در حال بارگذاری... لطفا صبر کنید.
با پایان دولت سیزدهم گفت وگویی با محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پیرامون فعالیت هایی که در وزارتخانه داشته است، داشتیم؛ دامنه پرسش ها بیشتر معطوف به سندهای بالادستی، مصوبه هایی از جمله کمیته قضایی وزارت ارشاد و شفافیت در وزارت ارشاد بود.
در ادامه مشروح گفت وگوی ایسنا با محمدمهدی اسماعیلی، در پی می آید:
شاید مشکلاتی باشد اما سرجمع پر رونق بودیم
- آقای اسماعیلی، می خواهم پرسش هایم را با کلیدواژه ای شروع کنم که شما در مصاحبه ها و مراسم های مختلف بارها به کار برده اید؛ «رونق فرهنگی» اینکه در «دولت سیزدهم پررونق ترین دوره فرهنگی بوده است». سنجه «رونق فرهنگی» که به کار می برید چیست؟
از شما همکاران خوبمان در خبرگزاری ایسنا هم به واسطه لطفی که به بنده در این دوره وزارت داشتید، پوشش اخبار و هم برای نگاه فرهنگی ای که دارید، تشکر می کنم؛ به هرحال خاستگاه شما دانشگاه و دانشجو است که برای همه ما، امر مبارکی است.
اگر این واژه را به کار می برم، دقیقاً «کَمّی» است. اگر «کَمّی» به کار نبرم؛ مانند این است که کسی در نقطه ای بایستد و بگوید اینجا وسط زمین است، بیایید متر کنید. از من بپرسید چرا در کمتر از ۳ سالی که مسئولیت وزارتخانه را برعهده گرفته اید و حالا قرار است به دولت بعدی تحویل دهید، می گویید رونق اتفاق افتاده است؟ من با عدد و رقم صحبت می کنم. زمانی که در حال آماده سازی برنامه وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی بودم، همه می گفتند نگاه به فرهنگ و هنر در دولت، نگاه درجه دوم است و اعتبارات لازم برای حوزه فرهنگ و هنر اختصاص داده نمی شود و مسائلی ازاین دست. سالی که با رأی اعتماد مجلس، مسئولیت وزارت خانه را برعهده گرفتم، بودجه وزارت فرهنگ و اسلامی ۱۲۰۰ میلیارد بود البته بودجه هایی در بخش های دیگر هم بود؛ اما بودجه کلی ۱۲۰۰ میلیارد بود. امسال که دارم مسئولیت وزارتخانه را به دولت بعد تحویل می دهم، بودجه وزارت فرهنگ ۲۰ هزار میلیارد شده، چیزی حدود ۱۸ برابر.
یا بودجه سازمان فرهنگ و ارتباطات سازمان دولتی است، افزایش یافته است؛ روز اولی که مسئولیت وزارتخانه را برعهده گرفتم، رئیس وقت سازمان فرهنگ و ارتباطات که الان سفیر کشورمان در بوسنی است، می گفت بودجه سازمان در سال ۱۳۹۲، ۱۰ میلیون دلار بوده است و سال ۱۴۰۰ باتوجه به افزایش های ریالی، ۲ میلیون دلار شده است درحالی که ارز ۱۰ برابر رشد کرده بود؛ آن زمان عدد حدود ۳۶۰-۳۷۰ میلیارد تومان بود و امروز به بالای ۲۵۰ میلیارد رسیده است. می توان مثال های بسیاری در حوزه بودجه زد.
در حوزه نمایشی می توان به استقبال مردم از برنامه های نمایشی اشاره کرد؛ شاید برخی بگویند سال ۱۴۰۰ دوران کرونا بوده و از حیث مخاطب با ۱۴۰۳ قابل قیاس نیست؛ اما سال ۱۳۹۸ با سال ۱۴۰۲ قابل قیاس است، اجراهای صحنه ای ۳ برابر شده است. این را منِ نوعی نمی گویم آمارها می گوید که در دست شما هم هست. در این حوزه آمارها مأخذ واحد دارند، سنجه اش یک سنجه کمی است که حتی یکان را هم نشان می دهد. سال گذشته مخاطبِ سینما نزدیک به ۳۰ میلیون نفر بوده است. فروش سینما ۱۲۰۰ تا است و پیش بینی می شود امسال بالای ۱۵۰۰ تا باشد که سه ماهه اول سال خود را نشان می دهد.
در حوزه زیرساخت های فرهنگی هم پروژه های مهم و مجتمع های بزرگ چند سالانه را در حوزه موسیقی، تئاتر و کتابخانه ها افتتاح کردیم؛ سالی که وزارتخانه را تحویل گرفتم تعداد سینماها چیزی حدود ۵۷۰ یا ۵۸۰ تا بوده و امسال که وزارتخانه را تحویل می دهم، نزدیک ۹۰۰ تا سینما داریم. در زیرساخت ها مجموعه ای که در کرمان افتتاح شده زیباترین مجموعه است و مجموعه ای که در یزد افتتاح خواهد شد، از همه زیباتر است. این مجموعه چند ماهی است که آماده افتتاح است؛ اما به دلیل مسائل اخیر نتوانستیم افتتاح کنیم.
در ۴۵ سال گذشته موسیقی هیچ قانونی نداشت، در هر شهرستان و استان هرکسی به گونه ای که می خواست عمل می کرد
همچنین قوانین بالادستی ایجاد کردیم؛ در ۴۵ سال گذشته موسیقی هیچ قانونی نداشت، در هر شهرستان و استان هرکسی به گونه ای که می خواست عمل می کرد. ما سند موسیقی را به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رساندیم و فقیهی مانند آیت الله رئیسی آن را ابلاغ کرد. در شورای عالی انقلاب رؤسای سه قوه و مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور حضور دارند در واقع این سند را به تصویب همه افراد رساندیم و همه پای آن را امضا کردند. سند هنرهای نمایشی و تئاتر را نیز در صحن شورای هنر مصوب کردیم و الان در شورای عالی است. بنیاد ملی تئاتر، بنیاد ملی پویانمایی و بنیاد ملی سبک زندگی را تأسیس کردیم. همچنین شهر جهانی صنایع خلاق فرهنگی را تأسیس کردیم.
زمانی که دولت را تحویل گرفتم، حدود ۴ هزار خبرنگار عضو صندوق اعتباری هنر بودند و امسال بیش از ۱۱ هزار نفر عضو صندوق هستند، اگر این رونق نیست، چه کلمه دیگری باید برای آن به کار ببریم، شما راهنمایی کنید.
در میزان تماشاگر و فروش، زیرساخت ها و قوانین به برخی از مسائل اشاره شد، این حرف من به معنای این نیست که همه مشکلات حل شده و هیچ مشکلی نداریم، نه، پررونقی در مقایسه با گذشته است هرچند ممکن است در نقطه ای از گذشته هم عقب باشیم؛ اما سرجمع معدل که بگیریم، دوره پررونقی بوده است.
می خواستند فرهنگ را تعطیل کنند
البته این را هم باید اضافه کرد در این سه سالی که ما بودیم یک سالش به کرونا گذشت و بعد هم فتنه بزرگ فرهنگی را داشتیم؛ در سال ۱۴۰۱ عده ای که از قضا می بینم این روزها اظهارنظر می کنند، البته خوشحالم که اظهارنظر می کنند و به حوزه فرهنگ و هنر لبخند می زنند، در مقابل فرهنگ و هنر ایستاده بودند و می خواستند فرهنگ و هنر را در این کشور تعطیل کنند، جشنواره ها را تحریم کردند. یک تروریسم فرهنگی راه افتاده بود تا یک فعال فرهنگی می خواست کاری انجام دهد، از فضای مجازی گرفته تا فضای حقیقی به او هجمه می کردند. پاییز ۱۴۰۱ داشتند فرهنگ و هنر را تعطیل می کردند، ما اجازه ندادیم آن ها به مقصد خودشان برسند، نه تنها جلوی تعطیلی را گرفتیم و نه تنها عادی سازی کردیم؛ بلکه در کمترین فاصله پررونق ترین دوره فرهنگ و هنر را رقم زدیم، نمایشگاه های مختلف و جشنواره ها را برگزار کردیم.
من با کمیت حرف می زنم؛ زمانی که داشتم اینجا را تحویل می گرفتم، انجمن سینماداران اعلام کردند می خواهند سینما را تعطیل کنند، چون فیلمی فروش نمی رود. مجموع فروش فیلم موفق به ۵۰ میلیارد تومان نمی رسید، در این دوره چند فیلم با فروش بالای ۲۰۰ میلیارد و ۳۰۰ میلیارد، تجربه کردیم.
به قول یکی از مسئولین سینما زمانی فروش ۳۰ میلیاردی یعنی فیلم، فیلم موفقی است الان این مقدار فروش یعنی فیلم ضعیف است. این اتفاق مهمی است که رخ داده است.
به من نمی خورد حرف غیرعلمی بزنم
- خب کمیت برای ارزیابی عملکرد می تواند لبه تیغ باشد یعنی آنچه که مدنظر شماست را پوشش دهد اما در عین حال کافی نباشد. بسیاری معتقدند ارزیابی عملکرد در حوزه فرهنگ کیفی است.
آنچه که به آن خدشه ای وارد نمی شود، کمیت است. می توانم بگویم وضعیت فروش تئاتر چطور بود. وضعیت زیرساخت ها چطور بود؟ من نمی دانم چه شاخص دیگری برای این مووضع وجود دارد.
اگر بخواهیم به حوزه کیفی وارد شدیم، حرف های بسیاری برای گفتن دارم. برنامه هفتم توسعه را ببینیم و با برنامه قبل از آن مقایسه کنید. بالای ۱۲ حکم مهم و اساسی در برنامه هفتم در نظر گرفته شده است که می توانم از تاریخ شکل گیری ایده، تاریخ جلو رفت و تا اینکه در لایحه دولت آمده، در کمیسیون تلفیق چه وضعیتی داشته و در صحن مجلس در شورای نگهبان و مجمع تشخیص تک تک شان را برایتان روایت کنم. هر شاخص کمی و کیفی که بررسی کنید به عنوان کسی در مقطع دکتری دانشگاه تهران کرسی دارم و سیاست گذاری فرهنگی درس می دهم این را می گویم به عنوان کسی که صاحب کرسی در دانشگاه تهران است و تلاش می کنم حرف علمی باشد و به من نمی خورد حرف غیرعلمی بزنم می گویم با هر شاخصی کمی و کیفی مقایسه کنید این دوره از سه سال دولت آیت الله شهید با هیچ دوره از تاریخ فرهنگ و هنر کشور قابل مقایسه نیست البته در سرجمعش.
گزارش ها اعلام می شود / سوال بپرسید جواب می دهیم
- پرسش بعدی من ناظر بر شفافیت در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است موضوعی که همیشه مورد مطالبه رسانه ها بوده و در هر موقعیتی درباره آن از شما پرسیده شده است. شما نیز این همراهی را اعلام کرده گفته اید مسائل را به صورت شفاف ارائه خواهید کرد؛ اما چنین رویکردی در میان مدیران میانی شما وجود نداشت. در دولت دوازدهم در بخش معاونت سینمایی، تعداد فیلم ها و بودجه شان به صورت مشخص مطرح می شد، درباره نمایشگاه های مختلف نیز بودجه هایشان اعلام می شد، همیشه هم مورد نقد بود. در حوزه معاونت فرهنگی مسئله کاغذ دولتی را داشتیم معمولاً فهرست کسانی که کاغذ دریافت می کردند با میزان تخصیص کاغذ اعلا می شد، در این سه سال دریغ از یک آمار که کاغذ دولتی به چه کسانی تخصیص داده شده و تخصیص کاغذ به چه صورت بوده یا هیئت خرید کتاب که مشخص نیست از کدام ناشر به چه میزان کتاب خریداری شده است. این مسئله مطرح است شفافیتی که آقای وزیر قولش را می دهد، کجاست و چرا مدیران همراهی نمی کنند؟ خودتان بر مسئله ارزیابی عملکرد دولت بر کمیت تأکید دارید؛ اما این اعداد در اختیار رسانه ها قرار نمی گیرد. ممنون می شوم توضیح دهید چرا دیوار شیشه ای که بنایش ابتدا در وزارت ارشاد گذاشته شده بود، برچیده شد؟
مطول سؤال کردید؛ اما من مختصر توضیح می دهم. اولاً من رئیس کمیسیون دسترسی آزاد به اطلاعات هستم. هر کس هر سؤالی از هر مجموعه ما داشته باشد، کافی است به سامانه مان مراجعه کند، سؤالش را مطرح کند و مجموعه ها موظف هستند پاسخ دهند. شما این کار را کرده اید؟ یا همکارتان؟ آنجا دستگاه ها مجبور به پاسخ گویی هستند. می خواهم بگوییم سازوکارها روشن است. ما خودمان مدعی هستیم، اگر کسی از قانون استنکاف کند تحت پیگیری قرار می گیرد.
در جلسه های کمیسیون دسترسی آزاد به اطلاعات، علاوه بر من که رئیس کمیسیون هستم، رئیس دیوان عدالت اداری، نماینده ای از مجلس و نماینده ای از دستگاه های امنیتی و دفاعی و نظامی حضور دارند و به سؤالات پاسخ می دهیم. کسی استنکاف کند، تحت پیگیری قرار می گیرد. این طور نیست که نشود. قانون مشخص داریم.
دوم این که در بحث مطبوعات، سامانه اش روشن است و مشخص است کسی چقدر حمایت دریافت کرده است. اینکه می گوید دریغ از یک گزارش، درست نیست. در معاونت رسانه ای همه چیز مشخص است، تک تک رسانه ها چقدر کمک گرفته اند، چه کمکی گرفته اند؟ چقدر آگهی دریافت گرفته اند.
قرار است بنیاد فارابی و سازمان سینمایی عملکرد هفت ماهه پایانی دولت قبل [دوازدهم] که اطلاعاتش ارائه نشده بود تا ۳۱ تیر امسال را صفر تا صد تا هفته آینده اعلام کنند. بقیه بخش ها هم همین طور.
چنانچه اشاره شد، دوره پرفراز و نشیبی را در این دوره کمتر از سه ساله تجربه کردیم. ۱۴۰۰ به درگیری با کرونا گذشته که همه چیز عملاً تعطیل بود. چرا دولت دوازدهم در چند ماه آخر گزارشی منتشر نکرده بود، چون آمار به شدت پایین بود تا خواستیم موتور را روشن و حرکت کنیم به فتنه ۱۴۰۱ خوردیم. تازه راه افتاده بودیم. به همه بخش ها ابلاغ کردیم تا عملکردشان را در تک تک حوزه ها تا پایان دولت در اختیار دوستان قرار بدهند. همچنین به دوستان گفته ام اگر خبرنگاران سؤال داشتند، همراهی داشته و جلسه برگزار کنند، اگر ابهامی وجود دارد به صورت شفاهی از من، معاونان و مدیران بپرسید. همه اطلاعات با جزئیات منتشر می شود. به این دلیل خواهش می کنم به آن توجه کنید. شفافیت نه تنها هیچ منع قانونی ندارد، بلکه الزام قانونی نیز دارد؛ بنابراین تلاش کردیم اطلاعات را با جزئیات در پایان مدت باقی مانده، در اختیار رسانه قرار دهیم.
- بهتر نبود ادواری منتشر می کردید؟
تا ۱۴۰۱ کرونا بود، بعد هم فتنه فرهنگی و تازه موعدش بود. نه فقط در وزارتخانه بلکه در مؤسسات وابسته نیز اطلاعات و کمک ها اعلام می شود.
به دوستان گفته ام سامانه ای طراحی کنند تا اگر به جایی یک ریال هم کمک کردیم، همه ببینند. این حق مردم است، پول شخصی من نیست. حتماً همه چیز باید شفاف باشد. همان طور که گفته شد تا پایان دولت اطلاعات را بارگذاری می کنم، ما هم از کشور خارج نمی شویم، هرجایی محل نقد بود در خدمت شما هستیم.
البته باید این را یادآور شوم نهادهای نظارتی چون دیوان محاسبات به صورت برخط بر فعالیت های نظارت دارند، اگر سازمانی نیت کرده باشد کاری انجام دهد، نامه نظارتی را دریافت می کند که چرا این را انجام دادید.
مصوبه خرید آثار تجسمی اشکال حقوقی داشت اما...
سؤال بعدی ام در حوزه تجسمی است. دو سال قبل در جشنواره تجسمی فجر اعلام کردید «خرید آثار تجسمی در کمیسیون فرهنگی دولت تصویب شده است» اما در این مدت خرید اثر صورت نگرفته است. در این باره توضیح می دهید که چه اتفاقی افتاد؟
بله این موضوع در کمیسیون فرهنگی دولت تصویب شد و سه بار هم به صحن دولت آمد؛ اما معاونت حقوقی اشکالاتی گرفت که ناظر بر تعارض منافع و قیمت گذاری بود. این موضوع ابهاماتی داشت که باید اصلاح شود. در مقابل این طرح آمدیم بزرگ ترین درخواست اهالی فرهنگ و هنر در حوزه تجسمی یعنی اینکه بتوانند بازار اکسپو داخلی راه بیندازند، اجرایی کردیم. ما این مصوبه را گرفتیم، ابلاغ هم شده است. ان شاءالله به زودی به صورت کار جمعی اتفاق خواهد افتاد.
دراین بین صندوق هنر و دیگر نهادهایمان در بحث خرید آثار تجسمی فعال بودند. رئیس جمهور شهیدمان اولین جلسه اش با هنرمندان تجسمی در موزه هنرهای معاصر بود. ایشان همان زمان دستور داد و با دستور ایشان کار را پیش بردیم. ما می خواستیم کار را مقداری توسعه دهیم؛ ولی به دلیل اشکالاتی که گرفته شد، گفتند مصوبه پیشین کفایت می کند. الان مصوبه داریم.
البته دستگاه ها در سازوکار خرید آثار، باید فعال باشند. امیدواریم با راه اندازی بازار و اکسپو ویژه، این مسئله باز شود.
- درباره اشکالات مصوبه بیشتر توضیح می دهید؟
در بحث خرید و قیمت گذاری ابهام داشتند؛ این شائبه وجود داشت در مراکز دولتی سلیقه ای عمل شود. به دلیل اشکالات حقوقی، مصوبه در دولت تصویب نشد. ما مصوبه را مجدداً به عرصه عمومی گسترده تری تبدیل کردیم. الزامی برای خرید آثار وجود ندارد و نمی توانید کسی را مجبور کنید، از طرف دیگر فضا برای همه باز نمی شود. آمدیم فضای ارائه آثار برای هنرمندان ایجاد کردیم و تأسیس بازار هنر را به تصویب رساندیم.
- بینال دوسالانه ونیز به حوزه هنری واگذار شده، سابقاً فراخوان عمومی داشتند و بعد از ارزیابی آثار، آثاری برای ارائه در بینال ونیز انتخاب می شدند. اما به نظر فراخوان عمومی نداشتند.
حوزه هنری اجرای کار را به عهده گرفته است. بررسی و مطالعه و ارزیابی دارند و آقای خراسانی زاده و آقای دادمان قرار است گزارشی بدهند. البته در جریان برگزاری دوسالانه ونیز هستیم. امسال رویکرد ارائه آثار را باتوجه به فضایی که وجود داشت، اولویت را به موضوع مقاومت به ویژه فلسطین دادیم.
من معتقد نیستم که فضای بررسی آثار جمع شده است. اجرای کار به حوزه هنری سپرده شده که با رویکرد اولویت موضوع فلسطین بود. گزارش رسمی دوسالانه بینال ونیز را آقای خراسانی با همه جزئیات برایتان ارسال خواهد کرد.
سندهای ملی ناظر بر نقطه ضعف هاست!
- در این مصاحبه به سندهای ملی که در این دولت تصویب شده اشاره کردید؛ اما نگرانی ای که در همه سندها وجود دارد، ضمانت اجرایی آن است که نگرانی درستی هم است، معمولاً ضمانت اجرایی در سندها ضعیف است یا نادیده گرفته شده است. خب این نگرانی درباره سند موسیقی بیشتر است. شاید بخشی از موفقیت سند در دولت سیزدهم این بود که دولت یک دستی داشتیم و در بسیاری از فعالیت ها همسویی وجود داشت، خب این سندها به نوعی سیاست گذاری و چشم انداز سال های آینده هم است، به نظرتان با تغییر دولت و روی کار آمدن دولتی متفاوت، این سندها قابلیت و ضمانت اجرایی دارند یا نه؟
سند خیلی شفاف است. یکی از ویژگی اسنادی که آماده کرده ایم این است که دقیقاً ناظر به نقطه ضعف هاست، از کلی گویی و مطول نویسی و حرف های حاشیه ای پرهیز شده است. سند کاملاً هماهنگ با نظام و مسائلش است. افراد متخصص این کار را انجام داده اند. در سند ملی تئاتر همه دست اندرکاران تئاتر و دستگاه های متولی درگیر هستند.
در سند ملی موسیقی، موسیقی کاملاً ساختار پیدا کرده و ستاد اجرایی موسیقی با مسئولیت وزارت ارشاد و حضور نمایندگانی از حوزه هنری، صداوسیما و نهادهای علمی و دانشگاهی و حوزوی، تشکیل شده است. آیت الله اعرافی نماینده اش را برای این کمیته معرفی کرده است. فضای این ستاد اجرایی با نگاشت نظام همراه بوده و ناظر بر این مسئله است.
ممکن است دولتی سرکار بیاید و نتواند سند را اجرا کند؛ مانند همه قوانین. مشکل از سند نیست، مشکل از اجرا است
ممکن است دولتی سرکار بیاید و نتواند سند را اجرا کند؛ مانند همه قوانین. مشکل از سند نیست، مشکل از اجرا است. این سند در روز اول ابلاغش، اجرا شد. وزارت کشور هم این مصوبه را به استانداری ها ابلاغ کرد در این مصوبه که استنادش به سند ملی موسیقی است آمده هیچ ارگانی به غیراز وزارت ارشاد، درباره انجام اجراهای صحنه ای تصمیم نمی گیرد و عملاً اجراهای صحنه ای از حوزه فعالیت و تصمیم گیری شورای تأمین خارج شد. در جایی که وزارت ارشاد تشخیص داد، اجرا انجام شد، بعد از آن هم مشکلی نداشتیم. جامعه رسانه ای و جوانان اجراهای موسیقی را پیگیری می کنند و کمی بالا پایین شود، در رسانه ها انعکاس می یابد. این امر طبیعی است؛ چون طرف دار دارد. اجراهای بهار انجام شد و شما حاشیه ای نشنیدید یا اگر حاشیه ای می خواست به وجود آید، حل می شد.
بساط شنیده ها و گفته ها جمع شد
من نمی توانم بگویم تا یوم الدین اتفاقی نخواهد افتاد، مانده به اجرای سند؛ ممکن است در جایی نتوانند اجرا کنند. ولی اسناد و ضمانت اجرای آن گویا و شفاف است و همه جوانب را در آن رعایت کردیم.
در روزهای اخیر درباره آیین نامه صدور مجوز حرف های عجیب وغریب می زنند. این آیین نامه می خواهد حل مسئله کند؛ اما این موضوع دیده نمی شود. آیا شنیده بودید که کمیته ای با حضور بخش های مرتبط در وزارت ارشاد تشکیل شود و به تخلفات اهالی سینما را رسیدگی کند؟ بارها پیش آمده بود که می گفتند فلانی ممنوع الکار است؛ اما کسی گردن نمی گرفت یا کسی ممنوع الخروج است. در این آیین نامه حق هنرمند را به رسمیت شناختیم و گفتیم اگر قرار است هنرمندی مورد محرومیت قرار بگیرد باید به او ابلاغ شود و او در یک هیئت رسیدگی به تخلفات حق دفاع از خود را داشته باشد، هیئتی که دولتی نباشد و حاکمیتی باشد و نماینده صنوف در آنجا حضور داشته باشد، نهاد بالادستی را در این کمیته دیده ایم، نماینده دادستان آنجا حضور دارد. به جای اینکه هنرمندان در راهروهای دادگاه دنبال حل مسائل خود باشند، در وزارتخانه تخصصی خود، کارهایشان را دنبال می کنند. این آیین نامه هنوز به تصویب نرسیده است؛ اما شما نگاه کنید، برخی از روزنامه ها شاید خیلی از این اتفاق خوشحال نیستند که مسائل هنرمندان حل شود. دوست دارند هنرمندان و حاکمیت در مقابل هم باشند و استخوان لای زخم باشد. آمدیم همه چیز را شفاف کردیم و گفتیم نهاد خارج از وزارتخانه حق ندارد بگویید فلان هنرمند حق فعالیت صنفی ندارد. اگر هنرمندی دچار خطایی شده، شفاف اعلام کنند و او حق داشته باشد تا با وکیلش، در هیئت از خود دفاع کند. اگر هیئت نظری داد و ایشان نپسندید حق داشته باشد اعتراض کند. از طرف دیگر به صورت دقیق و شفاف بگویند چقدر محروم از فعالیت است، سه ماه، دوماه، شش ماه، یک سال... چقدر؟ این به حل مسائل کمک می کند. شما خبرنگاران بارها از من پرسیده اید چنین شنیده می شود، گفته می شود. دیگر بساط این ها جمع شد.
از قضا دولتی بودیم که شفافیت را به صورت همه جانبه داشتیم و بعد آن را قانون کردیم. جلسات این طرح در شورای هنر بررسی شده، جلساتی در شورای عالی انقلاب فرهنگی داشتیم، نمی دانم در دوره ما به امضا برسد یا نه. این طرح آماده است و همه اش ضمانت اجرایی دارد.
به نظر برخی از دوستان علاقه ندارند مسائل حل شود. این سند وحی منزل نیست، عده ای از دوستان برای تدوین و تنظیم آن زحمت کشیده اند. اگر ایرادی دارد مطرح کنید. دوره اصلاحی برای سند دیده شده است. اگر ایراد بر ماده ای درست باشد، باید اصلاح شود. نه تنها ضمانت اجرایی در سندها دیده شده، بلکه حقوق مخاطب، حقوق فعالان و حقوق اصناف و کنش گران هم دیده شده و تلاش شد در فضای متعادل تری کارها جلو برود. کلمه به کلمه سندها قابل توضیح و دفاع است. اینکه چیزی قانون شود به این معنا نیست که اشکالی ندارد بلکه مسئله به صورت شفاف و قابل ارجاع برای کسانی که درگیر موضوعی هستند، بیان شده است.
ماجرای کمیته قضایی وزارت ارشاد چیست؟
- همان کمیته قضایی است که در برنامه هفتم توسعه دیده شده است؟
آنجا هم همین است؛ این را یکی از موفقیت های برنامه می دانم. اینجا چون زودتر از برنامه هفتم بود، مطرح کردیم. اگر این طرح به صورت مصوبه ابلاغ شود در برنامه هفتم توسعه به صورت قانون درآمده است. اینکه ارشاد به هرجایی مجوز می دهد، این حق را داشته باشد در یک فرایند آن را مورد تجدیدنظر قرار دهد اما یک سویه نیست. الان مسائل باید در دستگاه قضایی تعیین تکلیف شود ما گفتیم نه در خود وزارتخانه باشد، همانجایی که مجوز داده است. به صورت نمونه در حوزه فیلم به اعضای هیئت رسیدگی به تخلفات اشاره می کنم. یک هیئت عالی داریم که در این هیئت ۹ نفر با حکم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور دارد؛ معاون قضایی دادستان کل کشور در حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم به عنوان رئیس هیئت، رئیس سازمان سینمایی، معاون حقوقی وزارت ارشاد، یک روحانی آشنا به امور سینما معرف سازمان تبلیغات و هماهنگی حوزه علمیه، یک نفر از نمایندگان کمیسیون فرهنگی مجلس، یک نفر اعضای حقیقی شورا به پیشنهاد وزیر با تصویب شورا، یک نفر از فرهنگستان هنر، دو نفر تهیه کننده دارای مجوز به انتخاب تهیه کنندگان سینما و معاون ارزشیابی بدون داشتن حق رای. آیا این قدم رو به جلو است یا رو به عقب؟ ایجاد محدودیت است یا ایجاد مصونیت؟ این طرح ناظر بر این است که هنرمند به جای اینکه با شکایت من به دستگاه قضایی و بازپرسی برود به وزارت فرهنگ و ارشاد بیاید.
فکر می کردم با انتشار این سند، حتما نگاه مثبتی اتفاق می افتد. البته جریان های روشنفکری مسائل فرهنگی را تابعی از سیاست تعریف می کنند و اگر بخواهند درباره مسائل فرهنگی قضاوت کند، اول حساب می کند این مسئله در قوم و قبیله خود چه نسبتی دارد. اگر اسماعیلی که وابسته به جناحی نیست و آیت الله رئیسی او را از دانشگاه آورده و مسئولیت وزارت ارشاد را به او داده است، کاری انجام داده، در ابتدا حتما باید نه بگوییم چرا؟ چون در قبیله من اتفاق نیفتاده است. این درحالی است که نگاه اصیل فرهنگی طرح را بررسی می کند که طرح چه وضیعتی دارد، چه مسائلی برای هنرمندان پیش آمده است، با تغییر دولت، چقدر تغییر می کند و مسائلی از این دست.
نگاه سیاسی به مسائل نداشتیم
این طرح با حضور نهادهای متعدد و متنوع و بدون سؤگیری است؛ ۹ نفر از بخش های مختلف حاکمیتی از مجلس و وزات ارشاد و فرهنگستان و قوه قضاییه تا شورای عالی انقلاب فرهنگی و صنف. تعریف نمی خواهیم اما ندیدن از دوستانی که همیشه به مسائل حساسیت دارند این طرح را با دقت بررسی کرده و فشار بیاورند تا زودتر ابلاغ شود تا مسائل هنرمندان حل شود.
من و همکارانم نگاه سیاسی به مسائل نداشتیم. در این سه سال همشه طرف جبهه فرهنگ و هنر بودیم و اگر دچار مشکلی می شدند، تلاش می کردیم مسائلشان را حل کنیم. منتی هم بر کسی نداریم. اینجا بودیم تا همین کار را انجام دهیم. البته این کار را به قانون تبدیل کردیم تا اگر اسماعیلی هم نباشد، قانون باشد و شما به بتوانید بگویی اگر خانم فلانی محدودیتی دارد، بر چه اساس بوده است؟ از این دست تحولات بسیار اتفاق افتاده است و امیدوارم در یک فضای غیرسیاسی و فضای صنفی، این کارها بهتر قضاوت شود. چون در پایان دولت و انتخابات و رقابت سیاسی این قضاوت ها تابعی از عواطف سیاسی می شود. شکر خدا این برنامه ها بدون تأثیرپذیری از فضاهای سیاسی و آنچه به صلاح فرهنگ است، انجام پذیرفت و فقط ما نبودیم، همه دستگاه ها و صنف دخیل بودند. ان شاءالله مسائل حل شود.
شفاف سازی روند توقیف فیلم!
اخیرا شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه ای داشت مبنی بر اینکه رئیس سازمان سینمایی می تواند در هر مرحله ای که تشخیص دهد، جلوی تولید یا اکران فیلمی را بگیرد. خب این مصوبه موجب نگرانی هایی شده است.
همین بود که توضیح دادم.
این طور نیست که در هر مرحله این اتفاق بیفتد. این اتفاق الان هم ممکن است بیفتد. این مصوبه آمده و کار را شفاف کرده است. مصوبه می گوید اگر چنین اتفاقی افتاد، با ارائه دلیل به تصویب وزیر برساند و این طور نیست فقط رییس سازمان سینمایی تصمیم بگیرد. فرایند کاملا شفافی دارد.
در واقع این آیین نامه همه چیزهایی که اتفاق می افتاد و خارج از دسترس ذی نفعان بود، همه را به صورت شفاف مشخص کرده است. می توان به همه این موارد ایراد گرفت و اعتراض کرد و تجدیدنظر خواست، در حالی که در آیین نامه های قبلی این موضوع مسکوت بود.
اگر وزارتخانه نمی خواست غرامت فردی را که جلوی فیلمش به هر دلیلی گرفته شده را بدهد، این فرد باید چند سال در دستگاه قضایی می دوید تا شاید بتواند اعتراض مورد قبول داشته باشد؛ اما در آین آیین نامه گفته شده اگر به دلایل امنیتی و یا دلایلی دیگر جلوی فیلم گرفته شود و به تصویب وزیر هم برسد، وزارت ارشاد در ابتدا تمام مخارج فیلم را پرداخت کند که به این معناست که امنیت شغلی افراد تأمین است. به طور مثال می گویم در مقطعی سیاست ابلاغی نظام در شورای امنیت ملی نسبت به یک کشور منطقه ای تغییر کرد در حالی که چند فیلم با نگاه و رویکرد قبلی ساخته شده بود و کاملا با نگاه جدید در تعارض بود. خب در همه دنیا، کشورها در منافع ملی شان اجماع دارند.
برخلاف حرف های برخی از دوستان کم اطلاع که می گویند که دولت نباید در سینما دخالت کند باید بگویم در همه جای دنیا سینما وابسته به دولت هاست. ما هنرمندی داریم که سال ها از ظرفیت دولتی استفاده کرده و اقتصادش را رشد داده اما در جایی مسئله ای پیش می آید و رفتار این فرد۱۸۰ درجه تغییر می کند و در مقابل دولت و حاکمیت می ایستد. در کجای دنیا شاهد چنین اتفاقاتی هستیم؟ دوستان باید از اینکه بخواهند یک کلمه را از قانون بردارند، گذر کنند.
به آقای خزاعی (رئیس سازمان سینمایی) هم گفته ام اگر کسی در این باره حرفی دارد، جلسه بگذارید. این آیین نامه هنوز ابلاغ نشده است. اگر ابلاغ شد، هر کسی که ایراد دارد بیاید مناظره کند و حرف بزند. چه اشکالی دارد؟ ممکن است هر موضوعی محل ایراد باشد، شاید اشکالی درست باشد. ما به صورت مطلق نمی گوییم آیین نامه درست است. شاید اندیشمند یا هنرمندی اشکال درستی بگیرد و ما موظف هستیم اشکال درست را برطرف کنیم.
سند ملی مطالعه را هفته پیش ابلاغ کردیم. چند نفر از استادان به من پیام دادند این اشکلات وجود دارد. خب سند را با حضور خود دوستان، دوباره بررسی می کنیم و اگر اشکال وارد بود، اصلاح می شود.
حریم تئاتر شهر زودتر افتتاح می شود
وضعیت تئاترشهر، تا کی ادامه خواهد داشت؟
گفته بودیم یک ساله؛ ما یکم دی ماه ۱۴۰۲ کلنگ زنی کردیم الان دوستان در نوبت های زیادی کار می کنند. اصراری ندارم تا هستم این پروژه را افتتاح کنم، بلکه هر وقت آماده شد افتتاح می شود. ولی زودتر از آنچه وعده داده ایم حریم تئاتر شهر متناسب با معماری اصیل آنجا آماده شده و فضای تئاتر شهر را برای اصحاب فرهنگ وهنر نونوار می کند.
این را بگویم زمانی که مسئولیت وزارتخانه را برعهده گرفتم، چند نفر از هنرمندان برجسته مرتب مصاحبه می کردند که آقا ۲۰ سال است می گوییم حریم مشخص کنید. ما هم این کار را کردیم اما عده ای آمدند و گفتند این چه کاری بود؟ دارند تئاتر شهر را محدود می کنند. ما دنبال محدود کردن نیستیم، آنجا برای تماشاگران امنیت نداشت. در نزدیکی تئاترشهر پارکی قرار دارد و بارها دیده ام سرنگ یک معتاد تزریقی آنجا روی زمین افتاده است، خب چننی آدمی که در این حد اعتیاد دارد، ممکن است امنیت تماشاگر را به خطر بیندازد. آمدیم این کار را کاملا با استانداردها انجام دادیم. ما واکنشی از دوستانی که مرتب مصاحبه می کردند و مطالبه ایجاد حریم داشتند، دریافت نکردیم. ایرادی هم ندارد ما انجام وظیفه کرده ایم.
درباره نماشاخانه سنگلج.
مشکلی پیش آمده بود. بلافاصله با آقای شهردار مکاتبه کردم، مایل بودم ساختمان اداره کل شهرداری به این تماشانخانه ملحق شود. مذاکراتی انجام داده بودیم که ادامه دارد. برخی از دوستان احساس نگرانی برای آسیب به بنا داشتند که وارد شدیم و مسئله حل شد.
ماجرا سکوی دائمی برای زندگی عفیفانه!
یکی از موضوعات مورد توجه شما «زندگی عفیفانه» بوده و بارها بر این مسئله تأکید کرده اید و وعده هایی در این زمینه داده بودید مثلا افتتاح نمایشگاه دائمی حجاب با عنوان «یاس» در هفت تیر. این نمایشگاه به کجا رسید؟
کارش انجام شده است؛ دوستان مشکل قرارداد داشتند. صندوق هنر را برای عقد قرارداد معرفی کرده بودیم اما می گفتند چون محل ماهیت غیر دولتی دارد، نمی شود قرارداد داشته باشیم. دوست داشتم، این فروشگاه دوسه ماه پیش افتتاح شود اما گیر کارهای حقوقی افتاد و تصمیم گیری با کندی همراه بود. تلاش داریم در روزهای آینده این نمایشگاه راه اندازی شود و دراختیار کارگروه مد و لباس قرار بگیرد تا عرضه دائمی داشته باشیم.
میدان هفت تیر محل اصلی ارائه پوشاک لباس بیرونی بانوان است، ان شاءالله دسترسی بهتر شود. البته شبکه دسترسی در همه جای تهران و کشور طراحی شده و امیدوارم بخش عمده اش را در تابستان جاری به نتیجه برسانیم.
البته به نظر زیرساخت های لازم را برای ایجاد سکوهای دائمی عرضه پوشاک در سراسر کشور نداریم و شاید به همین دلیل به نمایشگاه های موقت رو آورده ایم، هرچند زیرساخت های آن نمایشگاه هم به درستی فراهم نیست و با اجاره سوله و محل نمایشگاه های دائمی استان ها این نمایشگاه ها راه اندازی می شود. البته این نکته هم وجود در طرحی که برای همه استان ها دارید آیا الزامات منطقه ای و محلی در سبک زندگی عفیفانه دیده شده است یا نه؟
کارگروه مد و لباس در کل کشور این بررسی انجام می دهد و بر اساس استعدادهای مناطق مختلف و نیازهایی که وجود دارد، این کار انجام می شود.
ما مشکل مکان داریم؛ با ستاد اجرایی فرمان امام و آقای فتاح جلسات متعددی داشتیم. معتقدم در حوزه عفاف و حجاب فقط عرضه نیست بلکه تولید هم باید اتفاق بیفتد به همین دلیل نامه مشترکی با آقای علی آبادی به رئیس جمهور شهید دادیم تا در نهادهای حاکمیتی مجموعه تولیدی جدید برای البسه راه اندازی شود. مثلا برای چادر اتفاق مهمی افتاد؛ قبلا یک قوراه چادر ۲_۳ میلیون تومان بود اما با راه اندازی مجموعه تولیدی چادر در شهرکرد و افزایش میزان تولید چادر، قیمتش به ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان رسیده است.
معتقدیم دولت و حاکمیت وظیفه دارد، دراین عرصه ورود کند و امکان دسترسی آحاد مردم را به اجناس مرغوب با هزینه های منطقی فراهم کند. حتی اگر لازم باشد یارانه فرهنگی به مردم داده شود. یکی از مهم ترین جاهایی که می توان یارانه فرهنگی تخصیص داد این حوزه است. در دولت طرحی را داشتیم که از نیمه دوم سال کارت یارانه فرهنگی را فعال کنیم. این اقدام با آقای مرتضوی و با دستور آقای مخبر انجام شده بود که به دوره بعد از شهادت آقای رئیسی خورد و عملا کارهای تأسیسی متوقف شد. بنای کار این بود که با آرامش دولت را به دولت بعدی منتقل کنیم، به همین دلیل سرپرست محترم دولت و هم دوستان دیگر اصرار داشتند، اتفاقات مهم جدید و ساختاری در دولت رخ ندهد تا دست دولت جدید باز باشد بنابراین تصمیماتی از این دست متوقف شده و به دولت بعد منتقل خواهد شد و دولت جدید متناسب با سیاست ها و سلایقش بتواند کار را اجرایی و دنبال کند.
استفاده وزیر ارشاد از سخنگاه! / واکنش وزیر به مصاحبه های ناگهانی اش
-یکی از ویژگی ها شما به عنوان وزیر ارشاد این بود که فرد در دسترسی بودید و هرگاه پرسشی از شما می شد پاسخ می دادید؛ اما در مواردی در همین سخنان تصمیمات بداهه داشتید مثلا جشنواره رسانه که قول اجرایش را دادید که گویا دوستان در معاونت رسانه ای آمادگی لازم را برای اجرای جشنواره بعد از سال ها نداشتند.
ولی انجام شد.
-بله انجام شد.
فکر کردم منظورتان این است گفتم و انجام نشد، گفتم و انجام شد.
این ها همه شان پشت صحنه دارد؛ اصرارم این بود جشنواره رسانه بعد از چند سال اجرا شود اما دوستان ما سختشان بود و می گفتند نزدیک انتخابات است و وزارت کشور موافق نیست. من خودم پیش وزیر کشور رفتم و گفتم می خواهید انتخاب پرشور شود، نمایشگاه رسانه را قبل انتخابات راه اندازی کنیم تا فضایی برای گفت وگو ایجاد شود. وزیر کشور موافقت کرد.
بداهه به معنای این نبود که قبلش اتفاقی نیفتاده بود، نه ممکن بود نفر اجرایی ما عزم لازم را برای راه اندازی نمایشگاه به دست نیاورده بود. گاه از سخنگاه برای مطالبه های افکار عمومی استفاده کرده و آن را به عنوان حجت برای خود تلقی می کردم به همین دلیل خیلی چیزها که سال ها تعطیل شده بود، اجرا شد.
چرا موفق بودیم؟
-در واقع با برنامه اعلام می کردید.
بله. یک سال بود که بحث برقراری دوباره نمایشگاه رسانه، مطرح بود. آقای مهدی پور ما آدم دقیقی است تا انتها طرح باید در رصدش باشد اما به نظرم کاراجرایی بایستی با قدرت خطرپذیری افراد همراه باشد نه اینکه همه چیز گل و بلبل باشد. اگر چنین فکر کنیم ۶۰ درصد کار اجرایی انجام نمی شود.
یکی از موفقیت های ما این بود خیلی ملاحظه و محافظه کاری نداشتیم. شاید دلیلش این بود که ما خیلی درگیر کارهای اداری آزاردهنده و کاهنده نبودیم. خارج از ساختار وزارتخانه آمده بودیم. البته خیلی از افراد به دلیل ملاحظات حاضر نیستند، کاری را انجام دهند مثلا می گفتن فردا فلان نهاد نظارتی می آید و از ما سوال می پرسد و بعد با خود می گویند سری که درد نمی کند چرا دستمال ببیندیم.
معتقدم از ثانیه به ثانیه قدرتی که به ما داده شده، بایستی استفاده کرد. در روزهای آینده به صورت قطعی دولت سیزدهم را به دولت چهاردهم تحویل خواهیم داد اما کارمان را انجام می دهیم. همه شهادت می دهند هیچ اخلالی در کار قبل و بعد وجود نیامده است، هر روز ۶ صبح در دفتر کارم حاضر و پیگیر کارها هستم، هر روز جلسه می گذاریم و هر روز کارها را جلو می بریم. قول هایی را که داده ایم، احصاء کرده و گفته ام وعده ها را به انجام برسد. تا لحظه ای که خداوند به این قلم و بیان من نفوذی و قدرتی داده برای حل مسائل جامعه و مخاطبان فرهنگ و هنر و رسانه استفاده خواهم کرد و لحظه ای که کار به موعد تحویل وزارتخانه برسیم، این امانت را به نفر بعدی تقدیم می کنیم و امیدوارم افراد بهتر و کارآمدتری بیایند و خدمات بیشتر و بزرگتری برای اهالی عزیز و شریف گرامی فرهنگ و هنر و رسانه انجام دهند.
در این سه سال فکر می کنید کدام تصمیمتان اشتباه بوده و اگر به عقب برگردید اصلاح می کنید؟
می ترسم بگویم، با خود بگوید از خود راضی است. تصمیمی در ذهنم نیست. ممکن است در انتصابات پیش آمده باشد و این امر هم یقینی نیست بلکه با تجربه کار و همکاری با دوستان به نتیجه رسیده باشیم. پس این موضوع تصمیم اولیه را نقض نمی کند زیرا طبیعی است هر جا براساس اطلاعات موجود تصمیم می گیریم و قرار نیست این تصمیمات حجتی داشته باشند. در ذهنم چیزی نیست اما شاید بخواهم با وسواس مطرح کنیم، چیزی باشد. اما الان در ذهنم چیزی نیست.
-بهترین فیلمی که در سال های اخیر دیده اید؟
فیلم خیلی دیدم. بهترین فیلم زیاد است. اما بهترین فیلم اولی «آپاراتچی» بود. این فیلم را پسندیدم. در جریان آماده سازی اش هم بودم.
- بهترین کتابی که خواندید؟
در حوزه کتاب هم بیشتر کتاب های مرتبط با فرهنگ سیاسی را می خوانم. خیلی از کتاب های بازار را نخوانده ام اما تقریبا همه کتاب های مربوط به قهرمان های ملی را می خوانم. یکی از مشکلات دفتر این است که مرتب کتاب سفارش می دهم اخیرا کتابی درباره مشارکت زنان در جامعه ایرانی چاپ شده که بلافاصله گفتم کتاب را برایم تهیه کنید. مرتب این کار را انجام می دهم. کتاب زیاد خوانده ام. کتاب خودم با عنوان «اگر پهلوی ادامه می یافت» اخیرا در انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده است، کتاب تقریبا خوب شده است. اخیرا کتابی هم مجلس چاپ کرده درباره شکل گیری دولت ملی. کتاب خوبی است. بیشتر مطالعاتم در این فضا بوده است.
البته کارهای اخیر هدایت الله بهبودی نیز کتاب های خوبی است؛ کتاب «رضا نام تا رضاخان» کار خوبی است و توصیه می کنم حتما بخوانید و همچنین کتاب «رضاخان تا رضا شاه». باید بگویم وقتم برای خواندن کم شده و بیشتر در ماشین و قبل خواب مطالعه می کنم اما روزهای تعطیل تقریبا به دیدن فیلم و خواندن کتاب می گذرد.
۲ اسم را نام می برم که در این سال ها اتفاقاتی پیرامونشان افتاده و حرف و حدیث هایی درباره شان بود، کوتاه نظرتان را جویا می شوم.
یک بار این سوال را پاسخ دادم، حاشیه شد.
حمید فرخ نژاد.
هنرمندی که قدر خود را ندانست.
میثم نیلی.
دوست و برادر بسیار عزیز. ۲۰ سال است با آقای نیلی رفاقت نزدیک دارم. در زندگی ام فردی به پاکی و منزهی و اخلاص آقا میثم شاید به اندازه انگشتان یک دستم دیده ام.
به عنوان سوال پایانی نظرتان درباره کمیسیون فرهنگی مجلس.
کمیسیون خوبی است. دوستان خوب من در آنجا بودند. آقای آقاتهرانی که سالیان سال است به او ارادت داریم. کمیسیون فرهنگی در دوره دوازدهم خود، بهترین همکاری را با وزرات فرهنگ داشت. دوره دوازده هم هنوز به حد نصاب نرسیده است.
گفت وگو از ندا ولی پور؛ خبرنگار ایسنا
انتهای پیام