در حال بارگذاری... لطفا صبر کنید.
به گزارش لنگرخبر به نقل از تسنیم، در مهرماه 82 توافق سعدآباد بین ایران و تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) منعقد شد. در تیرماه 94 نیز توافق برجام میان ایران و 1+5 امضاء شد. نکته قابل تأمل اینجاست که نفرات اصلی ایران در هر دو توافق، مشترک بودند. نکته دیگر اینکه این دو توافق ــ به اذعان اعضای تیم مذاکره کننده ایرانی ــ به یک نتیجه مشترک ختم شد و آن «دستاورد تقریباً هیچ» برای ایران بود، در حقیقت تاریخ دوباره تکرار شد.
خبرگزاری تسنیم در یک پرونده ویژه به بررسی نقاط مشترک این دو توافق خسارت بار پرداخته است. در اینجا به قسمت ششم این پرونده می پردازیم.
«محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه (شهریور 93) در مقطعی که مذاکرات هسته ای دولت یازدهم با 1+5 در وین و نیویورک به واسطه زیاده خواهی های طرف مقابل با محوریت آمریکا بدون نتیجه مانده بود، در مصاحبه با رادیو «ان پی آر» آمریکا در اظهارنظری عجیب گفت: «رسیدن به هر نوع توافقی، بهتر از عدم توافق است». چند روز بعد یک کمپین مشکوک از سوی برخی از سینماگران در حمایت از تیم مذاکره کننده راه اندازی و شعار عجیب«هیچ توافقی بدتر از عدم توافق نیست» برای آن انتخاب شد. اظهارنظر ظریف و کمپین مذکور با واکنش منفی افکار عمومی مواجه شد. یکی از سینماگرانی که نامش در این کمپین ذکر شده بود با تأکید بر اینکه «کدام عقل سلیمی توافق به هر قیمت را قبول می کند» به رسانه ها گفت: «چند روز پیش از سوی آقای ظریف با ما تماسی گرفته و خواسته شد که عده ای از هنرمندان که وجهه بین المللی دارند در مسیر مذاکرات هسته ای و برای احقاق حقوق حقه مردم ایران، دولت را یاری رسانند و به همین منظور پوستری از سوی وزارتخانه آماده شد که ما نیز آن را تأیید کردیم و مؤکداً تشکیل یک کمپین را رد می کنم».
آشکار شدن این موضوع که وزیر امور خارجه به صراحت «هر نوع توافق را بهتر از هیچ توافقی» می داند، با واکنش کارشناسان، شخصیت های سیاسی و رسانه ها همراه شد. برخی کارشناسان، این موضع گیری را حاوی این پیام مهم و البته خطرناک برای طرف غربی دانستند که: «آماده معامله بر روی خطوط قرمز هستیم».
پیش از این، وب سایت رادیو فرانسه ــ مهر 92 ــ در مطلبی نوشته بود: «ارزیابی غرب از دولت روحانی، تعامل بافروشنده بدهکار و مشتاقی است که خود را ناگزیر از فروش حقوق ملی می بیند. بر پایه این جمع بندی اگر خریدار صبور باشد، شرایط فروشنده را دشوارتر می کند و در همان حال قیمت فروش را کمتر خواهد کرد».
رهبر معظم انقلاب (بهمن 93) در دیدار فرماندهان نیروی هوایی ارتش فرمودند: «من همین جا این را بگویم: اولاً بنده با توافقی که بتواند انجام بگیرد موافقم؛ البته توافق بد نه. آمریکایی ها مکرر تکرار می کنند و می گویند "ما معتقدیم که توافق نکردن، بهتر از توافق بد کردن است"؛ بله، ما هم همین عقیده را داریم؛ ما هم معتقدیم که توافق نکردن، بهتر است از توافق بد، توافقی که به ضرر منافع ملی است، توافقی که موجب تحقیر ملت بزرگ و باعظمت ایران است».
بیشتر بخوانید:
عبرت های دو توافق؛ از سعدآباد تا وین ــ1| چرا علی رغم تعلیق و تعطیلی صنعت هسته ای مشکلات معیشتی مردم رفع نشد؟ عبرت های دو توافق؛ از سعدآباد تا وین ــ2| روحانی در سال 83: اروپایی ها بدون چراغ سبز آمریکا، قادر به انجام هیچ کار مهمی نیستند
بر اساس مستندات متعدد، مذاکرات هسته ای در دولت آقای روحانی درست از زمانی منحرف شد که برخی تصمیم گیران و تصمیم سازان با بی توجهی به خطوط قرمز، به نفس مذاکره و توافق موضوعیت بخشیدند و به جای اصالت دستاورد، اصالت مذاکره و توافق را برگزیدندو چون در رویکردی اشتباه و خسارت آفرین، هر توافقی را بهتر از عدم توافق می دانستند، برجام این گونه کج و معوج چیده شد.
مقام معظم رهبری (7 آذر 95) در دیدار فرماندهان و مسئولان نیروی دریایی ارتش فرمودند: «مشکلات فعلی در توافق هسته ای، به خاطر عجله در زودتر به سرانجام رسیدن توافق است... وقتی عجله داریم که کاررا زودتر تمام کنیم و به جایی برسانیم، از جزئیات غفلت می کنیم و گاهی غفلت از یک امر جزئی، موجب ایجاد رخنه و نقطه ی سلبی در آن کار می شود، بنابراین باید مراقب بود که کارها متین، محکم و با شتاب مناسب انجام شود».
رهبر معظم انقلاب در 29 مهر و 29 دی 94 در دو نامه خطاب به رئیس جمهور، دولت را به ماهیت استکباری، شرارت آلود، خصمانه، فریبکارانه و عهدشکنانه رژیم آمریکا توجه دادند و ضمن تأکید بر 9 شرط برای اجرای برجام، فرمودند: «تضمین قوی و کافی برای جلوگیری از تخلف طرف مقابل تدارک شود، از جمله اعلام کتبی رئیس جمهور آمریکا و اتحادیه اروپا مبنی بر لغو تحریم ها... هر گونه اظهارنظر مبنی بر اینکه ساختار تحریم ها باقی خواهد ماند، به منزله نقض برجام است... وضع هرگونه تحریم... نقض برجام محسوب خواهد شد... وجود پیچیدگی ها و ابهام ها در متن برجام و نیز گمان نقض عهد و تخلفات و فریبکاری در طرف مقابل به ویژه آمریکا ایجاب می کند یک هیئت قوی و آگاه و هوشمند برای رصد پیشرفت کارها و انجام تعهدات طرف مقابل تشکیل شود» و این که «مراقبت شود طرف مقابل تعهدات خود را به طور کامل انجام دهد. اظهارات برخی از سیاستمداران آمریکایی کاملاً موجب بدگمانی است... در این معامله هزینه های سنگینی پرداخت شده و نوشته ها و گفته هایی که سعی می کنند این حقیقت را نادیده گرفته و خود را ممنون طرف غربی وانمود کنند، با افکار عمومی ملت صادقانه رفتار نمی کنند... بار دیگر تأکید می کنم از خدعه و نقض عهدهای دولت های مستکبر به ویژه آمریکا در این مسئله و مسائل دیگر غفلت نشود».
مقام معظم رهبری همچنین (2 تیر 94) در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام، چارچوب کلی و خطوط قرمز مذاکرات هسته ای را ترسیم نمودند. خطوط قرمز مذکور به شرح ذیل است:
ــ لغو فوری تحریم های اقتصادی، مالی و بانکی هنگام امضای موافقتنامه و سایر تحریم ها در فواصل معقول
ــ منوط نشدن لغو تحریم ها به اجرای تعهدات ایران (همزمانی و توازن تعهدات)
ــ عدم پذیرش محدودیت های بلندمدت
ــ ادامه کار تحقیق و توسعه وساخت وساز در زمان محدودیت
ــ مخالفت با موکول کردن هر اقدامی به گزارش آژانس
ــ مخالفت با بازرسی های غیرمتعارف، پرس وجو از شخصیت های ایران و بازرسی از مراکز نظامی
در طول مذاکرات هسته ای در دولت یازدهم (دولت روحانی) چه آنها که غیرت فناوری ملی در عرصه هسته ای را داشتند و چه آنها که به این سرمایه بزرگ ملی بهای لازم را نمی دادند، در یک نکته مشترک بودند و آن اینکه در پسِ همه امتیازهایی که واگذار می شود، باید تحریم ها لغو شود.
رهبر معظم انقلاب، صراحتاً فایده و خاصیت برجام را تنها و تنها لغو تحریم ها دانسته و بر این موضوع تأکید کرده بودند. ایشان (20 فروردین 94) فرمودند: « در این جزئیات مذاکرات ــ که خیلی هم این چند ماه آینده مهم است ــ اتفاقی که باید بیفتد این است که تحریم ها به طور کامل و یکجا بایستی لغو بشود. اینکه یکی از آنها می گوید تحریم ها شش ماه دیگر لغو می شود، یکی می گوید نه ممکن است یک سال هم طول بکشد، یکی دیگر می گوید ممکن است از یک سال هم بیشتر بشود، این ها بازی های متعارف معمول اینها است؛ اینها هیچ قابل اعتناء و قابل قبول نیست؛ تحریم ها بایستی ــ اگر چنانچه حالا خدای متعال مقدر فرموده بود و توانستند به یک توافقی برسند ــ در همان روز توافق به طور کامل لغو بشود؛ این باید اتفاق بیفتد. اگر قرار باشد که لغو تحریم ها باز متوقف بشود بر یک فرایند دیگری، پس چرا ما اصلاً مذاکره کردیم؟ اصلاً مذاکره و نشستن پشت میز مذاکره و بحث کردن و بگومگو کردن برای چه بود؟ برای همین بود که تحریم ها برداشته بشود؛ این را باز بخواهند متوقف کنند به یک چیز دیگری، اصلاً قابل قبول نیست».
اما برجام نه تنها به لغو تحریم ها منجر نشد، بلکه با قوانینی همچون آیسا و کاتسا 2017 (مادر تحریم ها) زیرساخت تحریم ها را گسترده تر و گستاخی آمریکا را نیز افزون تر کرد.
علی رغم اینکه روحانی (تیر 94) به هنگام اعلام توافق، صراحتاً اعلام کرد که: «در روز اجرای توافق، همه تحریم های اقتصادی و مالی و بانکی و حتی موشکی و تسلیحاتی بالمرّه (یکجا) لغو خواهد شد و نه تعلیق»، اما بعد از دستاورد تقریباً هیچ برجام، دولتمردان بعدها این مسئله بدیهی را انکار کردند. برای نمونه محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه (شهریور 95) گفت: «هدف اصلی مذاکرات لغو تحریم ها نبود.»!
رهبر معظم انقلاب (اول فروردین 95) در اجتماع پرشور زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی(ع) فرمودند: «وزیر محترم امور خارجه (آقای ظریف) به من گفت: "ما نتوانستیم برخی خطوط قرمز را حفظ کنیم"».
«علی اکبر ولایتی» عضو هیئت نظارت بر برجام ــ تیرماه 95 ــ گفت: «به برخی شروط نه گانه ابلاغ شده از جانب رهبر معظم انقلاب درخصوص اجرای تعهدات کشورمان در چارچوب برجام عمل نشد».
رهبر معظم انقلاب همچنین (تیرماه 94) در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام فرمودند: «هر آنچه رهبری در جلسات عمومی می گوید عیناً همان مسائلی است که در جلسات خصوصی به رئیس جمهور و دیگر مسئولان ذی ربط می گوید، بنابراین این خط تبلیغی غیرصحیح که از برخی خطوط قرمز رسمی در جلسات خصوصی صرف نظر شده است، خلاف واقع و دروغ است».
روحانی (آبان 96) گفت: «به بعضی از کشورهای شرق آسیا پیغام می دهند که "با ما مذاکره کن"، این کشورها مگر دیوانه شده اند که با شما مذاکره کنند. شما علناً مذاکره دیروز را زیر پا می گذارید و به مذاکره امضاشده ای که به تأیید شورای امنیت سازمان مللرسیده بی اعتنا هستید». ظریف (مهر 96) گفت: «آمریکا آن طور که در توافق هسته ای مقرر شده، تحریم ها را رفع نکرده و ما هنوز نمی توانیم در انگلیسیک حساب بانکیباز کنیم». عراقچی (اسفند 96) گفت: «ایران برجام را داستانی موفق نمی داند چرا که از آن بهره مند نشده و تحریم ها برداشته نشده است». سیف فروردین 95 گفت: «توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 موسوم به برجام، تا کنون "تقریباً هیچ" دستاوردی برای تهران در بر نداشته است». علی اکبر صالحی (بهمن 95) گفت: «آمریکا در ظاهر وانمود می کند در این زمینه به وظیفه اش عمل کرده است اما در خفا و پشت پرده نه تنها کاری انجام نداد بلکه سعی کرد همه چیز را به بن بست بکشاند» و... اینها تنها بخشی از اظهارات دولتمردان درخصوص دستاورد تقریباً هیچ برجام است.
با مروری کوتاه بر خطوط قرمز اعلام شده از سوی رهبر معظم انقلاب و سپس با بررسی نحوه اجرای این خطوط قرمز توسط دولت، پی می بریم که فاجعه برجام دقیقاً بر اثر نافرمانی از این فرامین روشنگر بود.
نکته قابل تأمل اینجاست که این رویکرد اشتباه و خسارت آفرین از سوی دولت و تیم مذاکره کننده، دقیقاً در توافق سعدآباد (در دولت اصلاحات) نیز صورت گرفته بود.
حسن روحانی در کتاب «امنیت ملی و دیپلماسی هسته ای» (خاطرات توافق سعدآباد) می نویسد: «در توافق پاریس، برخی از شروط نظام تأمین شد و برخی دیگر هم اجمالاً مورد پذیرش قرار گرفته بود». (338)
در صفحه 302 کتاب «امنیت ملی و دیپلماسی هسته ای» در بخش «مذاکرات پاریس و خطوط قرمز»، 10 خط قرمز تعیین شده از سوی نظام برای توافق پاریس برشمرده شده است. اما در مراحل بعدی، تیم مذاکره کننده ایران قبل از توافق پاریس از 10 خط قرمز تعیین شده، تنها 3 خط قرمز را به سه کشور اروپایی پیشنهاد می دهد، به عبارت دیگر، تیم مذاکره کننده ایران، خود 7 خط قرمز تعیین شده در مذاکرات را کنار می گذارد.
روحانی در کتاب خاطرات خود نوشته است: «به البرادعی (رئیس وقت آژانس انرژی اتمی) گفتم "شما یک حقوقدان هستید من هم یک حقوقدانم. آیا از لحاظ حقوقی تعلیق غنی سازی غیر از توقف موقت گازدهی است؟ آیا نظر شما غیر از این است؟"، گفت "نه، دقیقاً تعلیق گازدهی کافی است"». (174)
آقای روحانی در بخشی از کتاب «امنیت ملی و دیپلماسی هسته ای» ضمن اشاره به دیدارش با رهبر معظم انقلاب و تلاش برای اقناع ایشان برای تعلیق غنی سازی، می نویسد: «در ملاقات حضوری با مقام معظم رهبری هم جزئیات را مطرح کردم، حتی توضیح دادم که کارشناسان می گویند اصلاً تعلیقی صورت نگیرد، کار پیش نمی رود. وزرای سه کشور هم گفته اند که "اگر تعلیقی در کار نیست سفر ما به ایران منتفی خواهد بود". توضیح دادم که نظر البرادعی هم در مورد تعلیق این است که تعلیق گازدهی نطنز کافی است، در نتیجه معظم له در این ملاقات با تعلیق در حد تعلیق گازدهی نطنز موافقت کردند». (186)
در بخشی از کتاب آمده است: «ایشان (رهبر معظم انقلاب) راجع به تعلیق نیز بر نظر قبلی خود تأکید کردند که تعلیق محدود به همان گازدهی نطنز باشد که اجازه ایشان قبل از این نیز در همین حد بود». (229)
در جریان مذاکرات منتهی به توافق سعدآباد در دولت اصلاحات، رهبر معظم انقلاب با تعلیق تأسیسات هسته ای کشور تنها به معنای «تعلیق گازرسانی به سانتریفیوژها در نطنز» موافقت کردند اما در نهایت تیم مذاکره کننده هسته ای به ریاست روحانی با عبور از این خط قرمز آشکار رهبر انقلاب، در مذاکرات بروکسل تعلیق به معنای گسترده تری از جمله تعلیق گازرسانی به سانتریفیوژها، ساخت قطعه و هرگونه مونتاژ را می پذیرد.هرچند این عقب نشینی ها هم در نهایت بی فایده بوده و سه کشور اروپایی به هیچ یک از تعهداتشان درباره ایران وفادار نبودند.
کمتر از دو هفته بعد از توافق سعدآباد، رهبر معظم انقلاب در دیداری که با کارگزاران نظام (11 آبان 82) داشتند، فرمودند: «اگر قرار باشد دشمنان یا مراکز قدرت، فزونخواهى کنند و سنگر به سنگر جلو بیایند و ما هم عقب نشینى کنیم، این می شود تسلیم، که به هیچ وجه درست نیست و اجازه ى چنین کارى هم داده نخواهد شد».
روحانی با اذعان به عبور از خط قرمز اعلام شده از سوی رهبری، می نویسد: «در مذاکرات تهران (سعدآباد) تعلیق را در حد مجوزی که از سران نظام داشتیم و در چارچوب توافق با البرادعی قبول کردیم و لذا در بیانیه نوشته شد: در "چارچوب تفسیر آژانس"، البته البرادعی بعداً تحت فشار اروپا تخلف کرد و آژانس هم با تفسیر جدیدی علاوه بر نطنز، قطعه سازی و مونتاژ را هم جزو موارد تعلیق اعلام کرد ... خطاب به البرادعی اضافه کردم که "شما در تهران به من گفتید معنای تعلیق در حد گازدهی است. چرا تخلف کردید؟"، گفت "نظر من همان است که در تهران گفتم ولی این تفسیر گروه فنی ما است"!». (195)
در بخش دیگری از کتاب «امنیت ملی و دیپلماسی هسته ای» با اشاره به زیاده خواهی طرف مقابل و پذیرش این زیاده خواهی از سوی تیم مذاکره کننده آمده است: «به آنها (وزرای سه کشور) گفتم "ما در مذاکرات تهران با هم توافق کردیم که بر مبنای تعریفی که مدیرکل آژانس از تعلیق داشته است اقدام کنیم ولی شما برخلاف تعهدتان به البرادعی نامه نوشته و به او فشار آورده و گفته اید که تعلیق را به صورت وسیع تری تعریف کند. البرادعی به من گفت که "سه کشور برای من نامه فرستاده و گفته اند تعلیق، این چنین تفسیر شود". قرار ما این بود که با صداقت با هم رفتار کنیم"!». (231)
بیشتر بخوانید:
عبرت های دو توافق؛ از سعدآباد تا وین ــ 3| سرگیجه دیپلماسی؛ از «بستن با کدخدا» تا «خروج موجود مزاحم» عبرت های دو توافق؛ از سعدآباد تا وین ــ4| از اعلام مسئول بودن در مذاکرات توسط دولتی ها تا انداختن تقصیرها به گردن نظام عبرت های دو توافق؛ از سعدآباد تا وین ــ 5| جک استراو درباره «زبان مذاکره» با روحانی چه گفت؟
روحانی در بخش دیگری از کتاب خاطرات خود آشکارا عبور تیم مذاکره کننده هسته ای وقت از خط قرمز رهبر انقلاب درباره حدود تعلیق را بیان و تصریح می کند که علی رغم خط قرمز رهبر انقلاب مبنی بر محدودیت تعلیق نطنز به عدم گازرسانی، تیم مذاکره کننده به محدودیت های فراتر از این مسئله در توافق بروکسل رضایت داد: «پیشتر وزرای اروپایی در اجلاس بروکسل اصرار داشتند که ساخت قطعه و مونتاژ هم تعلیق شود که به آنها پاسخ منفی داده بودم اما به دلیل حوادثی که رخ داده بود، برای اینکه بتوانیم از مشکلات پیش آمده عبور کنیم و اروپایی ها را به موضع قبلی خود برگردانیم و در نتیجه در اجلاس مارس 2004 قطعنامه تندی علیه ما صادر نشود و هم چنین البرادعی را هم متقاعد کنیم که گزارش نامناسبی ارائه ندهد، شاید تنها راه حل برای کنترل شرایط پیش آمده همکاری بیشتر با آژانس در زمینه تعلیق بود، لذا قرار شد تفسیر آژانس از تعلیق موارد مرتبط با غنی سازی را که شامل ساخت قطعه و مونتاژ هم می شد بپذیریم». (248)
در صفحه 319 کتاب خاطرات روحانی با اشاره به متن توافق پاریس، تصریح شده است: «علاوه بر فعالیت غنی سازی در نطنز، این موارد نیز تعلیق خواهند شد: ساخت قطعات سانتریفیوژ و مونتاژ آن و هرگونه فعالیت تولید یا تست در تأسیسات اصفهان».
رهبر معظم انقلاب (13 دی 86) در دیدار دانشجویان یزد فرمودند: «در مسئله ى هسته اى، آمریکایی ها تا همین چند ماه پیش اصرار، اصرار که باید ایران به کلى همه فعالیت هاى هسته ا ی اش را کنار بگذارد؛ یعنى مثل آن کارى که با لیبى کردند؛ تهش را جارو کند، تقدیم کند به آنها؛ به کلى اعلام انصراف کند. اخیراً چند هفته قبل از این وضع به جایى رسیده است که گفتند ایران در همین حدى که هست، توقف کند. ببینید فاصله اینها خیلى زیاد است. یک روزى بود که اینها حاضر نبودند پنج عدد سانتریفیوژ را تحمل کنند. مسئولین گفتگو و مذاکره با اروپا حاضر شده بودند بیست تا سانتریفیوژ را نگه دارند، آنها گفته بودند نمی شود؛ گفته بودند پس لااقل پنج تا، گفته بودند نمی شود. اگر می گفتند یکى، باز هم مى گفتند نمى شود! امروز سه هزار تا سانتریفیوژ دارد کار مى کند، مبالغ زیادى هم آماده کار گذاشتن است. مى گویند "در همین حد متوقف شوید."، این هم یکى از ناکامى هاى آمریکاست».
گفتنی است در طول مذاکرات هسته ای در دولت اصلاحات، طرف ایرانی در اقدامی تحقیرآمیز به طرف اروپایی گفته بود "اجازه بدهید یکی دو سانتریفیوژ در دانشگاه، داخل محفظه شیشه ای بگذاریم تا کسی دست به آن نزند. که دانشجویانی که آن جا هستند بدانند سانتریفیوژ که می گویند، چه شکلی هست"! اما طرف اروپایی در کمال وقاحت گفته بود که "نمی توانیم چنین اجازه ای بدهیم".
و اما نکته قابل تأمل و البته عبرت انگیز اینجاست که علی رغم همه این عقب نشینی ها و عبور تیم مذاکره کننده هسته ای ایران در سال های 82 تا 84 از خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران طی مذاکره با سه کشور اروپایی، باز هم سلسله مذاکرات سعدآباد، بروکسل و پاریس به نتیجه نرسید و حتی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز دو قطعنامه شدیداللحن علیه ایران صادر کرد و در نهایت با عملکرد خود موجب ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل شد.
روزنامه اصلاح طلب قانون که در سال های گذشته در بزک برجام سنگ تمام گذاشته بود، (مهر 96) با اذعان به رویکرد اشتباه دولت آقای روحانی نوشت: «پیش بینی مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه آمریکا به هیچ عهدی پایبند نیست، اینک در حالی به حقیقت می پیوندد که تیم مذاکره کننده ظریف می پنداشتند همه راه ها را برای تقلب و عهدشکنی بسته اند و به اصطلاح، مو لای درز برجام نمی رود. به زودی موضع آمریکا درباره پایبندی ایران به برجام اعلام خواهد شد، موضعی که تاحدودی از پیش مشخص شده و نیازی به منتظر ماندن برای انتشار آن نیست. حال، در چنین شرایطی چه باید کرد؟ آیا همان گونه که ظریف می گفت ایران دوباره و بسیار سریع می تواند در صورت خلف وعده طرف مقابل به غنی سازی برگردد؟ چگونه می توان راکتورهای مملو از سیمان و برنامه های رهاشده هسته ای را دوباره به کار انداخت؟».
همان طور که پیش از این نیز ذکر شد، با مرور خطوط قرمز اعلام شده از سوی رهبر معظم انقلاب و سپس با بررسی نحوه اجرای این خطوط قرمز توسط دولت و تیم مذاکره کننده پی می بریم که فاجعه برجام و سعدآباد دقیقاً بر اثر نافرمانی از این فرامین روشنگر بود.
انتهای پیام/*