمیز هسته ای باید در برابر حوادث طبیعی و خسارات ناشی از آن، برنامه ای مدون و عملیاتی داشته باشد. حوادث هسته ای ویژگی های خاصی دارند که یکی از مهم ترین آنها این است که این حوادث محدود به مرزهای آن کشور نیستند و ابعاد رادیولوژیکی وسیعی پیدا می کنند که با حواس پنج گانه درک نمی شوند، از این رو لزوم یک برنامه مدون پیشگیری و کاهش خسارت ناشی از چنین پدیده هایی در کشور ضروری است.

بیش از یک دهه پیش کشور به لزوم تدوین چنین طرحی اقدام کرد و این طرح در نهایت تهیه و ارائه شد، اما به دلیل برخی نواقص و عدم تطابق با قوانین و استانداردهای بین المللی مورد بازبینی قرار گرفت.

«طرح ملی مدیریت شرایط اضطراری پرتویی» بر اساس بند الف ماده ۴۱ قانون پنج ساله برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی کشور مصوب ۱۳۹۵ تصویب شده است که بر اساس آن سازمان انرژی اتمی مکلف شد با رعایت اصول پدافند غیرعامل نسبت به تدوین طرح ملی مقابله با شرایط اضطرارای نیروگاه ها و تاسیسات هسته ای با همکاری سازمان (برنامه و بودجه)، وزارت خانه های دفاع و پشتیبانی، نیروهای مسلح، امور خارجه و سازمان پدافند غیرعامل و سایر دستگاه های ذی ربط اقدام کرده و آن را به تصویب شورای عالی امنیت ملی برساند.

از سال ۱۳۹۰ این طرح از طرف سازمان پدافند طراحی و ابلاغ شد اما به دلایل فنی نتوانست به خیلی از اهدافش دست پیدا کند، چرا که برخی از استانداردهای بین المللی که در مدیریت شرایط اضطراری باید در طرح گنجانده می شد، نبود. به همین دلیل در برنامه ششم توسعه تصویب شد تا این برنامه بازبینی شود و این وظیفه به سازمان انرژی اتمی داده شد. در سال ۱۳۹۷ بازبینی این طرح شروع شد و این کار حدود دو سال و نیم زمان برد تا به یک توافق جمعی با تمامی سازمان ها و نهادهای مربوطه دست پیدا کنند و در نهایت در  سال ۱۳۹۹ شورای عالی امنیت ملی این طرح را تصویب کرد. در پایان سال ۱۴۰۱ بعد از جلسات متعدد در شورای عالی امنیت ملی این طرح ابلاغ شد.

اهداف برنامه مدیریت شرایط اضطراری پرتویی به طور خلاصه به شرح زیر است؛

مدیریت یکپارچه شرایط اضطراری پرتویی،
اطمینان از همسو و هم راستا بودن ظرفیت های مناسب و کافی در سازمان های پاسخ در سطح استانی و ملی،
کاهش آسیب پذیری جامعه،
افزایش تاب آوری جامعه،
کاهش و محدود کردن حادثه در محل وقوع و کاهش پیامدهای آن،
ارتقای خدمات سلامت مردم شامل پیشگیری از آثار قطعی و مرگبار حادثه و کاهش آثار احتمالی و بلندمدت حادثه،
ارتقای سطح آموزش و اطلاع رسانی عمومی،
مردم یاری و صیانت از مردم،
کاهش پیامدهای روانی،
حفاظت از محیط زیست و
کاهش پیامدهای اقتصادی و بهره گیری از توان همه ارگان های پاسخ جهت کنترل حادثه.

یکی از موضوعات جدی در این برنامه این است که این طرح باید با ساختار مدیریت بحران کشور به طور یکپارچه عمل کند و جنبه ملی داشته باشد و ذیل آن برنامه های تخصصی برای مقابله و جبران خسارات حوادثی مثل زلزله، حوادث شیمیایی، سیل و غیره در نظر گرفته شود.

در این طرح وظایف و مسئولیت ها به طور جزیی و با دقت تشریح شده است و دامنه شمول آن تقریبا به تمام حوادث سیستمی که در تاسیسات هسته ای و غیر هسته ای رخ می دهد یا در حوادثی از جمله گم شدن یا سرقت مواد هسته ای، سقوط سفینه فضایی و غیره برمی گردد. تنها حوزه ای از حوادث که از شمول این طرح خارج است، بحث حمله نظامی  یا حمله هسته ای به کشور است که در این مورد به دلیل نوع ساختار پاسخ، مدیریت آن در این طرح نمی گنجد، البته اقدامات تروریستی که به حادثه در تاسیسات هسته ای منجر می شود، در طرح ملی مذکور دیده شده است.

در حالت کلی سه وضعیت پرتودهی بر اساس مقرارت ملی و آژانس بین المللی انرژی اتمی وجود دارد که در کشور برای هر سه وضعیت دستورالعمل خاص وجود دارد. یکی از مسائلی که در طرح ملی دیده شده است و ضروری است در اجرای کار هم مورد توجه باشد، انطباق دستورالعمل ها با استانداردهای بین المللی و آژانس است، چون اگر این انطباق وجود نداشته باشد در تعامل با کشورهای همسایه یا در توافقات دو جانبه در استفاده از تجارب و مدیریت عملیاتی با چالش های جدی رو به رو می شویم. 

در طرح ملی سه طبقه بندی کلی برای حوادث وجود دارد؛ اول حوادثی است که در تاسیسات هسته ای رخ می دهند و منشاء آنها در درون تاسیسات است. دوم، حوادثی که خارج از تاسیسات رخ می دهد، مثل حمل و نقل مواد هسته ای، سقوط سفینه فضایی، سرقت و گم شدن چشمه رادیواکتیو و غیره، نوع سوم حوادثی است که خارج از کشور انجام شود، اما کشور متاثر از آن حوادث می شود مثل اتفاقی که در یکی از نیروگاه های کشورهای همسایه رخ دهد. طرح ملی بر اساس این سه مفهوم از حوادث برنامه ریزی شده است و پاسخ ها و مدیریت در دو سطح ملی و استانی در نظر گرفته شده است.

هم چنین دبیرخانه ستاد مدیریت شرایط اضطرار در وزارت کشور تشکیل می شود و رییس ستاد وزیر کشور است. در شرایط خاص که نیاز به بسیج ملی در سطح وسیع باشد، این تصمیم در سطح شورای عالی امنیت ملی و رئیس جمهور اتخاذ می شود.


علاوه بر این، در این طرح تجهیز، آموزش و برنامه ریزی نیروی انسانی متخصص که در شرایط بحرانی باید به کار گرفته شوند، در نظر گرفته شده است. علاوه بر این آمادگی و تجهیز هر استان باید متناسب با توان و نیاز هر استان باشد. مثلا نیازمندی استان بوشهر با استان خراسان شمالی متفاوت است یا استان هایی که دارای تاسیسات هسته ای هستند یا دارای تاثیرپذیری جدی از حوادث برون مرزی در دسته بندی اول قرار گیرند. اما مسئولیت مدیریت کار به عهده استانی است که حادثه در آن رخ داده است.

شایان ذکر است با توجه به پروژه های هسته ای جدید که در کشور در حال انجام است و مورد بهره برداری قرار می گیرند، تغییراتی در این طرح در کوتاه مدت اعمال خواهد شد و وظیفه اعمال این تغییرات به ستاد ملی اجرای طرح سپرده شده است.

اگر حوادث هسته ای در بالاترین سطح در کشور داشته باشیم، شورای عالی مدیریت بحران تشکیل می شود که سیاست گذاری ها و تصمیمات کلان در آن برنامه ریزی می شود، اما این شورا در شرایط خاص فعال می شود و حوادث دیگر در سطوح پایین تر در ستاد ملی مدیریت بحران تصمیم گیری می شود. هم چنین تمام سازمان های کشور تحت نظارت ستاد ملی و استانی قرار می گیرند. این ستادها در حوزه رادیولوژیکی و اثرات آن و پیش بینی از تبعات، از مرکز نظام ایمنی هسته ای کشور مشاوره می گیرند.

به طور کلی این طرح به ما نشان می دهد در شرایط اضطرار مدیریت بحران چگونه باید انجام گیرد و هر سازمان و شهر و استانی چه اقداماتی را باید انجام دهد. وجود چنین دستورالعلمی می تواند راهگشای موثر و مهمی در شرایط بحرانی باشد. این ساز و کار در مرداد ماه سال جاری توسط وزیر کشور به تمام سازمان های مختلف ابلاغ شده است و تدوین طرح های استانی در دستور کار است و در پایان سال جاری قرار است اولین طرح در استان بوشهر آماده شود که شامل عملکرد نیروگاه در شرایط اضطرار است.

انتهای پیام


طراحی و پیاده سازی توسط: بیدسان